Almanak voor de
Vryheyt van Oss
-12 Romeinen in Oss SV218 Archeologie
Archeologen veronderstelden dat pas de Romeinen begonnen met het bouwen op oude nederzettingen. Oss heeft bewezen dat bewoners uit late ijzertijd dat al deden. Na 12 tot 250 n.C., vindt men op Ussen, Zomerhof, Mettegeupel en Westerveld er veel omgreppelde bewoningen en (crematie) begraafplaatsen. Hier heeft langere tijd een vaste bewoning plaats gevonden met relatief veel inwoners. Er zijn echter niet overeenkomstig genoeg grafvelden gevonden. Weinig glasvondsten echter wel n.l. een zilveren boogfibula. Alhoewel de bewoners lokale bewoners zijn worden ze wel door de Romeinen uit het militaire Nijmegen beinvloed. Een huis in Westerveld krijgt een ver overhangend dak. (Het Porticushuis van Oss) Men gebruikte veel uitheemse kruiden. Een afgedankt waterput bevatte houten planken met Romeins opschrift.
-50 Heeft U goud gevonden? SV500 Archeologie
Dat werd vaak gevraagd aan archeologen die in Oss graven. Jazeker, men vond een Keltische munt, een kwart stater van het volk de Morini, afkomstig uit Noord-West Frankrijk, 65-50 v.Chr. op een akker ten Noorden van Oss.
Noot: De Morini is een Frans-Belgisch volk uit Frans-Vlaanderen.
-55 Romeinse Rijk SV215 Staatkundig Archeologie
Keizerrijk. Staatshoofd Caesar Augustus. In zijn Commentarii de Bello Gallico beschrijft Julius Caesar over een veldslag waar hij 10 duizenden Germanen verslagen zou hebben. Hij omschrijft het gebied maar zegt niet waar. Volgens archeologen zijn er voldoende bewijzen gevonden bij Kessel, gemeente Oss, zoals ijzeren zwaarden, speerpunten, gordelhaken, mantelspelden en botten, dat deze slag zou hebben plaatsgevonden. De botten en het tandglazuur zijn onderzocht, hieruit blijkt dat de menselijke resten inderdaad van Germanen zijn. Hij beschreef veldslagen op een wijze dat het beter leek dan het in werkelijkheid was. De verslagen Germanen zijn ongeveer 160.000 leden uit de stammen der Ursipeten en Tencteri, ipv 430.000.
300 Duistere Middeleeuwen SV616 Tijdvak
Nieuwkomers in de Lage Landen: Franken, Friezen en Saksen. De vroege middeleeuwen noemen ze de ‘Duistere Middeleeuwen’ die begon met ‘de grote volksverhuizing’. Na de Romeinen zou een donkere ellendige tijd volgen maar het tegendeel is waar. In de 4e eeuw woonden er in de Lage Landen niet veel mensen meer en zij die er nog woonden kregen te maken met nieuwkomers. De geschreven bronnen zijn een paar eeuwen zeer schaars, maar archeologische vondsten tonen geen duistere tijd. De mensen die hier wonen hebben het niet slecht en er blijkt een handelsnetwerk te bestaan dat ver uitstrekt. In het Zuiden nemen de Franken, onder de Merovingers, de plek van de Romeinen over. Er verandert veel maar er is ook sprake van continuering. Aan de kust vestigen zich ‘nieuwe Friezen’, die met kleine boten over zee en rivieren als handelaren goede zaken deden. Ook boven de rivieren was het een lange tijd erg rustig, maar niet leeg. Vanaf circa 500 groeit de bevolking weer.[VU]
470 Frankische Rijk SV216 Staatkundig
Koninkrijk. Staatshoofd, Koning Clovis. Het begin van het einde van de welvarende provincie Germania Inferior. In de 5e eeuw stort het Romeinse Rijk ineen en de bevolking viel qua welvaart terug naar de prehistorie. Er werd bijna niets meer op schrift gesteld. De dynasty van Merovingers leidden het Rijk in de 5e t/m 8e eeuw. Van deze tijd zijn summiere vondsten gedaan van een veekraal op de Eikenboomgaard. De rest ligt waarschijnlijk onder het centrum van Oss. Ten zuiden van Macharen werden zelfs zwaarden gevonden. Daarna regeerden de Karolingers van 751 tot 987.[Vvh]
Noot: De stammen in het westelijk deel van de Rijn werden de Salische Franken genoemd.
500 Osheno SV190 Stad
Oss is hoogstwaarschijnlijk de plaats, welke als een mallobergum, maalstede of gerigtsplaats, onder den naam van Osheno, volgens de Salische wetten, in de 4e en 5e, bewerkt door G. Wendelinus, voorkomt.
658 St. Willibrordus (Vvillibrordo) SV193 Biografie Religie
Willibrord of Wilbert, (658, Northumbrie-739, Echternach) is de veronderstelde bisschop Clemens-Willibrord van Utrecht en Echternach. Hij was het die voor het eerst het geloof verkondigde in Nederland, toen hij na omzwervingen via Rome, in 690, aan de kust van West-Friesland aan land kwam. Alle Willibrordusputten zijn waarschijnlijk niet door hem geslagen, mogelijk wel die van Heiloo. Hij stichtte wel de Abdij van Echternach in 698. Hij is Patroonheilige van o.a. Berghem en Oss.[Hnet]
712 Osne SV175 Stad Oud Oss
Osne, (Deosne) onder welken het vlek Oss, in de Meijerij, kwartier Maasland, provincie Noord-Braband, reeds in het jaar, in oude oorkonden, voorkomt.[RHC]
Noot: discutabel.
712 Docfa SV509 Biografie Religie Oud Oss
Docfa, presbyter of pastoor te Oss in 712, in welk jaar Oss bezocht werd door St. Willibrordus en bij welke gelegenheid bisschop Willibrord meerdere bezittingen onder Osne (Oss) en Ereslach (Eersel) ten geschenke kreeg van twee frankische edelen, Aengelbart en Werengaotis. De schenkingsbrief opgesteld te Oss, gedateerd 1 Maart 712, werd geschreven en mede onderteekend door presbyter Docfa.
Noot: Er zijn dusverre geen bewijzen van genoemde gegevens. Deze zijn vele eeuwen later uit overlevering geschreven. In het Brabantse Oorkondeboek schrijft men dat een document hierover "niet voorhanden is".
843 Midden-Francië of het Rijk van Lotharius SV208 Staatkundig
Koninkrijk. (843-875) Karolingische Huis. Staatshoofd, Lotharius I. Regeerde samen met zijn vader Lodewijk de Vrome. Lotharingen is naar hem vernoemd. Lotharingen was destijds veel groter dan het huidige Lotharingen in Frankrijk. Brabant (Toxandrië) was op dat moment, "een woeste streek, met struikgewas en moerassen bedekt en door een barbaarse bevolking bewoond, niet in dorpen maar in verspreide en schamele gehuchten. Zij hebben tempels waarin zij om hun goden te dienen vaak van alle kanten bijeenkomen".[dbnl]
900 Willibrordusputje SV195 Archeologie
Van alle Willibrordusputjes in Nederland staat vrijwel vast dat ze niet teruggaan naar de tijd van St.Willibrord. Het Osse putje komt pas voor in oude documenten uit de 14e eeuw. Archeologen vonden een oude boomstamput uit de periode 900-1250, en later nog bewijzen van een kapel. Bedevaartgangers trokken (en kropen) tot in de 19e eeuw ernaar toe omdat het koortswerend water zou bevatten. Sinds 1926 staat er een nieuw putje, 12 meter verwijderd noordelijk van de originele plaats, dankzij een gift van een oude boterfabrikant uit Oss, Sidney van de Bergh. Het putje ligt in de heide, ZZW van Oss. Het wordt gezien als een heiligdom uit het verleden. Veel geestelijke tijdsgenoten van Willibrord hebben hier een naar hen vernoemde straat; Docf(t)alaan en Aengelbertlaan. Dat Willibrordus, afkomstig uit Engeland, in Oss geweest is, is niet te bewijzen. Maar naar hem zijn wel twee straten vernoemd, Willibrordusweg en Wilpertstraat![Mkn]
Noot: Sydney van de Bergh is een Israelliet.
928 Hertogdom Lotharingen SV209 Staatkundig
Koninkrijk, Hertogdom. (928-959) Staatshoofd Karel de Eenvoudige, later Rudolf van Frankrijk.
977 Neder-Lotharingen SV210 Staatkundig
Hertogdom. (959-1190) Frankische rijk. Staatshoofd Godfried van Neder-Lotharingen. Later Herman van Lotharingen, Godfried van Leuven.
Noot: Halfweg 15e eeuw werd Hertogdom Lotharingen opnieuw gesticht.
-475 La Tène periode SV232 Tijdvak Archeologie
Cultuurvorm. Sinds 1857 vernoemd naar een archeologische vindplaats La-Tène in Zwitserland. Het tijdvak ligt tussen 475 v.C., tot iets na het begin van de jaartelling. (Middel en late ijzertijd) In Oss vond men enkele La-Tène glaskralen bij de Romeinse nederzettingen, en in de Schalkskamp, waar een van de weinig complete armbanden in Nederland is gevonden.
-700 Halstatt periode SV231 Tijdvak Archeologie
Cultuurvorm. Halstatt is genoemd naar een cultuurvorm van (edel)smeden, pottenbakkerij die allemaal sierlijker zijn dan het gewone werk. De werken worden vaak meegegeven als grafgift. Vernoemd naar het Oostenrijkse Halstatt, waar men o.a. een groot pre-historische grafveld vond met 200 graven en vele grafgiften. Ook in de zoutmijnen van Halstatt vond men graven. Het tijdvak loopt van -1125 tot -475 v. C. (Eind midden bronstijd tot midden IJzertijd)
-800 IJzertijd SV211 Tijdvak Archeologie
Hallstattperiode. Uit de vroege ijzertijd, 800-500 v.C., vond men op Ussen (Klein-Ussenstraat) enkele nederzettingen, met grondsporen van huizen, spiekers, waterputten en kringgraven. Gevonden voorwerpen zijn houten trapjes, een ijzeren guts, veel gebroken aardewerk en een bronzen ring. Rond 900 v.C., bouwt men op oude bestaande lokaties. Op Mettegeupel ontdekt men een wandgreppelhuis uit 700 v.C. Uit de midden ijzertijd, 500-250 v.C., kringgraven, cultustempels, bewoning, waterputten met houten beschoeiing met handvatten, eerder gebruikt voor kaas of boter bereiding en aardewerk bij de Wolfskooi. Ook hier bouwt men in Schalkskamp op een locatie van een oude bronstijdboerderij een nieuwe Hapshuis. Uit de late ijzertijd, 250-12 v.C., bewoning op Almstein binnen een centrale greppel, zonder waterputten, wat nieuw is voor de archeologen. Buiten aardewerk vind men basaltstenen voor maalwerk. Men blijft nu de op dezelfde locatie herbouwen en hergebruikt soms oude waterputten.[BahV]
991 Lith SV465 Lith
Lith werd voor het eerst genoemd in 991. Tijdens baggerwerk in de 70-tiger jaren in de Lithse Ham werden grote aantallen archeologische vondsten gedaan. Opgezogen door de zandzuigers. Mammoetkiezen, wapens, Keltische munten en skeletresten met duidelijke sporen van geweld wijzen op een cultusplaats uit de late ijzertijd (250-12 voor Christus).
Noot: Zie ook: 1939 Gemeente Lith SV463
-1000 Zevenbergen SV221 Archeologie
In 1933 is uit de late bronstijd (1000-500 v.C.) op de heide, ten zuiden van Oss, de vondst gedaan van twee grafheuvels. Een grote grafheuvel (825 v.C.) lag over een kleiner grafheuvel (1000 v.C.) De grootste staat bekend als het Osse Vorstengraf. Zie verder 1933 Vorstengraf SV223.
-2000 Bronstijd SV212 Tijdvak Archeologie
Op Zevenbergen, ten zuiden van Oss, vindt men grafheuvels uit de vroege en midden bronstijd, 2000 v.C. In het Noordwesten van Oss werden veel boerderij-erven gevonden. Die bestaan veelal uit grondsporen van houten palen van boerderijen, stallen en spiekers. (hooimijten) Ook kringgraven voor crematieresten en met hout beschoeide waterputten. Op Schalkskamp stuitte men op een erf uit 1850 v.C., met waterputten en bijzonder aardewerk met wikkeldraadversiering uit de Hilversum-cultuur. In het westen van Mikkeldonk vindt men waterputten, beschoeit met beuken en elzenhout, uit het midden bronstijd, 1700-1400 v.C.
Noot: De boerderij erven zijn zwerferven. Ieder 25 jaar is de boerderij versleten en bouwt men een tiental meters verderop een nieuwe. Hilversum-cultuur werd in 1950 vastgesteld tussen een tijdsperiode van 1800 tot 1200 v.C. Dikke aardewerkpotten met nagel en touw afdrukken.
-2900 Laat-neolithicum SV219 Tijdvak Archeologie
Op Zevenbergen, ten zuiden van Oss, vindt men grafheuvels uit het laat-neolithicum, 2300 v.C.
1069 Oudste kerk van Oss SV250 Religie Oud Oss
In een studie naar de oudste scholen van de Meijerij blijkt dat er altijd een relatie is met de kerk en er dus ook een vermelding van een kerk is. De `kerk` van Oss zou uit 1069 zijn volgens een oorkonde van paus Alexander II. In 1340 is er een koster en in 1400 een kosterij. De eerste pastoor is Leunis van Erpe in 1348. Het oudste stuk van het archief van de parochie Maria Onbevlekt Onbevangen dateert echter uit 1521. Het gaat hier om een afschrift van een akte van goedkeuring door Erardus de Marca, bisschop van Luik, van een aantal beneficia. Beneficiarissen lazen de mis aan een bepaald altaar en mochten de donaties als inkomen behouden. In die tijd was de kerkgemeenschap van Oss nog onderdeel van het bisdom Luik. De parochie droeg toen de naam van haar patroonheilige St. Willibrordus. Berghem, waar toen waarschijnlijk alleen een kapel stond, was aan de kerk van Oss onderhorig. In 1571 woonden in Oss 9 priesters.[MvsH]
Noot: Info Willibrorduskapel van Jan Cunen en info eerste pastoor van Jan Lange.
1069-05-06 Nr. 31 Schenkingen aan Echternach SV576 Religie Oud Oss
Paus Alexander II bekrachtigt de schenkingen aan de abdij Echternach gedaan, waaronder Waalre, Diessen, Deurne, Bakel (en Oss?) met de kerken en wat er toe behoort, en staat aan de abdij het gebruik der pontificalia toe. (6 mei 1069)
1137 Kasteel van Megen SV336 Megen
Megen, gemeente Oss. Het kasteel van Meghen is opgebouwd in 1137. In 1512 en 1528 door de Geldersen verwoest, waarna het in 1568 weer opgebouwd wordt. De Spanjaarden vestigden zich in het kasteel en door onachtzaamheid brandde het geheel in 1568 uit. In 1717 bouwden de Clarissen van Boxmeer er hun nonne klooster.[SvM]
1145 Graafschap Megen SV243 Megen
In 1145 wordt Graafschap Megen (Magus) voor het eerst genoemd maar het bestaat waarschijnlijk al langer. [Wik]
1161 Maasland  SV309 Staatkundig
Dit toenmalig bestuursgebied was een streek ten oosten van s-Hertogenbosch en ten zuiden van de Maas. Het omvatte de volgende 20 plaatsen: Alem, Berghem, Berlicum, Dinther, Empel, Geffen, Heesch, Heeseind, Heeswijk, Herpen, Kessel, Kruisstraat, Lith, Lithoijen, Maren, Maren-Kessel, Nuland, Nistelrode, Oss en Rosmalen. Naar het oosten toe grensde het kwartier aan het Land van Ravenstein, dat niet tot de Meierij behoorde. Naar het westen toe was er de Langstraat, die er evenmin deel van uitmaakte, maar sterk onder Hollandse invloed stond. In het zuiden lag het Kwartier van Peelland. De hoofdstad van het Kwartier van Maasland was Oss, daar zetelde de kwartierschout.[BE]
1161-06-09 nr 61 Echternach bronnen SV192 Religie Oud Oss
Pas in 1344 komt de kerk van Oss aan Echternach, na een verzoek daartoe aan Paus Clemens IV. Het klooster verwierf wel tienden van de parochie in Oss. Er is geen oorspronkelijke schenkingsakte bekend waarin Oss, in de twaalfde eeuw wordt genoemd. (Tegen)paus Victor IV neemt het klooster Echternach onder zijn be- scherming en bekrachtigt de vroeger verleende pauselijke privileges (waaronder betreffende Waalre, Diessen, Deurne, Bakel en Oss) Oss bezit een Willibrorduskerk (patronaat uit begin 14e eeuw) en een Willibrordusputje. De eerdere kerk was aan O.L.Vrouw toegewijd. Echternach (en nadien de historici) vatte Oss als een aparte plaats op, door het foutief lezen van de plaats Baclaos. Het gaat hier niet om twee plaatsen, maar om èèn plaats, en dat is toch Bakel.[Nov]
1183 Hertogdom Brabant SV206 Staatkundig
Hertogdom. Habsburgse huis. Hoofdplaats Leuven, Brussel. Staatshoofd Hendrik I van Brabant, (zoon van Godfried van Neder-Lotharingen) Jan I, Jan II, Jan III van Brabant, Johanna van Brabant, Margaretha van Brabant (jongere zus van Johanna) Munteenheid Florijn, Hollandse Gulden.
1191 Herpen SV548 Herpen
Herpen, gem. in het Land van Ravestein, prov. Noord-Braband, Eerste distr., arr. `s Hertogenbosch, kant. Grave; palende N. aan de gem. Huisseling-en - Neerloon, O. aan de Maas, Z. aan Schaik en W. aan Berchem. Deze gem. bevat het d. Herpen, benevens de geh. Aalsvoort, Groote Koolwijk, Kleine- Koolwijk en Over- Langel bewoond door 524 huisgez., uitmakende eene bevolking van ongeveer 1600 inw., die meest hun bestaan vinden in den landbouw; terwijl er ook 16 weefgetouwen voor linnen, 5 weefgetouwen voor pellen, 2 bierbrouwerijen, 1 scheepstimmerwerf, 1 waskaarsenfabrijk, 1 oliemolen door paarden gedreven, en 1 windkorenmolen gevonden worden. Deze gem. was vroeger eene heerl., welke, in het jaar 1191, er is sprake van een castrum Herpen, door Hendrik II, Heer van Cuyk, zijne huisvrouw, en Albert hunnen zoon als zijnde hun allodiaal goed, werd opgedragen aan Hendrik 1, Hertog van Braband. Er werden hier zesmaal `s jaars beesten- en linnenmarkt gehouden. Herper-Schayk, naam, welken men wel eens geeft aan het d. Schaik, in het Land- van- Ravestein, prov. Noord-Braband, ter onderscheiding van Osser-Schayk. In de 17e en 18e eeuw was er veel ruzie met Huisseling over de kades die bescherming moesten bieden tegen de Beerse Maas. De kades van Herpen waren namelijk van zand en die van Huisseling van klei, dus sterker. Daarom waren de kades van Herpen hoger dan de Huisselingse en dat gaf voortdurend discussie. In 1804 is daaraan een einde gemaakt door de definitieve aanleg van nieuwe kades.[HLvR]
1191 Neerlangel SV549 Dieden
Langel of Neerlangel, geh. in het Land-van-Ravestein, prov. NoordBraband, Eerste distr., arr. en 5 u. N.O. van `s Hertogenbosch, kant. en 2u. N.W. van Grave, gem. Dieden-Demen-en-Langel, 40 min. ten westen van Dieden; met 15 h. en 115 inw. In 1191 was Albertus de Langel en in 1858, zekere Arnoud, Heer dezer plaats. Kort daarop werd deze heerlijkheid met het Land van Ravestein vereenigd. De stad Ravestein is op het grondgebied van dit dorp gesticht en de parochiekerk diende tevens voor de stedelingen. Deze kerk bestaat nog, maar daarin wordt zeldzaam dienst gedaan, zijnde Neder-Langel kerkelijk met Demen vereenigd. Het dorp dankte zijn naam aan de smalle, langgerekte vorm ervan, die zich uitstrekte tot voorbij Overlangel. Toen het kasteel van Ravenstein gebouwd werd betekende dit dat Ravenstein als vestingstad Langel opsplitste in twee gedeelten. Om de gedeelten aan weerszijde van Ravenstein te onderscheiden is men gaan spreken van Nederlangel (later Neerlangel) en Overlangel. Het kerkje van Neerlangel is gewijd aan Johannes de Doper en dateert uit de 10e/11e eeuw. Oorspronkelijk is het een zaalkerkje, waarvan de romaanse tufstenen toren nog bewaard is gebleven. Het is de oudste toren van Brabant. Het bevat tuf of trasssteen, en waarschijnlijk in de 7e of 8e eeuw gebouwd.[HLvR]
1200 Late middeleeuwen SV220 Archeologie
In de 12 eeuw zijn er sporen in Oss gevonden van sloten rond erven aan de noordrand van het centrum. Er zijn diverse kogelpotten gevonden. Erf of huissporen zouden onder het centrum kunnen liggen, maar waarschijnlijk zijn die door de vele verbouwingen verstoort.[BahV]
1200 Neerloon SV539 Herpen
Het plaatsje Neerloon, Loon, Loen, hoorde vroeger niet tot het land van Ravenstein maar tot het land van Cuyck. Neerloon heeft een kerk met tufstenen toren (onderste deel) uit de 12e eeuw. Het is een parochiekerk sinds 1521. Parochieel gezien hoort de kerk bij de vicarie van Xanten, een latere nederzetting van Romeinse veteranen. De kerk heeft een groot houten beeld van Sint Victor uitgerust als een bewapende Romeinse `held`, want Victor stamt van Victorie, verdorie! Neerloon ligt aan de linker maasoever stroomafwaarts en heet daarom thans Neerloon. Overloon, ligt `hoger` op de maasoever. De Romeinen maakten op weg naar Nijmegen al gebruik van deze doorloopbare plaats. Zij noemden dat een ‘statio’. De naam ‘Staaystraat’ herinnert nog aan de tijd dat zij naar de overkant “staayden”. De Maas kronkelde als een slang door het landschap. Tussen 800 en 1200 was Neerloon zelfs helemaal omgeven door water en dus een eiland. Neerloon heeft nog een oud schooltje van begin 1900 in bijna originele staat.[HLvR]
Noot: Xanten heeft een gotische domkerk gewijd aan Sint-Viktor, met kloosterbibliotheek en het dommuseum.
1228 Landgoed verkoop te Oss SV575 Religie
Bartholomeus, abt van Echternach, verkoopt op advies van proost en schout van de hof van de abdij van Echternach te Rinderen aan de abdij Mariënweerd een landgoed te Mill, op voorwaarde dat Alard, neef van Albert, levenslang het vruchtgebruik houdt. (24 maart 1228) Huic venditoni testes interfuerunt apud villam que dicitur Osse: nobiles viri Theodericus de Batenburch, Theodericus, comes de Megene; sacerdotes: Walterus, decanus de Kuyc, et Alexander, frater eius; et alii plures.
 Vertaling latijn: Getuigen van deze verkoop waren aanwezig in de stad Osse: edele mannen Theoderik de Batenburch, Theoderik, graaf van Megene; priesters: Walter, decaan van Kuyc, en Alexander, zijn broer; en vele anderen.[OBNB]
1230 Gijsbrecht van Amstel SV488 Biografie
Gijsbrecht van Amstel was leenheer van het Utrechtse Sticht. Amsterdam viel onder het bestuur van het sticht. Graaf Floris V van Holland gaf de Amsterdammers tolvrijheid door heel Holland om zo Amsterdam voor zich te winnen. Met enkele companen ontvoerde Gijsbrecht Floris V om hem uit te leveren aan Engeland, daarbij werd Floris per ongeluk vermoord. Gijsbrecht werd verbannen naar Brabant. Door familierelatie van de Heren van Kuijk kwamen zij in bezit van landgoederen o.a. in de regio Oss. In 1304 verwerft Jan van Amstel landgoederen in Oss van Lambert Damen, de schoonvader van de schout van Oss, Jan Scilwart. Waaronder Buxhove op Amstel. De naam Amsteleindsestraat duidt waarschijnlijk de plaats van deze hoeve aan. De laatst bekende transacties van Jan III, dateren van 1389 en 1395 en hebben betrekking op goederen op de Calvercamp en Ter Werden in Oss. In 1391 krijgt zijn dochter Johanna het land aan de Vranckebeemd. De van Aemstels bezaten ook landgoederen op Scadewyc (Schadewijk)
1272 Kok, Gozewijn SV405 Biografie Religie
Wellen Cnode, overleden vóór mei 1272, bezat twee derde van de tienden van Oss. Deze delen zijn vererfd aan Gozewijn Kok (Coquus), ridder. Op 22 juli 1272 legde Gozewijn Kok voor schepenen van s-Hertogenbosch een verklaring af over een deel van de tienden van Oss, die hij van de abdij van Echternach in leen hield.[BE]
Noot: (Goeswino Cnoden) die in een oorkonde van vóór 1231 gerangschikt wordt onder de schepenen en gezworenen van s-Hertogenbosch.
1282 Keent SV541 Ravenstein
Het d. Keent of Keenth ligt 3 u. Z.W: van Nijmegen, 11 u. Z. van Wijchen, u. Z. van Balgoy. Keent, voorm. afzonderlijke heerl. in het Rijk van prov. Gelderland, kw., distr. en gem. Balgoy- en- Keent; palende N. aan Balgoy, O.,Z. en W. aan arr. Nijmegen, kant. Wijchen, de Maas. Deze voorm. heerl. bevat het d. Keent en eenige verstrooid liggende h. Men telt er eene bevolking van 230 inw., die meest hun bestaan vinden in den landbouw. De R.K., die er wonen, behooren tot de par. van Balgoy-en Keent, welke vroeger in deze heerl. eene kapel had. De kapel, aan den H. Antonius, Abt, toegewijd, is een vervallen gebouw, waarin geen dienst gedaan wordt. Men heeft in deze heerl. geen school, maar de kinderen genieten onderwijs te Balgoy. Keent schijnt in het begin der vijftiende eeuw reeds met Balgoy te zijn vereenigd geweest, althans in het jaar 1439 vindt men een akte dat Willem van Ooy, als Heer van Balgoy en Keent. Vanwege het overstromingsgevaar, en in het bijzonder naar aanleiding van een overstroming in 1925, werd de Meander van Keent in 1938 afgesneden en kwam Keent op de linkeroever van de gekanaliseerde rivier de Maas te liggen.
1286 Os krijgt gemeynterechten SV310 Akte
Gemeynt Os, (Oss) kreeg in 1286 gemeynterechten van Hertog Jan I van Brabant. Een gemeynt was in de (late) middeleeuwen de aanduiding voor de gemeenschappelijk gebruikte, woeste gronden in Noord-Brabant met de daaraan verbonden rechtsverschijnselen. Het gezag over een gemeynt werd uitgeoefend door het dorpsbestuur. Het woord gemeynt (gemene grond) is later overgegaan op de moderne bestuurseenheid gemeente. In 1399 schonk hertogin Johanna van Brabant Oss stadsrechten. De stad kreeg daarmee ook het recht zichzelf te verdedigen met behulp van vestingwerken en stadsgrachten.[BE]
1296 Gemeenschappelijke gronden SV423 Akte
Jan II, hertog van Brabant, geeft aan de lieden van Oss, Berghem en Duureind de tussen deze plaatsen gelegen gemeenschappelijke gronden uit tegen een voorlijf van 150 pond Leuvens en een jaarlijkse erfcijns van 40 schelling Leuvens. (24 maart 1296) Deze oorkonde is niet voorhanden maar wordt beschreven in 1652 in een verzoekschrift van de ingezetenen van Oss aan de Staten-Generaal.[SBB]
Noot: Leuvense, is een munteenheid uit Leuven van voor de 15e eeuw. (amaliavansolms.org)
1300 Dennenburg, Denneburg, Deenenburg of Denenborg SV544 Dennenburg
Dennenburg, Denneburg, Deenenburg of Denenborg, d. in het Land van Ravestein , prov. Noord-Braband , Eerste distr., arr. en 6 u. N.0. van `s Hertogenbosch, kant. en 2 u. N.W. van Grave, gem . Deursen-en-Dennenburg, u. N.W. van Deursen. De inw., die hier allen R.K. zijn, maken eene par. uit, welke tot het vik. van `s Hertogenbosch behoort, en door eenen Pastoor bediend wordt. De kerk, aan den H. Michael toegewijd, heeft eenen toren maar geen orgel . Men heeft er 28 h. en 170 inw. De kinderen gaan te Deursen ter schole.De oudste schriftelijke vermelding van Dennenburg stamt uit de 13 eeuw, maar duidelijk is dat de geemenschap al ouder is: dat bewijst het kerkje dat aan Sint Michael gewijd is. Het oorspronkelijke romaanse schip dateert uit de elfde eeuw. Hele kleine monumentjes zijn de drie hardstenen grenspaaltjes op de grens van Dennenburg met Dieden en Demen.[HLvR]
1300 Landweer SV596 Historie
1309 Dingbank Oss SV248 Historie
Oss had in 1309 al een dingbank. Een college met een bestuurlijke als zowel een rechterlijke taak. Een schepenbank bestuurde een rechtsgebied en sprak er recht.[MvsH]
1309 Schepenen Oss SV251 Historie
In 1309 worden schepenen van Oss voor het eerst genoemd. In 1340 werden aan de hertog te Oss cijnzen betaald voor een lakenhal, oliemolen, markttol en de gruit, wat er op wijst dat Oss toen al een plaats van economisch belang was. Onder de cijnzen die in 1340 te Oss aan de hertog van Brabant afgedragen werden, zijn geen cijnzen voor percelen uitgegeven volgens het tarief dat gangbaar was in de vrijheden en steden te vinden. In 1387 wordt Oss voor het eerst vrijheid genoemd. Op 14 oktober 1399 kregen de inwoners van Oss een aantal economische privileges; ze mochten tevens van Oss `een stat ende een veste maecken` en het poorterschap werd geregeld.
1318 Witte nonnen in de Osse hei SV513 Spookverhaal
In de Osse hei, vlakbij het Willibrordusputje, was het in vroeger tijden niet pluis. Dan spookte het daar! Wat er precies gebeurt kunnen slechts weinigen vertellen omdat de meeste mensen dergelijke behekste gebieden vermijden. Op gezette tijden en bij volle maan kwamen daar de witte nonnen die in een heksen kring begonnen te dansen. Om dit te kunnen zien moest het, behalve dat het volle maan was, ook nog zo zijn dat je alleen was, want als je met tweeen of met meer was dan kwamen ze niet. Er zijn mensen die dat met eigen ogen gezien hebben.
1325 Dijkbestuur SV177 Historie
Op 28 november 1325 te Brussel, stelde Hertog Jan III een verordening vast betreffende een dijkbestuur voor Nuland, Geffen, Oss, Tegelen, Lithoijen en Lith.[HtSA]
1326 Hertogswetering SV178 Historie
Op 26 november 1326 te Brussel, gaf Hertog Jan III toestemming aan de dorpen Oss, Lith, Lithoijen en Geffen om een wetering te graven van de zeedijk tot Gewande. De bewoners groeven de "weteringe" in de bedding van een oude maasarm zodat minder graafwerk nodig was. Hiermede wordt overtollig polderwater bij Gewande in de Maas afgevoerd. Later wordt het water van de polders van Teefelen en Megen ook via de wetering geloosd. (Teeffelsche wetering)[HtSA]
Noot: Daar waar wegen de Hertogswetering kruist wordt vaak een schuilhut geplaats zodat landarbeiders kunnen schuilen tegen zon en regen.
1329 Hemael van Nulant, Geffen, Os, Littoyen, Lyt SV116 Historie
Tempore iamdicti scabinatus supradictus Iohannes, tercius illius nominis, concessit cartham diffinitorie dicte des heemaels de Nulant, Geffen, Os,Tefelen, Littoyen et Lyt, iacentis infra palos infrascriptos, videlicet;
 Vertaling: Ten tijde van het voornoemde kabinet verleende de voornoemde John, de derde van die naam, de cartham diffinitorie zei des heemaels de Nulant, Geffen, Os, Tefelen, Littoyen et Lyt, liggend onder de hieronder grenzen, nl.[KPvO]
1330 Overlangel SV540 Overlangel
Heerlijkheid (Neer)Langel werd door de bouw van kasteel Ravenstein gesplitst in Nederlangel en Overlangel. Overlangel werd redelijk welvarend door de handel via de scheepvaart op de Maas. In het oude Langel kon men een haven vinden waar goed handel werd gedreven. Vooral wijn, graan, steenkool en hop werden verhandeld. Bij deze handel werd een scheepswerf gebouwd. De arbeiders gingen er omheen wonen, er kwamen cafés, winkeltjes en herbergen voor de bewoners en scheepslieden. Het gehucht Overlangel was gevormd. De komst van stoomboten maakte de haven ondergeschikt en het kanaliseren in de jaren dertig maakte Overlangel werkloos. De bewoners werden keuterboeren of gingen werken bij bedrijven in Oss of Ravenstein. "Gij het errum en kei-errum minse", zinne ze in Overlangel. In 1550 had Langel het St. Antoniuskapel welke in 1814 plaats maakte voor een kerk.[HLvR]
1331 Huisseling SV543 Herpen
Huisseling, in de wandeling Huseling, Huseningen, d. in het Land van Ravestein, prov. Noord-Braband, Eerste distr., arr. en 5 u. N.N.O. van `s Hertogenbosch, kant. en 1 u. N.W. van Grave, gem. Huisseling en-Neerloon, aan den weg van Ravestein naar Herpen. Men telt er 70 h. en 480 inw., die meest hun bestaan vinden in den landbouw. Men heeft er een oud slotje, den Ringelenberg geheeten, thans eene boerderij. Eerste schriftelijke bronnen die iets specifieks over de geschiedenis van Huisseling vertellen, dateren uit de 14e eeuw toen de Huisselingers grondbezit en een begin van zelfbestuur kregen. Bij den watervloed van Januarij 1809 liep een gedeelte van dit d. onder, en men leed hier groot verlies in hooi, stroo, koorn en aardappelen. Te Huisseling, bleven bij den storm van 31 December 1833, slechts weinige huizen van het water bevrijd, hoewel zij alle op hoogten gebouwd zijn, ook was de schade aan granen, aardappelen, beestenvoeder en stroo zeer aanmerkelijk. Huisseling is de geboorteplaats van den Latijnschen Taalkundige Joannes Jacobus Aarts, geb. den 15 November 1790, † in 1825. Ook is dit d. bekend geworden door dien de Pastoor Wilhelmus Walther Ruys een seminarium bestuurde voor Theologanten voor het vicariaat van Megen-en-Ravenstein.[HLvR]
1340 Markten SV238 Stad
De markttol van Oss wordt in 1340 al vermeld. In 1387-1388 wordt een jaarmarkt te Oss vermeld. Op 14 oktober 1399 heeft Oss recht op een weekmarkt. In 1402 worden meerdere jaarmarkten genoemd. Van Oudenhoven vermeldt in 1670 twee jaarmarkten. Op 20 augustus 1706 gaven de Staten-Generaal octrooi om twee nieuwe jaarmarkten, naast de twee bestaande te houden. Op 22 december 1787 werden door de Staten-Generaal nog twee extra jaarmarkten toegestaan. In 1809 worden zes jaarmarkten genoemd.
Noot: Oudenhoven; Beschryvinge der Stadt ende Meyerye van s-Hertogen-Bossche. 1648.
1340 Poorterschap SV255 Historie
In Oss werden marktrechten gegeven (vermeld in 1340) voordat er sprake was van privileges. Het vrijheidsprivilege van drie vrijheden, waar onder Oss, is bekend in welk jaar het recht om het poorterschap in te stellen verleend werd. Voor Oss werd in 1399 bepaalt dat lieden die poorter te Oss wensten te worden, twee Petersguldens dienden de betalen, half aan de stad en half aan de hertog. [MvsH.]
Noot: Peters(Peeters)gulden. De munt werd in 1366 geïntroduceerd door hertog Jan III van Brabant en was vernoemd naar zijn zoon, Jan IV, die ook bekend stond als Jan van Petershem. De Petersgulden was een zilveren munt die in waarde overeenkwam met 20 stuivers. (1gulden.nl via ai)
1345 Koolwijk SV547 Herpen
Koolwijk (Klein- ), ook wel enkel De Koolwijk , meest Kolik uitgesproken, geh. in het Land-van-Ravestein, prov. Noord -Braband, Eerste distr, arr. en 5 u. N.O. van `s Hertogenbosch, kant. en 2u. Z.W. van Grave , gem. en u. Z.W. van Herpen, grenzende aan de gem. Berchem, makende de zoogenaamde Klein - Koolwijksche straat, de grenscheiding tusschen de beide gemeenten uit ; met 7 h. en ruim 40 inw. Op de Koolwijk staat eene kapel, ter eere van de H. Anna te Drieën, omtrent 1820 aanmerkelijk vergroot, waarin een Priester van Herpen wekelijks eene misse komt doen. Tijdens het gestrenge verbod tegen de uitoefening der R.K. godsdienst in de zeventiende eeuw, kwamen de Meijerijsche dorpen derwaarts ter kerk. Zondags na den feestdag der H. Anna, is eene volkrijke bedevaart naar dit gehucht, vooral van jonge dochters en boerenzonen, die door de voorspraak der H. Anna, een gelukkig huwelijk wenschen te doen. Een der Kapucijnen van Velp houdt alsdan eene preek in de open lucht. Koolwijk (in het plaatselijk dialect als Kôlluk uitgesproken) is een buurtschap in de Nederlandse provincie Noord-Brabant en is een van de kernen van de gemeente Oss. Echter, van oudsher voelen de bewoners zich meer betrokken bij Herpen, van welke gemeente het tot 1941 een onderdeel was. Klein Koolwijk is gelegen aan de spoorwegovergang richting Berghem, bij het oude Station Berghem.[HLvR]
1351 Eerste Schepenen SV572 Historie
De eerste bekende schepenen van Oss waren Jan Scelwart, Gherart van Bordong, Goderart die Brune en Deenken die Gruter.[GvO]
1355 Ravenstein SV525 Ravenstein
De geschiedenis van vestingstad Ravenstein begon in 1355 toen Walraven van Valkenburg besloot tol te gaan heffen op de Maas om extra inkomsten te verwerven. In 1360 verplaatste hij zijn kasteel in Herpen naar een gebied aan de Maas dat destijds Langel (langgerekt bos) werd genoemd. Er groeide al snel een nederzetting rondom het nieuwe kasteel. Het is waarschijnlijk dat die nederzetting de naam Ravenstein kreeg vanwege het ‘stein’ (kasteel) van Walraven.
1357 Stadsrechten Megen SV242 Megen
In 1357 krijgt Megen stadsrechten. In 1645 vestigden zich Minderbroeders die er een Latijnse school oprichtten. In 1720 werd er een Clarissenklooster gebouwd op het oude verwoeste kasteel van Megen.[Wik]
1359 Scadewijc SV294 Straat
Schepenen in s-Hertogenbosch oorkonden, dat Johannes Pelser van Os aan Woltherus van Os, gewandsnijder, heeft verkocht een erfpacht, groot een half mud rogge sjaars, Bossche maat, verschijnende op 25 december en gevestigd op onderpanden, gelegen in de parochie van Os boven de plaats, gezegd Scadewyc, ter plaatse Tongheren, tussen het erf van Rutgherus van der Molen enerzijds en dat van Weldelmoed, gezegd des Riken, anderzijds. Datum feria quinta post diem beati Mathye apostoli, anno Domini millesimo CCCmo quinquagesimo octavo.
 Vertaling Latijn; Gegeven op donderdag na de dag van de gezegende apostel Mattheüs, in het jaar des Heren duizend driehonderd achtenvijftig. [EsH]
1359 Sanctum Willibrordum SV577 Historie Religie Molendwang
In het achief van `s-Hertogenbosch bevind zich een akte waarin beschreven staat dat een Godshuis bezit heeft van een stuk rogland bij de windmolen bij weg van Oss naar Sanctum Willibrordum in 1359. In een gerechtelijk stuk uit 1383 praat men over een Willibrordusput.
1360 Rauesteyn SV151 Ravenstein
Als het land van Herpen in het bezit komt van de Familie Walraven van Valkenburg stichten zij in 1360 een (tol)burcht aan de Maas. Uit de omgeving kwamen ongelukkigen berichten, zoals het volgende luidt; Ende dat die scouthet van Den Bosch van shertogen wegen met een deel goeder mannen van Os ende Berchen waren gereden ende gevaren tot Herpen ende verboden heren Walrauen te tymmeren opten wert by Rauesteyn in der Masen liggende, zoe hy bestaen hadde, ende dat dairom bleeff liggen; Ende dat heer Walrauen oic versocht heeft gehadt Iannen Dicbier, scouthet deser stat, dat hy hem soude helpen die palen bewaren.
1365 Wansem, Jan SV149 Biografie
Een deel knapen van Berchen hebben getuygt dat eertyts een wade tot Kessel by Wouter Toyart, schouthet van Den Bosch, ende Iannen Wansem, scouthet tot Os, beslagen is geweest met sheren bergen van Bucstel ende zynen stroe.[KPvO]
Noot: De naam Wansen kan ook Wausen. Een wade is kwelwater of wiel achter een dijk, zelfs een al dan niet een opzettelijke dijk doorbraak, wordt in dit geval voorzien van stro of strooisel afkomstig van Boxtel.
1365 Oyen, Wynric van SV150 Biografie
Eveneens dat eertyts heer Dirck die Roeuer, scouthet deser stat, ende Wynric van Oyen, scouthet tot Os, een wade tot Megen beslagen hebben; ende dat tot Megen gehaelt wart een mesdadich wyff ende tot Os gebrant. Ende dat die scouthet van Os enen man die verken gestolen hadde ende in den lande van Herpen gevangen was, tot Os dede hangen. [KPvO]
1366 Lievekenskamp SV295 Straat
Herman Bollekenszoon, Art die Koc, Jan...die jonge en Art Arnt Demodenzoonszoon die oude, schepenen in Os, oorkonden, dat Jan Lutenzoon aan Godeken Delienzoon heeft opgedragen 11 hond land, gelegen achter Scadewyc optie ghemeynt tussen het erf van Art Arnt Demodenzoonszoon enerzijds en dat van Didderic des Vrodenzoon anderzijds; insgelijks een stuk land, gelegen in Lievekenskamp tussen het erf van Heyn Venbosch enerzijds en de erven van Nycoel Hennenzoon en Henneken Heyn Rutgherszoon anderzijds. Ghegheven onder den zeghel ons ghemeyn scependoms van Os, int jaer ons Heeren dusent driehondert sestich ende vive, des Sondaechs nae sente Valetynsdach des biscopen.[EsH]
1369 Huis ter Dieden SV536 Dieden
Dieden (Huis- te-), adell.h.; voorheen tot het Ambt van Maas en Waal, prov. Gelderland behoord hebbende, thans prov. Noord-Braband, Eerste distr., arr. en 3 u. N.O. van `s Hertogenbosch, kant. en 2 u. N.W. van Grave, gem. Dieden- Demen- en Langel, in de heerl. Dieden. Dit is een fraai, modern gebouw, omringd door grachten, tuinen, bosschen en uitmuntende eikendreven, dat thans in eigendom bezeten en des door Mevrouw Baronnesse van der Brugghen, douairière van den Heer van Singendonck van Diede. (Burgemeester van Nijmegen)
Noot: Van het Huis ter Dieden/Eerbosch van `Ut kesteelske` rest nog het koetshuis en stukken brokkelige muur tot aan de nog bestaande gracht. In 1867 verkoopt Jonkheer van Singendonck het aan Margarinefabrikant Antoon Jurgens. (Maasdijk 81, Dieden)
1380 Stadsrechten Ravenstein SV152 Ravenstein
In 1380 verleende Walravens opvolger, Reinout van Valkenburg, Ravenstein stadsrechten en werd het de hoofdplaats van het Land van Ravenstein. De inwoners kregen onder andere voordelen bij de rechtspleging, de belastingen, vrijdom van tol en het voorrecht om wol te weven en bier te brouwen. Het behoorde bestuurlijk tot Hertogdom Brabant en kon zeker na de Vrede van Munster blijven, hoewel Duitse Vorstenhuizen er regeerden. Tijdens de Franse bezetting in 1793 hield de autonomie op en na die tijd, 1815, bij het Koninkrijk Holland gevoegd.[KPvO]
1382 Bourgondische Huis SV196 Staatkundig
Hertogdom. Huis Bourgondië. (918-1490) Hoofdplaats Dijon. Hoofd Anton van Bourgondië. Later Filips de Goede, Maria van Bourgondië, (Maria de Rijke) Maria huwt de kroonprins Maximaliaan van Oostenrijk en Bourgondië valt nu onder Huis Hapsburg en het Heilig Roomse Rijk. Munteenheid Bourgondische gulden.
1383 Fransoysen wonnen op hertoge Willem van Gelre SV524 Historie
Vrancrijcke vijf hondert lancien oft glauien die hi altemael wel betaelde drie maenden te voren, daer capiteynen af waren heere Willem van Latrimoillien ende heer Odaert van Chaseron Ende dit orlochs volke was gheordineert ende geleyt te Millem, te Ganghelt ende te Vught om die geldersche hinder te doen, ende de brabantsche heren lagen te Herp ende te Os Ende die fransoysen wonnen op hertoge willem van gelre ende gulick een stadt Stralen geheten die si destrueerden.
1386 Schuttersgilden SV580 Historie Schutterij
De oudste vermeldingen van schuttersgilden in de Meierij dateren uit de veertiende eeuw. In de veertiende-eeuwse Meierijse schouts-rekeningen worden kosten genoemd voor militaire acties waarbij de schuttersgilden betrokken waren. Het betreft meestal bewakingsactiviteiten, waarbij met name de schutterij van `s-Hertogenbosch en van Oss optraden. In 1390-1391 wordt in dit verband ook de schutterij van Nistelrode vermeld. De schutterij van Oss handhaafde in 1386 de openbare orde bij een `ghericht`; `doe men dat ghericht dede die scut van Osse ende een groot dele ander ghesellen mede aldair gheleyt`.
1386 Gevangenpoort SV474 Megen
De Gevangenpoort aan de dijk is het enige overblijfsel van de Stadsomwalling uit 1386, met vier Stadspoorten. Deze toren was een van de twee torens bij de Graafsepoort. Vierkant opgezet en bevat een zadeldak, met mezekouw (schietgaten) en met aan twee zijkanten een trapgevel. De laatste gevangenen was Toon de Soep van de bende van Oss en enkele makkers. Ze groeven zich met een lepel onder de drempel een uitweg en lieten een dankbriefje achter als dank voor het geweldige logies.
Noot: (Rijksmonument 28527)
1387 Geldersen belegeren Oss SV252 Brand
In 1387 werd het kasteel van Oss door de Geldersen belegerd en ging een deel van Oss in vlammen op. Nog in datzelfde jaar stemde hertogin Johanna in met het voorstel van s-Hertogenbosch om Oss te "stercken ende vesten met graven". In 1398 is sprake van poorten. Op 14 oktober 1399 kreeg Oss een aantal privileges. In 1498 werd Oss verder versterkt. Het aanleggen van stadswallen in Oss, net als in Helmond, waarschijnlijk een reactie op de Gelderse oorlogen tussen 1386 en 1399.
Noot: De door Willy Steurs naar voren gebrachte mogelijkheid dat Oss in de dertiende eeuw door de hertog van Brabant als een nieuwe stad gesticht werd om de route van Grave naar s-Hertogenbosch te controleren wordt onvoldoende door historische gegevens ondersteund.
Steurs, W. (1993) Naissance d`une région. Aux origines de la mairie de Bois-le- Duc. Recherches sur le Brabant septentrional aux 12e et 13e siècles, Bruxelles, Académie royale de Belgique, `Classe des Lettres`.
1387 Graafsche Poort SV502 Historie
De Graafse poort was gelegen aan het oosteinde van de Heuvel in Oss en was één van de twee stadspoorten in Oss die tussen 1387 en 1397 gebouwd zijn. Het had een U-vormige toren (donjon) met kelder (souterain), beletage (eerste verdieping), tweede verdieping en zolder (derde etage). De Graafse poort werd later voorzien van een traptoren en aanbouw en "Het Slotje" genoemd. Aan de stadzijde had de toren een trapgevel. In de 18e eeuw werd het verbouwd en opgenomen in een deftig herenhuis "Het Hooghuis" genaamd. In 1925 werd het bouwwerk afgebroken. Het muurwerk bleek 2 meter dik te zijn. De Archeologische Werkgroep Oss heeft in 1996 een deel van de fundering van de noordgevel van Het Hooghuis blootgelegd. De fundering van de middeleeuwse toren bevindt zich onder de bebouwing aan de zuidzijde van de Hooghuisstraat.[AwO]
1388 Brabanders bezetten Oss SV156 Historie
Ten jare 1388 werd Oss door de Brabanders bezet, om de strooperijen der Gelderschen tegen te gaan.
1389 Stadsrechten Oss SV153 Historie
Aengaet tstercken van Os ende anderswair dairt deser stat belieft. Ten tyde oeck van denselven scepenstoel soe heeft vrouw Iohanna deser stat verleent een carthe dairinne datse gunt deser stat datse Os dairt verbornt is ende anderswair daert deser stat noot zall duncken, metten luyden deser meyeryen begripen, mach stercken ende vesten met graven ende anderssins, lastende dairinne den scouthet deser stat ende allen anderen officieren datse deser stat dairinne behulpich zyn; welke carthe begint: "Iohanna", etc. ende is begrepen opten blade, LXXXIX.[KPvO]
1389 Tafel van de Heilige Geest SV289 Religie
Tafels van de Heilige Geest die op lokaal (parochieel) niveau zorgden voor uitdeling van voedsel, drank, kleding en soms ook onderdak. De vernoeming naar de Heilige Geest danken deze instellingen aan het feit dat de Heilige Geest al bij de vroegste christenen ’vader der armen’ werd genoemd. Oorspronkelijk was daadwerkelijk sprake van een openbare tafel of grote bank achter in de kerk waar aan de armen spijzen werden uitgereikt. Nu was men er vooral in de middeleeuwen zeer diep van overtuigd dat men door het verrichten van goede werken op aarde zijn zielenheil voor het hiernamaals kon veiligstellen. Hierdoor konden de Tafels van de Heilige Geest rekenen op behoorlijke inkomsten uit schenkingen, legaten en straat- en kerkcollecten. Soms werden per testament stukken land aan de Tafels nagelaten, maar vaker nog werden jaarlijks renten gevestigd op onroerend goed ten behoeve van de Tafels. Die renten werden zowel in natura (meestal roggerenten) als in geld betaald. Een deel van het geld werd door de Tafel weer belegd in grond, de rest werd gebruikt voor de uitdelingen. Ook in Oss waren sommige ingezetenen verplicht cijnzen te betalen aan bijvoorbeeld de Bossche Tafel van de Heilige Geest. In Oss was in 1389 al een Tafel.[Wmb]
Noot: Later een parochiële instelling zoals de R.K. Armen van Oss.
1389 Peperstraat SV291 Straat
Uit de archieven van de Tafel van de Heilige Geest wordt in 1389 al de Peperstraat genoemd omdat daar eene Klaas van de Oever woont. In Schepenprotocollen van Oss van 1552 hebben we het over de Peeperstraat. Toch een van de belangrijkste en oudste straten van Oss als een soort verbindingsweg tussen het dorp met dorpspomp en kerk naar de Heuvel. Met brouwerijen, stokerijen, pensions en gelagkamers.
1393-12-15 Os, Egidius van  SV630 Biografie
Heer Egidius zoon van wijlen Heer Godefridus van Os ridder kanunnik van Ancoria beloofde aan zijn natuurlijke zoon Theodericus, verwekt bij Margareta dochter van wijlen Godefridus wever, ten behoeve van hem en andere natuurlijke kinderen van voornoemde Heer Egidius en Margareta, een n-erfcijns van 200 oude schilden, met Lichtmis te betalen, gaande uit (ondere andere) van voornoemde Heer Egidius, een hoeve in Oss, bij het kasteel aldaar. Zou een of meer van voornoemde natuurlijke kinderen sterven zonder wettig nageslacht, dan gaat voornoemde cijns naar de overblijvende natuurlijke kinderen. Zouden alle voormelde natuurlijke kinderen overlijden zonder wettig nageslacht, dan gaat de cijns naar de naaste erfgenamen van voornoemde Heer Egidius. De brief overhandigen aan voornoemde Heer Egidius. [BE]
1394 Os, Waltherus van SV111 Biografie
Vervallen eigendomsbewijzen en transportbrieven buiten de stad. In Oss. Eigendomsbewijs van een half mud rogge jaars, afkomstig van Waltherus van Os. Met oudere transportbrief van 1358.[HtSA]
1397 Hertoginne die van Osch. SV517 Historie
In den jaere 1397 heeft hertoginne die van Osch vergunt, dat sij graften ende poorten mogen maecken.
1397 Land van Ravenstein SV526 Ravenstein
Philips van Kleef (1456-1528) Het Land van Ravenstein kwam in 1397 in bezit van de heren van Kleef. Eén van hen was Philips van Kleef, veldheer in dienst van de Bourgondische hertogen. Hij liet vanaf 1509 de vestingwerken moderniseren en uitbreiden met bolwerken waarop zwaar geschut geplaatst kon worden. In 2014 zijn restanten van zo’n vestingwerk blootgelegd. Toen Karel V, landsheer van de toenmalige Nederlanden, in 1543 de heerschappij verwierf over Gelre verviel de noodzaak van een vesting in Ravenstein. Hij liet de vestingwerken in 1544 ontmantelen.
1399 Aanleg landweer SV579 Historie
Er wordt gewerkt aan een landweer tussen Oss en Nistelrode. De landweren bestaan uit een enkele of dubbele aardenwallen met aan weerszijden droge greppels (zieafbeelding hieronder). De wallen werden opgeworpen met grond uit de greppels. De wallen waren beplant met dicht struikgewas, vooral met stekelige soorten zoals meidoorn, sleedoorn, hondsroos en egelantier. Hierdoor werd een vrijwel onneembare hindernis verkregen. Sommige landweren werden voorzien van dichte rijenpalen of struikelgaten om zo ook ruiters te weren. De doorgangen werden met slagbomen of iets dergelijks door bewapende personen in de gaten gehouden. In totaal was de landweer over het gemiddelde ongeveer 22m breed. Deze breedte werd in de Piekenhoef en de Hoogen Heuvel aangetroffen. Een breedte van 22 meter en dan kilometers lang!?! Dat was niet zomaar iets. [SAM]
1399 Stadsrechten Oss SV400 Historie
Bij oorkonde van dinsdag 14 okt. 1399 verleent Johanna, hertogin van Brabant, vanuit Tervueren, aan ‘onse goede luden van Os’ een aantal (economische) privileges en tevens het recht ‘een stat ende een veste [te] maecken’. Ook wordt het poorterschap geregeld waarvoor men dient te betalen; poorters kunnen alleen voor de eigen schepenbank kunnen worden gebracht. Verder krijgen de poorters vrijstelling van betalingen voor en van deelname aan krijgstochten buiten het kwartier van Maasland als mede de toezegging dat de hertog geen troepen zal vorderen zonder betaling. De poorters van Oss genieten tolvrijdom in Brabant tegen betaling van een halve zilveren mark per jaar. In 1407 zijn de Graafse Poort en de Boschpoort klaar en in 1410 de omwalling. Op 3 nov. 1412 bevestigt hertog Anton van Brabant het vrijheidscharter van 1399. In 1652 vindt herbevestiging van de stadsrechten plaats door de Staten-Generaal.[Ovr]
1399 Lakenindustie SV435 Historie
In de privilegie brief die Hertogin Johanna van Brabant schreef in 1399 staat onder andere in dat Oss het recht krijgt van keur van laken die in het kwartier van Maasland worden gemaakt. Het verkrijgt de rechten op de lakenbewerking en -veredeling en het recht om in Maasland vervaardigde lakens te zegelen. Er komt een lakengilde die lakens verzegelen en er is het verbod van het weven van lakens buiten Oss voor de poirters van de stad. In 1629 staat op de Heuvel, een huys de Laeckenhal, en in 1705 een Zegelhuys. In verloop van tijd vestigde in Oss veel weverijen en lakenververs.[GvO]
1399 Ioanna, Hertoghin van Brabant SV529 Biografie
Hertogin Johanna van Brabant gaf die Stadt Osch stadsrechten. Toen was zij al oud en een zuster huwde de Hertog van Gelre. De Gelserssen hadden Osch al vaak geplondert en nu mocht Osch versteckt worden. In het stadspark van het Jan Cunencentrum aan de Molenstraat staat een standbeeld die haar echter een jonger uiterlijk doet geven. Hierbij wordt de afgifte van de rechten uitgebeeld: met de linkerhand het gewaad enigzins opgetild, met de rechterhand, onderhands, het tractaat naar onderen gedraaid en de rechtervoet enigzins naar achteren gezet. Deze keer een teken van nederigheid naar de bewoners van een "stad" om ook dan het Hertogdom Brabant te helpen verdedigen.
Noot: Het beeld is gemaakt door Niek van Leest uit Lage Zwaluwe, overleden in 2012.
1400 Parochie Berghem SV247 Berghem
Tussen 1400 en 1570 worden arme maar zelfstandige kerken ecclesia genoemd, waaronder Berghem; een dochterkerk van de parochie Oss. In 1677 wordt het pas een zelfstandige parochie met St.Willibrordus als patroonheilige.[MvsH]
1400 Crusenbeemd SV292 Straat
Schepenen in s-Hertogenbosch oorkonden, dat Bela, d.v.w. Johannes van Loet, aan Jordanus, z.v.w. Arnoldus Tielken, heeft verkocht de 1/2 van een morgen land, gelegen in de parochie van Os, ter plaatse gezegd Crusenbeemd tussen het erf van wijlen Gerard Kepken enerzijds en dat van Ghiselle van Uden anderzijds. Datum feria tercia post Dominicam qua cantatur Misericordia, anno Domini millesimo quadringentesimo.
 Vertaling latijn: Gegeven op de derde dag na de zondag waarop Barmhartigheid wordt gezongen, in het jaar des Heren duizend vierhonderd.[EsH]
1410 Aanleg wallen SV254 Historie
Uit de bronnen blijkt dat men omstreeks 1410 nog bezig was aarden wallen aan te leggen.[MvsH.2]
1412 Molendwang SV233 Molendwang
Toestemming door hertog Anton aan Herman van Os om twee molens in het open veld af te breken en daarvoor een op de vestingwerken (veste) van Oss te herbouwen; molendwang blijft bestaan. [HtSA]
1418 Gelderschen bezetten Oss SV157 Brand
In 1418 werd de stad en vrijheid Oss door de Gelderschen, onder Frederick, Hertog van Brunswijk en Lunenburg, voor het grootste gedeelte, afgebrand
1423 Roveri, Arnoldi SV299 Biografie
Heer Arnt Rovers was een zoon van een zekere Rover Jans. Hij behoorde tot een familie uit Oss die waarschijnlijk verwant was aan de familie Die Rover. Vermoedelijk stamde hij af van Johannes Roveri de Os die op 27 maart 1389 ziek op bed gelegen in zijn woonhuis in Den Bosch zijn testament overhandigde aan Peter Polslauwer. Dit testament was door Jan Roverssoen zelf al op 28 december 1388 in het Middelnederlands opgesteld. In het testament vermeldt hij onder meer dat zijn vader Rover in Oss een altaar had gesticht.
1428 De Sigitarii (schutters) oefenen SV581 Historie Schutterij
Schuttersgilden oefenden in het (vogel)schieten, om in tijden van nood te kunnen optreden: `Op de plechtige feestdag van Pinksteren in het volgende verleden, samen met anderen, de stad Sagitta de Os, na de Phitacus beneden. Hetzelfde dorp schoot drie of vier keer, en door te schieten verwijderde hij de tanfu zodat hij de koning van de Phitacus was.`
1432 Brabantse Yeesten SV573 Literatuur
Waarachtig wordt er een rijmboek over de Brabantse geschiedenis uitgebracht, door de Antwerpenaar Jan van Boendele. Rijm mee uit de vers:`Hoe men anderwerf trac voer den grave`, uit de Brabantse Yeesten (Geste de Brabant) Regel 9530:
Te Herpen, te Osse, ende daer omtrent,
Ende hilden jegen die Geldersche
Een ridende orloghe swaer,
Binnen welker tijt die vrome lieden
Den Gelderschen scade groot berieden,
[Dbnl]
1438 Oss heeft 497 inwoners SV256 Historie Feit
De 497 inwoners waren verdeeld in 361 huizen (haardsteden) De vrijheit had de mogelijkheid om geld te lenen in 1512. Vanaf 1512 waren er jaarmarkten of weekmarkten. Een lakenhal, vleeshuis of waag in 1475. Er waren Ambachtsgilden rond 1500. Productie of verven van lakens vanaf 1500. Aanwezigheid van een of meer gasthuizen in 1526.[MvsH]
1440 Dieden SV535 Dieden
Dieden, heerl., voorheen tot het Ambt van Maas en Waal, prov. Gelderlande behorend hebbende, thans prov. Noord-Braband, arr. `s Hertogenbosch, kant. Grave, gem. Dieden-Demen-en-Langel; palende N.O. aan de Maas, Z.O. aan het Land van Ravenstein, Z en W aan graafs. Megen. Zij beslaat uit den Polder van Dieden en de uiterwaarden, benoorden en bewesten dien pold. gelegen, welke laatste, de Maasakkers genoemd wordend, reeds van zeer oude tijden af bekend zijn, en ongeveer 100 bund. oppervlakte hebben, bevat het d. Dieden, uit eenige verstrooid liggende h. bestaande, welke bewoond worden door 300 inw., die zich meest met den landbouw en veeteelt generen. Ook groeit er zeer veel ajuin, die beroemd is, en zeer veel voordeel aan eenige inw. opleveren. Het d. Dieden, Diethen of Dieten ligt 5 u. N.O. van `s Hertogenbosch, 2u. N.W. van Grave. De oudere vormen van Dieden waren Dichden, Diechden, Diegden en Dieten. Het element ‘Dich’ is hetzelfde als ‘dic’ ofwel dijk. De Herv. kerk heeft eenen dikken toren. Deze heerl. werd, in het jaar 1440, door Arnold V, Hertog van Gelder, aan Dirk van Bronkhorst, Heer van Batemburg, voor 6000 goudgulden (8400 guld.) verpand. In het jaar 1444 ontstond er geschil over deze heerlijkheid met den Heer van Wezemale, die voorgaf eenig regt daarop te hebben; doch men bewees hem, dat zij sedert vele jaren niet door het huis van Wezemale is bezeten geweest. [HLvR]
1467 Os, Peter van SV399 Biografie
Peter werd geboren in het gelijknamige dorp Os, vóór 1467, waar zijn ouders op Amstel woonden. Zijn vader was Jan Rutger Jans (Heynen?) van Os, schepen van Os, en zijn moeder was Oda, dochter van Lambert Wynricx die Smyt en van waarschijnlijk Bela Henricx van Acht. Peter schreef de Kroniek van Peter van Os, over de geschiedenis van s-Hertogenbosch en Brabant tot 1523. Als opgroeiende jongeman heeft hij diverse plunderingen van Oss door de Geldersen meegemaakt. Toen hij ongeveer 14 jaar oud was, plunderden de Gelderse troepen onder hertog van Brunswijk in het voorjaar van 1479 Oss. Op 18 oktober 1497 gebeurde dat nog eens, maar toen woonde Peter al in Den Bosch. Het is goed mogelijk dat het gezin van Peter rond 1480, zoals menige andere Ossenaar, is verhuisd naar het veiliger s-Hertogenbosch.[BL]
1478 Frederik van Brunswijk SV115 Historie brand
Inval van hertog Frederik van Brunswijk van Gelre in 1478, waarbij hij Grave en een groot deel van Oss verwoest: "Dat Os zoe ruekeloes van den heer van Gelre overvallen wairt."
 Vertaling: in genoemd jaar en schepenjaar daags na Sint-Lucas op donderdag (19 oktober) is Karel van Gelre zonder enige voorafgaande waarschuwing heimelijk en plotseling, terwijl de inwoners van Oss vroeg in de morgen nog in bed lagen en van niets anders wisten dan van vrede en goedheid, de vrijheid van Oss binnengedrongen met zijn legermacht en heeft haar geheel in brand gestoken, samen met het deel van Geffen, dat later verworven werd met hulp van de hertog van Saksen, die Batenburg veroverde en vele dorpen in Gelderland in brand stak, en datzelfde jaar op Kerstmis daaropvolgend is opnieuw een verdrag gesloten tussen onze hertog en genoemde heer Karel van Gelre.[KPvO]
1478 Hertog van Bronswijck SV518 Historie Brand
Anno ontrent Vastenavont is den hertog van Bronswijck met sesduijsent Gelderse uijt de Graeff gecomen; ende heeft een groot deel van de vrijhijt van Osch afgebrant, ende is doen wederom naer de Graeff gekeert.
1479 Legers in de stad SV583 Historie Brand
Buiten `s-Hertogenbosch waren weinig plaatsen noemenswaardig versterkt. Sommige kastelen waren bevestigd en de steden Eindhoven, Helmond en Oss waren ommuurd. Oss werd verbrand in 1387, 1478, 1497, 1512, 1528 en 1542, ging economisch volledig ten gronde en werd ontmanteld, maar bleef voor `s-Hertogenbosch een belangrijk militair steunpunt, dat toch weer werd versterkt in 1482, 1498 en 1504-1505, terwijl er in 1542 een garnizoen van 600 man en drie vaandels werd gelegerd. Behalve te Oss werden versterkingen aangelegd langs de Maas en de Peelgrens: in Lith, Engelen, Drunen, Doeveren en Veen, Vlierden en Liessel (blokhuizen) en in Oijen (een toren). Als er geen blokhuizen of andere sterkten waren werden de soldaten ondergebracht bij particulieren. Zo logeerden er in 1479 bij Christijn Donckers, waardin in De Engel te Oss, twaalf ruiters.
Noot: De Engel lag aan de Heuvel, rechterhoek Heuvel/Peperstraat.
1480 De Molnere te Os SV297 Molendwang
Willem zoon van wijlen Willem van Os heeft het gemael van zijn molens te Oss en te Nistelrode voor twee jaar en negen maanden verpacht aan Jan van Herzel, genoemd de Molnere van Os. De pacht van de windmolen met de rosmolen te Oss bedraagt: 98 mud rogge, een mud boekwijt en 6 cappuijnen per jaar. Voor de molen van Nistelrode moet betaald worden: 57 mud rogge een mud boekwijt en zes cappuijnen per jaar.[BE]
1484 Hapsburgse Huis SV197 Staatkundig
Huis Habsburg. (1436-1806) Hoofdplaats Wenen. Staatshoofd Koning Filips, I (de Schone) zoon van Maria van Bourgondië en Maximaliaan I van Oostenrijk. Hij huwt Johanna van Castilië (Spanje) Opvolger zoon Karel V vormt het Spaans Hapsburge Rijk. Zuidelijke Nederlanden wordt bestuurd vanuit Castilië. Munteenheid Philippusgulden. In de Schepenprotollen van Oss staat dat Reijnder van Os en Jan Anthonis Gherissen, schepenen binnen de vrijheid van Os in 1567 de Philippusgulden vernoemen.[H]
Noot: Philips of Philippusgulden (1482) ingevoerd door Philips de Schone in de Bourgondische Nederlanden. Afgebeeld is Apostel Philippus.
1487 Poortrecht SV249 Akte
De hertog verleende vergunning aan die van Oss om tot op 80 voet op hun gemeint bomen en heesters te mogen planten, tegen betaling van de houtschat van een tiende van de opbrengst van het verkochte hout.[MvsH]
1492 Os(s), Goyeart van  SV303 Biografie
Goyaert Groetart van Os(s), Grootaert, Grotaert, Grotart(s), was een natuurlijke zoon van de Bossche raadsheer Goyaert Groetart van Os (senior), zoon van Aert Joirden Aerts Groetart. Stamvader van de familie Groetart was Lambrecht van Enghelant die omstreeks 1350 in Oss woonde en getrouwd was met een zekere Hilde. Hun kinderen, Claes, Albrecht, Aert senior, Aert junior en Hilde, namen allen de achternaam Groetart aan. Vermoedelijk was het de achternaam van hun moeder. Dit wordt bevestigd door een akte in het Bosch protocol van 11 juli 1399 waarbij Claes en Albrecht, zonen van wijlen Lambrecht van Enghelant, een erfcijns overdroegen aan hun broer Arnoldus Groet Art. Als onderpand diende een stuk land in Schadewijk bij Oss dat aan beide zijden was gelegen tussen erven van Arnoldus dictus Groet Arts soen die de cijns eerder aan hun vader had verkocht.[BE]
1492 Os, Aert Groetart van, SV304 Biografie
De broers Aert Groetart senior en Aert Groetart junior hadden zowel in Oss als in Den Bosch bezittingen. Aert junior was getrouwd met Geertruyt Aert Hacken en liet zijn kinderen in Den Bosch dopen zodat ze Bosch’ poorter werden. Aert senior, die getrouwd was met Aleyt, weduwe van Henric vander Merendonc, bezat omstreeks 1400 een stenen achterhuis in Den Bosch, gelegen bij de Markt tussen het stenen huis geheten "die Aude Koeken" en de oude stadsmuur. [BE]
1497 Gelre legt Osch in de as SV158 Historie Brand
In 1497 werd deze vrijheid door Karl, Hertog van Gelder, aan de vlammen geofferd.[Awb]
1498-04-17 Bijeenkomst adel te Oss SV578 Historie
Na een inval van Gelderse legers werd up 17 april 1498 in Oss een bijeenkomst gehouden waar de adel van de Meierij en de afgevaardigden van de steden besloten Oss verder te versterken. Uit de hele Meierij werden daartoe mannen opgeroepen.
1498-08-16 Verlenging van de pacht van de molens van Oss SV533 Molendwang
Verlenging van de pacht van de molens van Oss en Heesch aan Willem van Os voor een periode van 5 jaar en een pachtsom van 100 Peters (ad 5 sch. groten Brabants). Hij heeft schade geleden door brandschatting van de Gelderse oorlog, terwijl het dorp Oss geheel is afgebrand waardoor opbrengst gemaal sterk is gedaald.[ARB]
1500 Badhuis op de Eeijcken Boogert SV620 Straat
De Eikenboomgaard te Oss is een plein ten noorden van het Centrum van Oss binnen de `stadswal`. Aan de wal stond ook het kasteel van Oss. Aan de westzijde, langs de Koornstraat stond sinds 1500 een badhuis, ingericht door Aert Stamelaert van Uden een van de vroegere kasteelheren. Dit badhuis werd door liefdadige instellingen gerund ten goede van arme burgers en reizigers. Laatste eigenaar, op de cleijne eijcken bogert, was schijnbaar Gijsbert Derk `den Bad` van Vugt rond 1850.
Noot: Zie ook: 1994-05-05 Kasteel van Oss teruggevonden.
1501 Klooster Bethlehem SV559 Haren
Udo Talhout en zijn vrouw Gerberga waren eigenaar van het huis de Kuyckse Hofstat in Haren, dat tot het graafschap Megen behoorde. De wens dat hun dochters Maria en Eringardis, begijnen in ‘s-Hertogenbosch, hier een klooster zouden stichten ging in vervulling. In 1501 gaf de bisschop van Luik toestemming voor een klooster van de Zusters Penitenten van de Eenheid. De Hofstat werd verbouwd en in 1506 als klooster ingericht, de zusters noemden het Huis van Bethlehem. Pas in 1520 werd de kapel gebouwd. De zusters vluchtten in 1581 voor de Spaanse troepen naar het zusterklooster Maria Graf in Grave. Geruime tijd later liet de graaf van Megen het verwoeste klooster enigszins herstellen en in 1642 trokken de zusters er weer in. Thans is het een luxe feestlocatie.[Www]
1509 Philips van Kleefbolwerck SV531 Ravenstein Archeologie
Het Land van Ravenstein had vele eigenaren en viel lang onder het Hertogdom van Kleve. In de tijd dat dit vestingwerk werd gebouwd, was Philips van Kleef de baas in de soevereine heerlijkheid Land van Ravenstein. Heer van Ravenstein, noemde deze Philips zichzelf. Hij deed in Italië inspiratie op om de fortificatie van Ravenstein te vernieuwen. Martien Jan van Mourik, de ontdekker van het bolwerk Ravenstein in zijn tuin, vernoemde het naar hem. Tussen 2011-2016 is het Philips van Kleefbolwerk herkenbaar gemaakt. Een geschutskelder is zelfs vanaf de openbare weg (nu het Philips van Kleefpad) prachtig zichtbaar. Een kazemat is deels afgedekt met verwarmd en beloopbaar glas.[ZW]
1512 Dat Os ende die kerck aldair ende oic Berchen worden gebrant SV154 Historie Brand
Ende oick opten selven branden zy die vryheit van Os metter kercken aldair ende die capel van Sinte Teunis op Scadewyc ende tdorp van Berchen. Ende alsoe bleeff tvoirs. blochuys onvolcomen, want die ruyters alsdoen vandair vertogen nae Megen, mar evenwael beyden zy zoe lange dat die Gelderssche wael te pass weder ewech waren, ende alzoe kenden die boeven malcanderen dat deser stat ende ingesetenen deser meyeryen een lestich oirloich was.[KPvO]
1512 Karl zet Oss in vlammen SV159 Historie Brand
Wederom, in de as gelegd door dezelfde vijanden.[Awb]
1512 Hertog van Bronswijck SV519 Historie
Anno den 7 maij hebben de Gelsersse Osch met de kercke aldaer afgebrant met de capelle van Sinte Teunis op Schadewijck, mitsgaders het dorp van Berchem.
1512 Polder van Keent SV542 Keent
Keent (Polder-van-), pold. in het Rijk van Nijmegen, prov. Gelderland, kw., distr. en arr. Nijmegen, kant. Wychen, gem. Balgoyen-Keent; palende N. aan den Polder-van-Balgoy, O., Z. en W. aan de Maas. Bij den watervloed van Februarij 1799 is de dijk onder het dorp Neder-Asselt doorgebroken , waardoor, zoo wel onder Neder-Asselt als in de heerl. Keent, veel hoornvee verdronk, en bij den storm, `s nachts tusschen 21 en 22, onderscheidene reeds waggelende huizen ingestort zijn. Deze pold. bestaat geheel uit bouw- en weiland , meestal van lage ligging, welke in den winter door het kwelwater veelal onder water werden gezet, en wordt, door eene sluis, door den dijk van het overtollige water ontlast.
1512 St. Antoniuskapel SV610 Historie Religie
Op de weg van Oss naar Osser Schadewijck (Schaijk) en Herpen stond al voor 1400, de S. Tuniscappel, genoemd naar de uit de middeleeuwen bekende St. Antonius. Het is door Gelderse Hertog, Maarten van Rossum in 1512 verwoest, en naderhand weer opgebouwd. De kapel behoorde aan de St. Theunisgilde. Het is nooit een parochiekerk geweest, wel werd er geregeld een H. Mis gelezen door beneficianten van andere kerken uit Oss en Berghem. Twee vicarissen lieten dagelijks missen houden voor hen en hun vrienden. De capelmeesters werden betaald uit cijnzen van een naburig huis. In 1869 hield de St. Antoniusgilde op te bestaan en het werd verkocht aan een boer. Het mocht namelijk niet meer als een religieus gebouw gebruikt worden. De inventaris ging naar sjacheraars in oude antiek. Zelfs het zijden Gildevaandel ging in de vrije verkoop en verhuisde naar Amsterdam. De kapel had een 400 jaar oude smeed ijzeren kruisbeeld welke stond aan de westelijke gevel. Kort voor de verkoop in 1869 werd er nog een bewaarschool ingericht voor de kinderen van Osserschaijk. In 1931 is de kapel nog eens afgebrand en een jaar later begon echt de sloop. Het was wel het laatste overgebleven middeleeuwse bouwwerk van Oss. Het zou moeten staan ongeveer op de hoek Havenstraat - Spaanderstraat.
1525 Willibrorduskerk Berghem SV582 Berghem Religie
De kerktoren van Berghem heeft een romaanse onderbouw uit de eerste helft van de 16e eeuw. De toren is nogal groot van omvang waardoor ruimte gecreëerd waren voor de bestuurders van Berghem. In 1895 brandde de kerk af door blikseminslag en viel de torenspits op de kerk. Het nieuwe schip werd groter is daarom aan de andere kant de toren geplaatst. (Het zou infrastructuur technisch gezien onhandig zijn.) De aanhechting van het oude schip is nog te zien aan de `voorzijde` van de toren. De Architect van deze nieuwe kerk, gebouwd in 1910, is Willem van Aalst.
Noot: Officieel staat de toren altijd aan de westzijde van het schip.
1528 Oss, wederom in brand SV160 Historie Brand
Wederom in de as gelegd door dezelfde vijanden.[Awb]
1537 Groote brant SV522 Historie
Op den kermis van Osch is in dat dorp groote brant geweest; ende daer branden vijffenvijftich huijssen.
1539 Coeverincx, Ghijsbertus SV307 Biografie
In 1539 te Coevering onder Sint Oedenrode is Gijsbert geboren. Zijn vader, Peter Ghijsbert Loenis van de Coevering was gehuwd met Genoveva, dochter van mr. Jan Lamberts van Brogel of Breugel, uit welk huwelijk vijf kinderen werden geboren. Zoon Ghijsbert werd geestelijke en behaalde te Leuven de graad van licentiaat in de theologie. Rond het jaar 1566 werd hij pastoor in Oss en vanaf 1571 korte tijd deken in het district Oss. Op 16 augustus 1569 werd hij kanunnik, met een beneficie, in de Bossche Sint-Janskerk. Coeverincx bestuurde met de bisschop, het bisdom. Ze deden in augustus en september 1571 samen kerkvisitaties. Coeverincx droeg bijzondere zorg voor de vele geestelijke gestichten. In 1578 werd hij benoemd tot officiaal, in 1585 tot deken van het kapittel gekozen en in 1589 door koning Filips II benoemd tot bisschop van Deventer.[BE]
1543 Brand in Oss SV161 Historie Brand
Maarten van Rossum van Gelderland komt Oss in de as leggen.[Awb]
1543 Zeventien Provincien SV198 Staatkundig
Landsheerlijkheid. Staatshoofd Karel V. (1543-1585) Groot deel van België waaronder Hertogdom Brabant. Munteenheid Zilveren Karolusgulden. In schepenprotocollen van Oss wordt de Karolusgulden in 1547 vernoemd voor de verkoop een stuk land van 4 vatzaden in de parochie van Oss ter plaatse genoemd op die Schaijcsche Halve Mergen.
Noot: De eerste Karolus of Carolusmunt werd voor het eerst in 1517, onder Karel V, geslagen in goud. De zilveren in 1543. Na gelang de waarde van het goud 20 tot 28 stuivers waard.
1546 Sanders, Claarke  SV308 Biografie Religie
Slechts één kluizenares heeft in een Osse kluis bewoond: Claarke Sanders uit Oss. Claarke was misschien al eens kluizenares in s-Hertogenbosch geweest en liet zich in 1546 in de Osse kluis aan de kerk inmetselen. Bijna vijftig jaar heeft zij in haar huisje gewoond. Zij moet vlak na 23 augustus 1591 overleden zijn, toen zij op die datum haar testament opmaakte.[BE]
1549 De Beersche Maas SV568 Historie
Aan het eind van de 15 eeuw nam de afvoer van de Maas verder toe. Als oorzaak wordt de aanslibbing en ophoging van de maasbodem genoemd, maar ook de toenemende invloed van de Waal en de hoeveelheid afgevoerd regenwater als gevolg van ontginning van woeste gronden. Op twee plaatsen ten zuiden van Grave (Katwijk, Beers) was de Maas niet bedijkt. Het Maaswater steeg regelmatig zo hoog dat het over de natuurlijke oeverwallen kon stromen, waarna het een vrije weg zocht via Grave, Oss in de richting van Den Bosch. Zeker in het begin was het verschijnsel niet uniek en zal de bevolking hebben geleerd ermee te leven. Bovendien zaten er op grond van de oude afspraken uit 1331 gaten in de oude dwarsdijken (Erfdijk, Groenendijk) waardoor de afvoer van water in de richting Den Bosch kon blijven plaatsvinden. Deze dijken fungeerden na 1450 als zomerkade. De eerste vermelding van de Beersche Maas of gewoon ‘De Beers’ is van 1549. ‘Vanden overloepen ende doerbreken vanden Berzewater’. In plaats van gezamenlijk de problemen te gaan aanpakken werd het water oorzaak van conflicten tussen dorpen in het Maasland die honderden jaren zouden gaan duren. Kanonschoten vanuit Grave gaven aan dat “de Beers om was’. Elders in het gebied werden dan de kerkklokken geluid. Boeren konden dan nog veilig hun vee of goederen uit het tracé van de Maas halen.
1551 Moelen straet (Molenstraat) SV425 Straat
In 1551 wordt in de Schepenprotocollen voor het eerst de Moelen straet genoemd; voorschreven en Jacop Ghisbert Sanderss, man en momber: een huis en hof met zijn aangelag samen circa 16 vatzaden land in de parochie van Oss in die Moelen straet.[SO]
Noot: 1 Vatzaad is gelijk aan 100 roeden of 1485,4858 vierkante meter, grofweg 40x40m. Een roede is dan 4x4 m. 16 vatzaden is vergelijkbaar met 3,3 voetbalvelden.
1556 Habsburgse Nederlanden, Spaanse Nederlanden SV397 Staatkundig
Huis Habsburg. Personele Unie onder Spanje. (1556-1715) Staatshoofd Filips II van Spanje. Later Filips III, IV, Karel II, (de Behekste). Filips V. Hoofdstad Mechelen, Brussel. Doorgaans genoemd als de Spaanse Nederlanden. Spaanse Nederlanden tot 1581 ook wel Zeventien Provinciën genoemd.
1561 Heuvel SV290 Straat
In Schepenakten van 1561 wordt voor het eerst gewag gemaakt van een plein aenden Hoevel. Daarin wordt omschreven van een hof welke in bezit is der erffgenamen Heeren Jannen van Brechts riddere. En Hanrick Aerts van Hees, man en momber van Lijsken, dochter van wijlen Hanrick Dirixs verkoopt aan Hanrick Marcelis den Jonge een huis, hof en erf binnen de vesten van Oss aenden Hovel.[SpO]
Noot: Heer Jan van Brecht, ridder ende schouthet vanden Bossch jaerlycks was geldende uuyt synder erffenissen onder die vryheit ende parochie van Os. (Bossche ency.)
1562 Oude herbergh SV453 Horeca Historie
De oudst vermelde herbergh van Oss is die van Claes Willem Bottermansz die hij verkoopt aan Dirck Janz de Hollander een huis, hof en erf daaraan gelegen met brouwerij en ‘brauwegereck’ binnen de vest van Os aenden Hoevel genoemd den Swarten Aer.[SO]
1565 Broes, Gherit SV110 Biografie
Vervallen eigendomsbewijzen en transport brieven. Transport, ten overstaan van schepenen van Oss, door Gherit en Aerken Broes aan Peter Jan Lambertszoon van de halve in 4 hond land, gelegen op Huijsmansbeemd. Met het gemeen schependomszegel van Oss in gele was.[HtSA]
1569 Ossanäus J.R.  SV629 Biografie
Gebürtig aus Oß in Brabant (nach Foppens aus Herzogenbusch), wurde im J. 1569 Professor der Rechte in Ingolstadt, war seit 1579 Assessor am Reichskammergericht zu Speier. Nähere Nachweise über sein Leben fehlen. Er schrieb eine Anzahl von Dissertationen, wovon die bekannteste „De decimis“ zu Ingolstadt 1572 erschien.
1571 Brief aan den Stadhouder van het kwartier van Maasland SV312 Akte
Brief aan den Stadhouder van het kwartier van Maasland te Oss, om graan naar s Hertogenbosch te zenden en om karren, ten einde daarmede, tot versterking der Stad, het vuilnis en den baggergrond uit de binnen Diezen gekomen, op Stads-vestingwerken en de wallen te brengen.[BE]
1573 Hollanders nemen Oss in SV162 Historie Brand
In 1573 wordt Oss door enige Hollanders verrast, die het innamen en in brand staken, waardoor meer dan zestig huizen werden vernield. Een biechtvader werd vermoord en een pater vluchtte in de kerktoren en luidde de klokken.[Awb]
1574 Oss in verdediging gedurende de Spaanse bezetting SV508 Historie
Alva had met eenig krijgsvolk naar Holland doen vertrekken, welke hij voor het beleg van Haarlem noodig had, was het platteland hier, in Brabant, zonder bescherming achtergebleven. Niettemin hadden verschillende plaatsen als Roosendaal, Oosterhout, Oisterwijk, Oss e.a. zich op eigen gelegenheid versterkt en van wapenen voorzien en menigmaal den vijand met veel verlies van eigen volk teruggeslagen. Op een der Paaschdagen waren de Geuzen te Oss gekomen, terwijl de inwoners in de kerk waren en zich voorbereidden om het H. Sacrament te ontvangen, maar zij verdedigden zich flink tegen een troep met 9 vliegende vaandels en 2 kornetten ruiterij, tot zij het tegen deze overmacht moesten opgeven, daar een verzoek naar den heer van Willerval, toen goeverneur van Den Bosch, een even teleurstellend resultaat had opgeleverd als het vermelde te Breda. Een der stadssecretarissen, van s-Hertogenbosch, was al naar het kwartier van den bevelhebber der tusschen Hintham en Oss gelegerde Waalsche troepen gezonden om beklag te doen over roofzucht en knevelarij.
1574-11-22 Hagelkruis SV621 Historie
In de Bossche protocollen schrijft men al in 1397 over `dat Hagelcruijs` van Oss. Het zou staan bij voorbij de Antoniscapelle richting Berghem. Bij de schans achter de landweer. Terzijde van de Berchemseweg (1410) Daar loopt een weg de Wevereindsteeg naar de Spaanderstraat. Ook de Waterlaetsche steeg liep een heel eind naar de Spaanderstraat. Op dat punt zou het Hagelkruis gestaan hebben. (1760) Bij het Hagelkruis wordt geregeld gebeden, soms door middel van een processie, ter voorkoming van hagelbuien. Deze hagelbuien kunnen vooral graangewassen aardig vernielen.[T]
1584 Weghe, Mattheo van den  SV106 Biografie
Notarieel extract van Mattheo van den Weghe uit het testament van Anna, d. v. w. Reyners Potteije. Peter Peelmans van Geffen, priester, stichtte in 1584 september 23 twee beurzen voor de Latijnse school te s-Hertogenbosch en twee beurzen voor de universiteit ten behoeve van katholieke arme jongens en wel voor geestelijke en wereldlijke studie. Tot deze beurzen waren gerechtigd de bloedverwanten van de stichter tot de 15e graad, vervolgens jongens uit Geffen, Nuland, Heesch, Rosmalen, Oss en s-Hertogenbosch.[HtSA]
1586 Verdediging Osse kerk SV584 Schutterij
In 1586 en volgende jaren beschermden de schuttersgilden van Oss met behulp van de bevolking de kerk van Oss regen zowel Spaanse als Staatse troepen.
1589 Staatsche bezetting SV163 Historie
In 1589 had het Staatsche leger, die zich na de bezetting van Geertruidenberg, zich te Oss nedergeslagen. Zij werden door andere Staatsche benden overvallen.[Awb]
1592 Muitende Spanjaarden SV164 Historie Brand
In het jaar 1592 werd Oss, door muitende Spanjaarden uit Sichem, een stadje in Braband, aan de Demer, geplunderd en aan de vlammen ten prooi gegeven.[Awb]
1597 Vuchts, Anna SV114 Biografie
Rogge in geld betaald. In Oss. Eigendomsbewijs van een erfpacht, groot een half mud rogge jaars, gevestigd op onder-panden, gelegen ter plaatse gezegd opt Westervelt en Velthove, afkomstig van Anna, d. v. Nicolaas Vuchts, weduwe van Henricus die Ruyther Henrixzoon. Er is ook een oudere transportbrief uit 1437 en een kopie-testament van Henricus voornoemd uit 1580.[HtSA]
1597 Wolven in `t Kwartier van Maasland SV411 Historie
In de stadsrekeningen van Oss van 1597 staat aangeteekend, dat de gemeente aan den muldersknecht Sander Driessen en zijn kameraad Hendrik Bosch, 10 stuivers gegeven had, toen zij met 5 jonge wolven afkwamen. Deze 10 stuivers waren voor drinkgeld. Den vaders van de twee wolvenvangers werden ieder twee gulden van hun belasting afgetrokken en de schapenhouders uit Oss legden nog 2 gulden en 10 stuivers bjj elkaar om de moedige jongens te beloonen. Nog lang daarna werden premies uitgeloofd voor gevangen wolven. In de vergadering van het kwartier van Maasland, 24 Juni 1737, op het raadhuis te Oss gehouden, werd, naar aanleiding van 7 jonge wolven, onder Zeeland gevangen, 6 gulden premie vastgesteld voor een jongen wolf en 16 Mei 1741, toen de wolvenplaag er zoo erg was, dat men het vee niet meer in de weiden durfde te laten, werd een groote drijfjacht gehouden.
1599 Rampjaar SV403 Historie
Oss wordt geteisterd door watersnood, oorlog en de pest. De pastoors Wickevoort en Strick vielen ten prooi aan de pest. [KrO]
1600 Maurits bij Grevecourt SV362 Historie
In de winter van 1600 was Maurits bang dat de Spanjaarden in de aanval zouden gaan over de dicht gevroren rivieren en moest dus verdedigingslinies opzetten; Bij Maren werden de Spanjaarden ontdekt en hunne schepen met groot verlies van volk en materieel teruggedreven. Velasco trok wat later van het dorp Osch, aan het hoofd van 8000 man, in de richting van de schans St. Andries om te trachten de sterkte te ontzetten; toen hij echter de dorpen op den dijk versterkt vond en elders overal op de inundatie stuitte, zag hij van zijn voornemen af en keerde terug.[Dbnl]
Noot: Don Luis de Velasco, 2e Graaf van Salazar, (Valladolid, Spain, 1559 – Duinkerken, Spaanse Nederlanden, thans in Frankrijk, 1625), was een Spaans militair commandant.
1600 Echternach benoemd nieuwe pastoor SV404 Religie
In 1600 benoemde de abt van Echternach Joseph de Brouwer tot pastoor. Hij trof de parochie in een beroerde toestand aan. Omdat de pastorie verbrand was diende hij zijn intrek te nemen in een kamer in de kerktoren. Verantwoordelijk voor de heropbouw van de parochie was de abdij van Echternach maar ook deze zat financieel aan de grond. Uiteindelijk werd geregeld dat Brouwer zijn inkomen van de gemeente zou krijgen. En Echternach zorgde toch voor het herstel van de kerk. Brouwer overleed in 1623. Zijn opvolger Septius kreeg met grote problemen te maken in verband met het opkomende protestantisme.[KrO]
1600 Brouwers, Joseph SV624 Biografie Religie
Joseph Brouwers (Gemert, 1555-Oss, 23 juni 1623) was pastoor te `s Hertogenbosch (St. Pieter) 1585, te Boekel 1593 en werd pastoor te Oss in 1600, toen aldaar twee pastoors, Cornelis van Wickevoort en Jan Strick, in 1599, binnen drie maanden, aan de pest gestorven waren. Pastoor Brouwers vond zijn parochie te Oss in desolaten toestand. Volgens een schepenbrief van 1599 waren in enkele maanden ‘vele honderden’ te Oss aan de pest bezweken. Deze sterfte en het aanhoudend verkeer van legertroepen hadden veroorzaakt, dat vele landerijen braak lagen. De kerk had gediend tot verschansing en de pastorie was zonder inkomsten. Joseph Brouwers wist dit te verbeteren, herstelde de kerk en verfraaide ze met een schilderstuk voor het Hoogaltaar van den schilder Hans van Oirt. [KG]
1602 Molen verpachting SV298 Molendwang
Mr Johan van Breugel Licentiaet in de beide rechten en schepen van s-Hertogenbosch, gemachtigd door Joncker Philips Hinckart, Heer van Lille, Berge etc. verpacht Delis zoon van Lambert van Bakel, molder, de wijntmolen en rosmolen, twee dwangmolens tot Osch, met hun aangelag voor een periode van drie jaren. [BE]
1602 Donderschoer SV412 Historie
Int jaer 1602 den 10 julij is een donderschoer gevallen tot Rosmalen, Niulant, Geffen, Osch ende den heelen Maescant door, soo dat alle gewasch van terw, rogh, garst, haver, erten ende bonen is bedorven; men sijde datter hagelstenen waeren gevallen een pont swaer.[MvsH]
1609 Ravenstein nog steeds in Duitse handen SV527 Ravenstein
Keurvorsten Ravenstein bleef begerenswaardig voor Duitse vorsten. Nadat in 1609 het Huis Kleef geen mannelijke opvolger had, streden de huizen van Brandenburg en Neuburg om Ravenstein. Eerst regeerden twee keurvorsten (heren die de Duitse keizer mochten kiezen) uit het huis Brandenburg. Zij waren protestants. In 1631 kwam Ravenstein onder gezag van de katholieke hertogen van Neuburg en Sulzbach. Vanaf 1685 waren zij keurvorsten van het vorstendom Pfalz, een gebied in midden-Duitsland. Zij zorgden er voor dat het Land van Ravenstein vrijheid van godsdienst kende. Priesters en kloosterlingen kwamen vanuit de protestantse Republiek om zich hier te vestigen. De parochiekerk werd voortaan bediend door jezuïeten. Deze kerk werd in 1735 vervangen door de Sint Luciakerk, opgetrokken in de stijl van de Duitse barok. De bouw van de kerk was gefinancierd met de opbrengst van een loterij. Deze kende zoveel succes dat er ook geld was voor een Latijnse school (gymnasium) die in 1752 op de plek van de oude kerk werd gebouwd.[HLvR]
1616 Paardenmarkt SV237 Historie
Op 3 december 1616 wordt in schepenprotocollen van Gestel al gewag gemaakt van een vrije paardenmarkt te Osch op Sacramentsdag in 1609.[Bhic]
Noot: Sacramentsdag is 20 dagen na Pinksteren, i.d.g. donderdag 25 juni 1609.
1626 Hoeve verkoop in Oss SV187 Historie
Adriaen de Haes en zijn vrouw Adriana van Holthuysen verkopen aan hun zwager resp. broer Dirck van Holthuysen in het land van Ravesteyn in de Reeck een hoeve genaamd Jan Donckershoeff, groot 3 mauwers, voor 3037 gulden, gelegen in de Vryheyt van Osch in de Meyerye van s-Hertogenbosch. Tot onderpand stelt koper zijn huis genaamd Dirck Lambertshoff te Osch in de Molenstraet en een stuk land, genaamd Asperns Camp in Teeffelse Velt of Eeffelse Velt in graafschap van Megen.[RA]
Noot: Teeffelen behoorde tot het Graafschap Megen.
1629 Michelszn, Leonard SV415 Biografie
In het boek "De Vlag in sjouw", wordt verslag gemaakt van het stranden van het VOC-schip de Batavia op weg naar de Oost. Frederik de Houtman maakte Hollandse zeevaarders geregeld op attent over de kliffen van Abrolhos, vernoemd naar "Obre ojos!" wat in het portugees "Ogen Open!" betekend. Later bekend als Houtmans klippen. Natuurlijk liep de Batavia op de klippen en brak er muiterij uit. Meer als 120 mensen werden vermoord, zodat Abrolhos de naam kreeg van "Kerkhof Batavia". Nadat de reddingsexpeditie met het schip Saerdam aankwam moest eerst de principaelste schurken ter plaatse berecht worden. Daarbij behoorde onder ander Lenart Michielsz, een adelborst uit Oss. Veroordeeld voor moorden en/of medeplichtigheid van 12 moorden, het ongeoorloofd samenleven met een vrouw. Zijn plunje en maandgelden werden verbeurd verklaard en met afkapping van de rechterhand.
1629 Frederik Hendrik SV598 Religie
Den Bosch wordt veroverd door Frederik Hendrik en maakt Staats Nederland aanspraken op het bestuur van Brabant en van de dorpen, waaronder ook het kerkbestuur. Vanaf dan valt Brabant en natuurlijk ook Oss onder de Protestantse kerk. Aangezien de Spanjaarden nog in Breda zitten en (katholiek) verzet pleegde brak er de retorsie uit. (weerwraak-tegenwerking) De belangrijke bekleders van Katholiek functies werden gearresteerd. De gevangenen die in deze retorsiestrijd binnen Breda werden gebracht, werden volgens de gewoonte van die tijd in herbergen (hotels) of wel bij burgers der stad geïnterneerd. Wel had men in het begin de predikant Gortzenius in de Gevangentoren te Breda gevangen gezet. Daarop dreigden de Staten Generaal met pastoor Septius van Oss hetzelfde te doen, die in Den Bosch werd gevangen gehouden.[GAB]
1633 Predicant aangesteld SV413 Religie
Int jaer 1633 hebben Haer Hoog Mogende de kerckenraet van s-Hertogenbosch geauthoriseert om ses predicanten in ses capitaele plaetsen van de Meijerije te beroepen; ende sijn doen dese te Osch Theodorus Texelius.[MvsH]
1634 Ontruiming kerken SV418 Historie Religie
Door de gevolgen van de reformatie moeten de katholieke kerken aan de protestanten overgedragen worden. De raad van State beklaagd zich over het feit dan sommige kerken daar niet aan voldoen "...sijnde is goetgevonden te schrijven aenden hoochschoutet vanden Bosch, dat hij doe weten aenden Papen tot Tilburch, Osch ende Oosterwijck dat sij de kercken aldaer sullen hebben te ontruymen ende deselve oock van alle beelden, altaren ende andere heure kerckelycke ornamenten te ontledigen binnen den tijt van acht dagen naer de insinuatie off dat bij gebreke vandien de voors. kercken van slants wegen sullen ontruymt ende ontledicht worden....."[BHIC]
1636 Bosschestraet nadien Heuvelstraat SV448 Straat
Eertijds heette het gedeelte tussen Monsterstraat en Kruisstraat de Bosschestraat eerst genoemd in de Schepenakten in 1636; lants gelegen aende boschstraet onder Oss. Het liep na de Bosschepoort wel door in oostelijke richting, langs de Kortvoort en Vlashoek. Een paar honderd meter voorbij de Kortvoortschestraat buigt het linksom in de richting van de Ruwert. (Bosscheweg) De stadspoort Boschpoort is van rond 1410 is sindsdien verscheidene malen verbouwd en ingericht als woning, hooischuur en herberg. De restanten zijn gesloopt rond 1850.
1639 Ruyterije naar Os SV270 Historie
Den Cardinael Infant is persoonlijck tot Rijssel ghearriveert, soude van daer naer Bourborgh trecken by het gros van t Legher, om te beraetslagen Hesdin te ontsetten. De Ruyterije van Bergen op Zoom, Breda, s-Hertoghen-bosch, Heusden en Geertruydenbergh mosten de voorgangen weecke in t Dorp van Os wesen, daer onse andere Ruyterije by verwacht werden, waer henen sy dan trecken souden, wist men niet, eenige meynen dat sy naer Bergen op Zoom comen sullen, om aldaer ingescheept te werden.[CC]
1641 Varkensmarkt SV422 Straat
Melding van ene varkensmarkt; hebben eenen hoff lants gelegen inde stadt ende vrijheijts vesten van Oss ter plaetschen genoemt aenden hoevel aende verckens merckt geheeten tschapshooft.[SO]
1641 Garnizoenskerk SV554 Ravenstein
Ravenstein was een vrije, katholieke enclave en viel dus niet onder het gezag van de Republiek der Zeven Verenigde Nederlandse Gewesten. De stad zou deze soevereiniteit blijven behouden, tot de Fransen in 1794 hieraan een einde zouden maken. Niettemin had de regering in ‘s-Gravenhage tijdens de 80-jarige oorlog het recht in dit stadje een Staatsgarnizoen te legeren. Dit moest dienen als tegenwicht tegen de oprukkende Spaanse troepen. Georg Wilhelm, keurprins en zoon van de over Ravenstein beherende Keurvorst van Brandenburg, was bij de Staten-Generaal een lening aangegaan ter grootte van 100.000 thaler. De geldgever ontving bij het verstrekken van het geld het recht, om als onderpand voor die lening een troepenmacht in de stad onder te brengen. Dit leger had behoefte aan een eigen kerkgebouw en zodoende werd Ravenstein, na Willemstad en Hooge-zwaluwe, een der eerste plaatsen in Brabant, waar in de 17e eeuw een Hervormde Kerk verrees. In 1641 was het zover. Aannemer werd Dirk de Bijl. Hij verplichtte zich het werk te leveren voor 6000 gulden. Tevens moest de aannemer 3 tonnen bier schenken aan het garnizoen. De bouwstijl van de kerk moet archaïserend-gotisch genoemd worden. De gotiek was tijdens de bouw van deze kerk al jaren over haar hoogtepunt heen. De ramen aan de voorzijde zijn dicht gemetseld. Vandalisme was in die tijd reeds een bekend verschijnsel. Het had ook een grote voordeur want het was namelijk te doen gebruikelijk om ook de plaatselijke brandweerspuit in de kerk te stallen. Het gebouw is thans van de gemeente Oss.[ScR]
1642 Ruyterije te Lit en Littoyen SV271 Lith
Het Leger van Sijne Majesteyt van Vrancrijck light by Perone, datmen sterck hout ontrent 24 duysent te Paerde en te voet. De nieuwe aenghekomen Fransoysen sullen tot Wesel ghewapent werden, ende terstont naer het Fransche en Hessensche Leger trecken. Onse Ruyterije vergaderen een deel tot Os inde Meyerije van s-Hertoghenbosch, ende ons voet-volck aende Schansse vander Voorde, en tot Lit en Littoyen. De Ingenieurs, Mineurs, Canoniers, en Edellieden van t Gheschut zijn mede al tot Lit en Littoyen.[CC]
1642 Cavalerije tot Os SV363 Historie
Den 23 deser zijn 15 Compagnien Infanterije van Berghen na Litthoyen vertrocken; de Cavalerije van deselve Stadt moeste oock den 25 tot Os in de Meyerije wesen. In t Landt van Waes vergaderen de Spaensche sterck. Den Oversten Koolhaes sal voor de Croon Vranckrijck een Regiment te voet werven. Gisteren is vry Leger tot Litthoyen afghelesen.[CC]
1643 Don Andrea de Cantelmo SV272 Historie
Don Andrea de Cantelmo lagh gisteren met 4000 paerden ende 2000 te voet tot Lit ende Os, waer over aen de Rivieren Maes ende Wael stercke wachten ghehouden werden.[CC]
Noot: Andrea Cantelmo (1598 -1645) was een Napolitaanse officier in het leger van de Oostenrijkse keizer.
1648 Cuchlinus, Jacobus  SV305 Biografie
Studeerde theologie; werd in 1643 predikant te Hengelo, in 1648 te Oss en in 1651 in Den Bosch; stelde zich scherp op tegen de katholieken en het gebruik van schuilkerken. Kuchlinus werd in 1664 „hoogleraar” Grieks aan de Illustre School in Den Bosch, de opleiding tot predikant in Staats-Brabant. De grote kerkelijke vergadering, die in 1648 te s-Hertogenbosch werd gehouden en de invoering van de reformatie in de Meierij tot doel had, beriep Cuchlinus naar Oss en Heesch. Ripperda, die namens de Staten-Generaal de contacten onderhield met de Vergadering, had ook hier bemoeienis met het beroepen van Cuchlinus. Voor zijn werkzaamheden in de combinatie Oss en Heesch ontving Cuchlinus het hoge traktement van 800 gulden; dit in verband met de extreem moeilijke omstandigheden waaronder de eerste predikanten in de Meierij moesten werken, te midden van een uiterst vijandig gezinde katholieke bevolking. [BE]
1648 Minderbroeders/Franciscanenklooster SV332 Religie Megen
Minderbroeders/Franciscanenklooster, (Rijksmonument nummer 28520) met Antoniuskapel (Asissi aan de Maas) gesticht 1648, Antonius van Padua. Sobere barokstijl. (Gotiserende Barok) Met liturgische tuin, Hof van Lof. Na de capitulatie van s-Hertogenbosch in 1629 moesten de kloosterlingen de stad verlaten. De minderbroeders trokken naar Megen, waar godsdienstvrijheid heerste. Het klooster werd gebouwd van 1648-1653 en de kapel werd voltooid in 1670. De Lithse beeldhouwer maakte in 1737 een compleet altaar voor de Sint Antonius kapel. De kloosterkerk/kapel bevat nog steeds biechtstoelen uit dezelfde tijd, met wapens van de schenkers. Doopvont uit de 16e eeuw van de voormalige St. Servatiuskerk uit de 16e eeuw. De grootste kunstwerken zijn veelal geschonken ornamenten. Het orgel is verscheidene keren verbouwd, telkens van het oude materiaal en nieuw door elkaar. Het koor werd door de Franciscanen vaak gebruikt als gebedsruimte. Aan de blinde muur kun je boven in silhoutten zien van oude ramen. Deze zijn dicht gemaakt vanwege uitbreiding van het klooster met een bovenverdieping, 300 jaar geleden. In de keuken zijn religieus getinte schilderingen aangebracht. De schilderingen van de zij-altaren zijn geschilderd door het Broerke van Megen, Everardus Witte. Het heilig Bruurke ligt begraven in een nabij gelegen Everarduskapel.[SgM]
1649 Os heeft drie uythoecken SV406 Historie
Volgens Jacob van Oudenhoven, die in 1649 een beschrijving over de Meyerye publiceerde, heeft Os drie uythoecken: Damsteleynd, De Molenstraat en Den Heuvel.
Noot: Jacob van Oudenhoven (1601-1690) was een Nederlands gereformeerd predikant en historicus.
1649 Kerken en kapellen in Os SV407 Religie
Volgens Jacob van Oudenhoven, heeft Os is beneffens de Parochie-kerck een Lieve Vrouwe Capelle en de Tafel van de Heiligen Geest, ghelijck die daer genoemt wort, van Aert Stamelaert van Uden, gedhoteert die in het jaer 1406 regeerende schepen van s-Hertogenbossche was, ende onder Os nog twee Capellen, waer van de ene leyt te Scadewijck ende is S. Theunis Capelle; de andere is S.Willibrorts Capelle.
Noot: Kan ook Arnoud Stamelart. Ossen-schayck
1649 Schutterye in Os SV408 Historie
Volgens Jacob van Oudenhoven zijn tot Os vier Schutteryen; van de heilige Catherijn, Barbara, Agatha en Lucy. In oude akten van Oss uit 1656 schrijft men ook van St.Joris, Sebastiaen en Huijbert.
1649 Jaermerckten tot Os SV409 Historie
Volgens Jacob van Oudenhoven heeft Os Dijnsdaeghs een Weeck-merckt, ende daer beneffens noch twee Jaer-merckten; Op Sacraments-dagh en op St. Michiels-avondt.
Noot: Sacramentsdag: oorspronkelijk op de tweede donderdag na Pinksteren, thans op de eerste zondag na Pinksteren. St.Michielsdag is 29 september.
1650-03-11 Voorval te Oss SV615 Historie
De hoogschout beklaagt zich in het college van schepenen over een incident voorgevallen in Oss; zij wilden drie rotmeesters te Oss aanhouden; bij de arrestatie verzetten deze personen zich en zo ook de inwoners; "naer dat bij den meergen. inwoonderen van Oss de clocken waeren getrocken ende horens geblaesen, deselve met ontrent twee hondert mannen soo te voet als te paerde gewaepent met stocken, halve pijcken, vorcken, roers ende ander geweer hun waeren komen volgen, ende de voors. gevangenen fortselijck ende met groote dreijgementen van doorschieten ende anders hadden affgenomen, waertegens den voorn. stadthouder ende vorsters anders niet hadden connen doen als protesteren."[BE]
Noot: Een rotmeester is een persoon die de leiding heeft over een groep mensen, zoals bij een schuttersgilde of een burgerwacht.
1651 Man, Engelbert de SV314 Biografie
Engelbert de Man is geboren als zoon van Engelbert de Man, secretaris te Nijmegen en Elisabeth Reinders. Hij werd in 1651 secretaris der stad en vrijheid Oss en griffier van het kwartier van Maasland, welke functies hij tot aan zijn dood bekleedde. Op 1681 werd hij door den schout van Oss benoemd tot kerkmeester. In de schepenprotocollen schreef hij, tusschen de acten, eenige historische bijzonderheden in. Hij overleed te Oss op 1691. Een blazoen met zijn wapen bevond zich in de kerk van Oss.[NBA]
1658 Toornstraet SV296 Straat
Eerste benoeming van de Toornstraet volgens Schepenbank Oss: Jan Jan Lukassen eenen Rentebrieff van Vijff car[olus] gulden sjaers te lossen met hondert car[olus] gulden Capitaell [ver]schijnende alle Jaer opten 15en Meij uijt huijs ende erven gelegen inde toornstraet binnen der Vrijh[eij]ts van Osch Vesten .[SO]
1662 Storm, Dirck Gorisszen SV258 Biografie
"Old Dirck", Dirk Storm, (New Netherlands settler, 1630-1716) is in Utrecht geboren en verhuisde op zijn 18e naar s-Hertogenbosch om daar stads klerk te worden. In 1660 werd hij stadsklerk in Osch. Hij was een beetje uitgekeken op de oude wereld en zag dat in de Nieuwe wereld, Nieuw Amsterdam meer toekomst lag. In Osch is zijn derde kind Dirck geboren en de verdienste als stadsklerk was povertjes. Omdat in Osch te weinig hervormden zijn, had hij het niet naar zijn zin. Na anderhalf jaar, in 1662, vertrok hij met zijn vrouw, Maria van Montfoort, en kinderen naar Leiden om daar afscheid te nemen en nam de boot "De Vos" naar Nieuw Nederland. Hij was werkzaam bij de Nederlandse en later Britse authoriteiten. Na geresideerd te hebben te Breuckelen, Nieuw-Utrecht en Bedford, vestigde hij zich, als eerste echte Amerikaanse koloniaal in Sleepy Hollow waar hij de opdracht kreeg om de geschiedenis van The Old Dutch Church te documenteren. Hij schreef Het Notite Boeck der Christelyckes Kercke op de Manner of Philips Burgh.[ODB]
1666-03-29 Compagnie Dauphins SV614 Historie
Er verblijven 50 ruiters van de Franse Dauphins in Oss; de burgerij lijdt zwaar onder deze last; in Oss wil men van de ruiters af omdat deze van alles moeten worden voorzien. Ze vertrekken naar `s-Hertogenbosch en gaan logeren in de stal van het Geefhuis.[BE]
1686 Molendwang SV269 Historie Molendwang
Rade van Brabant op den 28 September aenstaende, in de Herberg de Hollantse Thuyn, tot s-Hertogenbosch, by publijcque opveylinge aen de Meestbiedende verkopen 4 Wint- Koorn- en Rosch-Molens, met haren Dwang en Gerechtigheden, Appendentien en Dependentien van dien; deerste staende tot Osch, de tweede tot Nistelroy; de derde tot Heesch, en de vierde tot Berchem en Duren, alle in de Meyerye van s-Hertogenbosch.[CC]
1693 Hertog van Newcastle SV349 Biografie Historie
Van wege Groot Brittannien, kwam de 1e Hertog van Newcastle under Lyne, Thomas Pelham-Holles,(1693 – 1768) geheimschryver van Staat, en nam zijn intrek bij den Predikant Sprankhuyssen. Hij verbleef in juni 1748 vijf dagen in Oss, i.v.m. besprekingen met de Hertog van Cumberland, verblijvend in zijn militair kwartier bij Nesselrooy. (Nistelrode) Voorbesprekingen voor de Vrede van Aken. [SO]
Noot: De predikant zou dan mogelijk in de pastorie (vanwege de reformatie) kunnen wonen in de Begijnenstraat, vlakbij de Oijense brug.
1693 Smouse Geffen SV633 Geffen
Sinds 1693 was de "Smouse" begraafplaats te Geffen tot 1908 in gebruik. Het was sinds "zedert onheugelijke tijden" eigendom van Samuel Isaacs en Zadok Daniel en lag nabij "het Swart land". Ogenschijnlijk liggen er thans niet veel joden begraven, wat te zien is aan de staande grafzerken. Met een grondradar (GPR) is te zien dat er meerdere lagen onder liggen met meerdere graven. Het oudste graf, van de huidige 300 graven, is een graf uit 1790.[HB]
Noot: "Smouse" is een bijnaam voor een Jood.
1696 Dirck, Dirck Teunnissen SV107 Biografie
Vonnisbrief voor het Grootgasthuis tegen Dirck Dirck Teunnissen en Dirck Teuwens te Oss wegens een achterstallige erfpacht, groot 1,5 mud rogge jaarlijks.[HtSA]
1697 Batthyány, Carl József, SV348 Biografie Historie
Carl Jozef Batthiani (1697-1772) Hij was van 1746 tot 1747 militair bevelhebber en plaatsvervangend gevolmachtigd minister in de Oostenrijkse Nederlanden. Als generale staf van de keizerlijke troepen, kreeg hij in Oss onderdak bij griffier en secretaris, de heer Dirk Tieleman van Breugel op het slotje van de Graafsche Poort. Hij verbleef in juni 1748 vijf dagen in Oss, i.v.m. besprekingen met de Hertog van Cumberland, verblijvend in zijn militair kwartier bij Nesselrooy. (Nistelrode) Voorbesprekingen voor de Vrede van Aken in 1748.[SO]
Noot: Graafsche Poort in de Hooghuisstraat.
1700 Oss heeft 2094 inwoners SV240 Feit
[TUB]
1700 Een boer in Oss die niet bang was SV512 Spookverhaal
Met zijn paard liep eens een boer door de Osse Heischeutstraat. Op een gegeven moment verdomde het paard om verder te gaan, wat de boer ook probeerde, het paard bleef verstijfd staan. Toen zag hij een regiment katten op straat die zongen "Miauw, miauw, morgen hebben we jou!" De boer had de tegenwoordigheid van geest om met zijn zweep naar de katten te slaan. Huilend renden de katten weg. Toen de boer thuis kwam stonden zijn buurvrouwen hem op te wachten, met dichtgeslagen ogen. Als je goed keek kon je de striemen nog op hun gezichten zien.
1700 Herberg de Keurvorst SV552 Ravenstein
In 1606 is er al een stadsherberg in het pand op de markt en sinds 1710 heet het herberg de Roskam. Vanaf 1793 valt de naam de Keurvorst. Het pand de Keurvorst bestaat uit twee 17e eeuwse huizen. De ene linker hogere deel heette de Roskam en de andere Rijswijk. De herberg is vernoemd naar Karl Theodor, Prins van Salzbach die leefde tussen 1742 en 1792. Hij was de laatste katholieke keurvorst van de Pfalz die Ravenstein bezat. Er is in een raamkozijn van de herberg een kogel achter gebleven die in 1944 de NSB-burgemeester Apeldoorn van Oss gemist heeft. Andere kogels waren wel trefzeker. Sinds eeuwen vinden er op zondag vaste tafelgesprekken plaats.
1701 Graaf van Grünne SV352 Biografie Historie
Nicolas François Hemricourt de Mozet, graaf en heer van Grünne, (1701-1751) Lid van de geheimraad en veldtuigmeester-generaal, werd door de Oostenrijkse keizer Frans I in den rijksgravenstand opgenomen. Namens het keizerlijke leger kwam de Graaf van Grünne naar Osch. Hij kreeg onderdak bij de Roomsche priester Verhoeven. Hij verbleef in juni 1748 vijf dagen in Oss, i.v.m. besprekingen met de Hertog van Cumberland, verblijvend in zijn militair kwartier bij Nesselrooy. (Nistelrode) Voorbesprekingen voor de Vrede van Aken in 1748.[SO]
Noot: De pastoor zou tegenover de pastorie in de Begijnenstraat wonen.
1702 Crijsstraet SV449 Straat
Hofje land staande en gelegen aen de Crijsstraet onder Oss. Tussen Walplein en de Catwijck.[SO]
1704 Willem Bentinck SV354 Biografie Historie
Heer Bentinck, (1704-1774) Heer van Rhoon en Pendrecht, kwam namens de Raad van Staten der Nederlanden naar Osch en kreeg onderdak bij de heer R. van Roermond, herbergier aan de Hoevel en Peperstaat. Hij verbleef in juni 1748 vijf dagen in Oss, i.v.m. besprekingen met de Hertog van Cumberland, verblijvend in zijn militair kwartier bij Nesselrooy. (Nistelrode) Voorbesprekingen voor de Vrede van Aken in 1748.[SO]
Noot: De herberg van R. van Roermond was gevestigd op de rechterhoek van de Peperstraat gezien vanaf de Heuvel.
1707 Meulenstraat SV286 Straat
Het is de huidige benaming van de vroegere Baan van Osch naar Heesch. In 1551 voor het eerst genoemd als Moelen straet. In 1707 te beginnen op het Walplein bij tRomse kerck (schuilkerk) naar de grens met Heesch. Oudere benamingen zijn Meulenstraat of Mulenstraat met de gebruikelijke dialect variaties. Aan deze weg ligt ten zuiden van het centrum van Oss, aan de westelijke kant het terrein Achter de Molenstraat, thans de Kortvoort, en ten oosten de Rooijen, het huidige industrieterrein Moleneind. Met de kruising met de huidige Boterstraat, lag op de Noordwestelijke hoek een Rosmolen met de Mulenwerff van Osch.[SO]
1715 Oostenrijkse Nederlanden SV200 Staatkundig
(1715-1795) Huis Habsburg. Hoofdstad Brussel. Staatshoofd Josef II, later Leopold II. Munteenheid Gulden. Oostenrijkse tak van het huis Habsburg en verder onder de naam Oostenrijkse Nederlanden. Ook wel Zuidelijke Nederlanden of Keizerlijke Nederlanden genoemd. Munteenheid Gulden.
1717 Clarissenklooster. SV335 Religie Megen
Megen gemeente Oss. (Rijksmonument 28513) In 1717 bouwden de Clarissen van Boxtel hun Nonne klooster met kapel St.Jozefsberg op de fundamenten en met resten van het kasteel van Megen. De orde is opgericht door Clara van Assisi en is een contemplatieve kloosterorde, d.w.z. levend onder een bepaalde regel of levenswijze. Het clarissenklooster Sint-Josephsberg te Megen is het oudste nog bestaande clarissenklooster in Nederland. Het klooster werd ingewijd in 1721, nadat de clarissen te Boxtel door de (protestantse) autoriteiten gedwongen waren om uit de Meierij van s-Hertogenbosch te vertrekken.[CM]
Noot: Clara is een dorps en leeftijdsgenoot van Franciscus van Assisi de zij geestelijk bewonderde.
1718 Breugel, Hendrik van SV108 Biografie
Rente en cijnzen op panden in de stad. Brief betreffende de uitgifte door het Grootgasthuis op 25 oktober 1718 aan Hendrik van Breugel, secretaris van Oss en Jan Iwens, van el morgen land, genaamd "den Bieskamp" tegen fl.6.-per jaar. [HtSA]
Noot: Vader van: zie 1719 Breugel, Tieleman Dirk van, SV345.
1718 Mylord Sandwich SV350 Biografie Historie
John Montagu, (1718–1792) 4th Earl of Sandwich, was een Brits staatsman. In 1729 erfde hij, als 10-jarige kleinzoon van Edward Montagu, de titel van graaf van Sandwich (Earl of Sandwich). In zijn carrière bekleedde hij militaire en politieke ambten, waaronder baas van de post (Postmaster General), baas van de zeemacht (First Lord of the Admiralty of England) Hij gaf Thomas Cook veel support om zijn scheepsreizen. Thomas Cook vernoemde een eilandgroep in de Stille Zuidzee naar hem, de Sandwich-eilanden, het latere Hawaii. Als speciale ambassadeur van de Engelse kroon, kreeg hij in Oss onderdak bij de erfgriffier van het Maasland, de heer Bonaerds, de erfgriffier van het Maasland. Hij verbleef in juni 1748 vijf dagen in Oss, i.v.m. besprekingen met de Hertog van Cumberland, verblijvend in zijn militair kwartier bij Nesselrooy. (Nistelrode) Voorbesprekingen voor de Vrede van Aken in 1748.[SO]
Noot: Bonaerds woonde in Huize Munster, waar thans het Fratershuis staat in de Begijnenstraat. Aan de Oijense brug. Het befaamde broodje de sandwich is naar lord Sandwich vernoemd en niet andersom. Het was zijn favoriete snack tijdens het kaartspelen.
1718-02-18 Aert Poirters, mulder SV613 Molendwang
Bericht op een rekest van Aert Poirters mulder en eigenaar van de windkorenmolen te Oss in het kwartier van Maasland met een verzoek dat aan de molenaars van Heesch, Berghem en Nistelrode verboden zou worden om gemalen meel of gebakken brood van buitenaf binnen de vrijheid Oss te brengen en dat de ingezetenen hun granen nergens anders mogen laten malen dan op de molen van Poirters. Verwezen wordt naar een document van vóór 1400 van hertog Wenceslaus en hertogin Johanna van Brabant aan een zekere Herman van Osch en zijn nakomelingen en latere bevestigingen van dit privilege betreffende de vier windkorenmolens in Oss e.o.[Bhic]
1719 Breugel, Tieleman Dirk van,  SV345 Biografie
Geboren te Oss op 26 november 1719, zoon van Hendrik van Breugel en Margaretha van Broekhuijzen. Op 19-jarigen leeftijd werd hij substituut-secretaris van Oss, tot aan den dood van zijn vader. Tieleman Dirk van Breugel werd secretaris van Oss en griffier van het kwartier van Maasland, welke ambten hij tot zijn dood op 15 december 1779 bleef waarnemen. Van 1744 tot 1746 was hij president schepen. In 1771 werd hij eigenaar van het Slotje te Oss, een donjon der Graafsche poort, opgetrokken in 1401. Tieleman schreef in de schepen protocollen over onderhandelingen te Osch over voorbereidingen voor de vrede van Aken. Tieleman huwde op 27 Juni 1770 Anna Cornelia de Witt, uit Dordrecht. Bij het overlijden van Tieleman in 1779 waren ze kinderloos.[Dbnl]
Noot: Zie de vader 1718 Breugel, Hendrik van, SV108 en 1729 Witt, Anna Cornelia de, SV346.
1721 Hertog van Cumberland SV351 Biografie Historie
William Augustus (1721-1765) was geboren in Leicester House te London, als derde zoon van Koning George II en Koningin Caroline. Hij kreeg vele adellijke titels zoals Hertog van Cumberland. Hij werd opgeleid voor een carrière bij de marine maar was toch meer geinterresseerd in het leger. Hij was bevelhebber van een geallieerde leger van Engelsche, Hannovaraansche, Oostenrijksche en Nederlandsche troepen tegen Frankrijk die tijdens de Oostenrijkse successie oorlog de Zuidelijke Nederlanden wilde veroveren. In 1748, toen Cumberland zijn kampement had bij Nistelrode, werd er door verschillende diplomaten, in huize Munster te Oss, onderhandeld voor mogelijke vrede van Aken. - De Hertog die zig by het Leger der Engelschen en Hanoverschen bevond, reed dagelyks derwaars.[EU]
Noot: Zie ook Breugel, Tieleman Dirk.
1723 Heijligen Geesthoeff SV288 Straat
In de nabijheid van den Heijligen Geesthoeff van Coninx in de Meulenstraadt heeft Lamert Jan Lamers, die gehuwd is met Jenneke Arts, een stuk teulland gekocht, welke belast is met de helft van 9 vaten rogge jaarlijks te betalen aan de Heijlige Geest te ’s-Bosch.[SO]
1725 Engel SV117 Stad
Brouwerij de Engel te Oss, zijnde volgens een schepenprotocol uit 1725; huis, schuur, brouwerij, mesterij, hof en aangelag, tonnen, vaten, ap- en dependentie van dien en al wat bij de brouwerij hoort aen den Heuvel.[SpO]
Noot: 1663. Een huijs ende hoffken met de schuer met de brouwerije met haer toebehoorte die daer op sijn staende: Genampt den engel staende ende gelegen inde peperstraet binnen de Vrijheijt van Osch.
1729 Witt, Anna Cornelia de, SV346 Biografie
Anna Cornelia de Witt, geboren op 29 october 1729, trouwde 26 juni 1770 met Tieleman Dirk van Breugel, Griffier van het kwartier van Maasland, en Secretaris te Osch. Hij stierf zonder kinderen op 9 december 1779. Zij hertrouwde 1781 met Mr. Johan Marten Deutz, Schepen en Ontvanger te s- Hertogenbosch. Anna overleed 2 october 1794 te Dordrecht, "werwaarts zij, ziek zijnde, wegens het beleg van s-Bosch door de Franschen", vertrokken was. Anna Cornelia de Witt is een achterkleinkind van beide gebroeders Johann en Cornelis de Witt, uit Dordrecht.[Dbnl]
Noot: Haar grootouders zijn neef en nicht. (Uit Wittania, Dbnl) Zie ook 1719 Breugel, Tieleman Dirk van, SV345.
1732 Klooster Soeterbeeck SV558 Religie Deursen-Dennenburg
Soeterbeeck is een historisch monument, gevestigd in het vroegere klooster van de Zusters Augustinessen van Windesheim bij Ravenstein. In 1732 moesten de zusters vluchten uit Soeterbeeck te Nederwetten en kochten zij een landgoed in Deursen, gelegen in het Vrije Land van Ravenstein. Het nieuw gestichte klooster werd Nieuw Soeterbeeck genoemd. De augustinessen stonden in de traditie van de Moderne Devotie. Grondlegger Geert Grote zocht naar een eenvoudig christelijk leven. Het klooster is geschonken aan Radboud Universiteit Nijmegen. Het complex is prachtig gerestaureerd tot vergader- en conferentiecentrum Soeterbeeck.[Bk]
1735 Kerkstraat SV284 Straat
In de Schepenprotocollen wordt de Kerckstraat in 1735 voor het eerst genoemd. Ook wel Kerkwegh of Kerkpad door passage naar de Wal.[SO]
1735 Luciakerk SV553 Ravenstein
De Sint-Luciakerk is een rooms-katholieke kerk te Ravenstein die gebouwd is in 1735. De voorganger van deze kerk was een veel kleinere Jezuïetenkerk die in 1609 gebouwd werd na een grote stadsrand. De Luciakerk in Ravenstein is een unieke kerk - voor Noord-Brabant. Nergens in de provincie is er namelijk zo’n barokke kerk te vinden. Dat komt doordat in de tijd van de barok in Nederland de bouw van katholieke kerken verboden was. Het geld voor de bouw werd overigens bijeengebracht via een loterij- ook al een uniek feit. Het Loterijfonds bestaat nog steeds. Uit de baten worden tot de dag van vandaag lokale activiteiten op het gebied van welzijn en cultuur gesubsidieerd.
1736 Graaf van Chavanne SV353 Biografie Historie
Borré, Joseph, (1736-1749) graaf de la Chavanne en Saint-Jeoire, namens de Koning van Sardinië en Spanje kwam Graaf van Chavanne naar Osch. Hij kreeg onderdak bij de voorzittende schepen van Breugel, in de Graafsche poort.bleef in juni 1748 vijf dagen in Oss, i.v.m. besprekingen met de Hertog van Cumberland, verblijvend in zijn militair kwartier bij Nesselrooy. (Nistelrode) Voorbesprekingen voor de Vrede van Aken in 1748.[SO]
1743 Duchateau, Remigius Lambertus SV510 Biografie
Duchateau is geboren te s-Hertogenbosch op 12 October 1743, zoon van Dominicus D. en Joanna van Linde. Na zijn priesterwijding werd hij, in 1773, aangesteld tot kapelaan op 5 April 1785 als pastoor van Oss, waarop, 15 April van datzelfde jaar zijn benoeming volgde tot deken van dit dekenaat. Hij overleed als zoodanig te Oss op 27 Februari 1816. Begin 1814 wist hij, bij een bezoek van Prins Willem aan Oss, de antipathie der bevolking tegen de nieuwe regeering te doen veranderen in sympathie.
1746 Ossenaren bij de VOC SV417 Historie
Er stappen weer twee Ossenaren op de boot naar de Oost. Op 9 april 1746 stapt Petrus Victor Coets als assistent van een koopman op de Tolsduin. Elf jaar later in Azië overleden. De Tolsduin is in 1741 op de VOC-werf te Amsterdam en al in 1752 afgelgd in Kaapstad. Op 18 april 1750 stapt Arnoldus Rombout op het schip Gouveneur-Generaal. Hij is roerslotenmaker, die het slot d.w.z. afvuurinrichting van een handvuurwapen (roer, musket) maakt. Hij overleed al na amper een maand. De Gouveneur-Generaal is een schip die zoveel mogelijk soldaten meenemen vanwege de oorlog met de Koning van Kandy. Gebouwd in 1749 VOC-werf Delfshaven. Op 31 december 1773 is de Gouverneur-Generaal in Indië opgelegd en verkocht.[NA]
Noot: Koninkrijk Kandy lag op het oostelijk deel van Ceylon, thans Sri Lanka.
1748 Munster SV170 Historie
Slotje in de Meijerij van s-Hertogenbosch, kwartier Maasland, Noord Brabant, gemeente Oss. Op dit slotje werd in het jaar 1748 de praeliminairen van den vrede geteekend, welke op de 18 October van dat jaar te Aken is gesloten. Het slotje, hetwelk met een nette torentje prijkt, moet vroeger tot verdediging van de het stadje Oss gediend hebben. Voor het eerst genoemd in 1682 in de schepenprotocollen van Oss; een sleutien gen[aem]t het huijs ter munster, waer inne de weduwe van den onderschout Viller woont. (alhier binnen de graft aan de Barriere na Oijen gaande)[Awb]
1748 Molenstraat SV171 Straat
Gehucht in de Meijerij van s-Hertogenbosch, kwartier Maasland, Noord Brabant, gemeente Oss, met eenen windkorenmolen.[Awb]
1748 Vrede van Aken SV347 Historie
Stadhouder van het Maasland en Secretaris van Osch, schreef in de schepenprotocollen van Osch dat een aantal hoogedele heren van verschillende mogendheden in het steedje Osch, bij elkaar kwamen om besprekingen te houden met den Hertog van Cumberland, die tijdens de onderhandelingen van den vrede van Aken met zijn leger Engelsche en Hannoveraansche soldaten in de heide, nabij Oss, gekampeerd lag. Te Osch, op huize Munster, zouden tussen 14 en 16 juni 1748 voorbesprekingen gehouden zijn voor den vrede van Aken, en aldaar geteekend zijn. De vertegenwoordigers waren Karl Josef Graf Batthyány en Graaf Grünne van Oostenrijk, Graaf Willem Bentinck van de Nederlanden, Graaf Chavanne van Sardinië, De hertog van Newcastle and Mylord Sandwich namens Engeland. Sandwich, Chavanne en Bentinck hebben persoonlijk de tractaat van Aken ondertekend te Aken op 18 oktober 1748[SO]
Noot: Zie verder bij genoemde namen. Vertegenwoordigers van hun betreffende landen die mogen beslissen zonder hun regering te raadplegen. Georg Friedrich Händel componeerde Music for the Royal Fireworks (HWV 351). Händel schreef het ter ere van de Vrede van Aken. Uitgevoerd met echt vuurwerk in 1848 op de Theems.
1751 Stadsbrand SV234 Historie Brand
Volgens het Leydsche Courant, zijn er in Osch, in minder dan twee uur, op maandag 26 september 1751, omtrent honderd huizen afgebrand. De fraaie kerk en zijn torens worden de as gelegd en door de aanhoudende wind lukt het niet goed om te blussen. In het hevigste moment van de brand zijn er drie mensen verbrandt. Het geloei van de beesten en het gekerm van de mensen was niet om aan te horen.[LCt]
1751 Resolutie Raad van State SV355 Feit
Bericht van de commissarissen tot liquidatie van Groot Brittannië etc. Ravens en Hallungius op een rekest van de regenten van Oss, Berghem, Nistelrode, Heesch, Berlicum, Geffen en Nuland in kwartier Maasland die op order van de Heer Hertog van Cumberland op 4 en 7 mei 1748 binnen Erp hebben moeten leveren 7897 mutsaards en 7000 bossen stro ten behoeve van de troepen onder commando van genoemde hertog die, hun marsroute veranderd hebbende, de mutsaards niet hebben gebruikt, maar ze zijn toen uitgedeeld aan de keizerlijke troepen onder aanvoering van de Graaf van Bathiany waarvan men slechts een gedeeltelijke betaling heeft ontvangen.[SO]
1754 Waijfort, Johanna Margarita van de  SV489 Biografie Historie
Johanna Margarita van de Waijfort, is geboren op 6 januari 1754 te Oss en gedoopt in de Nederduitse-Gereformeerde kerk, kring Oss-Heesch. Johanna Margarita is een voorouder van een BN-er, Raven van Dorst. Johanna huwde in Made en Drimmelen Dirk Fransz Beversluis en overleed te Made en Drimmelen. Dirk stamt af van de weldadige familie Beversluis uit Brugge,(1754) nog verder terug van de ridders van Maldegem.(1220) De familie Beversluis zijn o.a, de stichters van het Godshuis de Pelikaan in Brugge en schonken de Kattenmonstrans aan de Onze-Lieve-Vrouwekerk alwaar zij ook begraven zijn.[B.R. Oss]
Noot: Aanleiding is het TV-programma op NPO1, Verborgen Verleden van zaterdag 13 januari 2024 met Raven van Dorst.
1763 Witte, Jacob Eduard de,  SV459 Biografie
Lid van een militaire familie en dichter/schrijver. Jacob Eduard de Witte (Den Bosch, 1763- Den Haag, 1853) werd als katholiek gedoopt door zijn gereformeerde ouders. Zelf werd hij later toch gereformeerd. Vader Jacob Eduard werkte als generaal voor de Generaliteit maar verliet het leger voor de functie van directeur stadswerken van Amsterdam. Ook Jacob werd als vaandrig op Schouwen-Duiveland gestationeerd tijdens de vierde oorlog tegen de Engelsen. Aldaar werd hij door bedrog door derden als landverrader bijna ter dood veroordeeld. Nog steeds gevangen, huwde Jacob met Maria van Zuylekom op 9 mei 1790 in Den Haag. Na zijn vrijlating verhuisde het echtpaar en een zoon naar familie van Maria te Rosmalen. In 1792 vestigden zij via Heesch in Oss. In 1791 verscheen het eerste deel van zijn Dichtkundige en prozaïsche mengelschriften, deel 1 te Heesch en deel 2 te Osch. In Osch werd zijn derde kind, Johanna, gedoopt. Om in Osch te mogen blijven moet Jacob van de Osse schepenen ontlastbrieven overleggen. Jacob krijgt lang uitstel maar is niet in staat om de brieven te overleggen, omdat hij schulden in Heesch heeft. Dan komt, de Dienstmeijd of Oppaster by de Witte, met de huissleutel en de mededeling ‘zeggende dat dezelve met Pak en zak was voortgegaan’. Zijn bezittingen in Osch worden door de Schepenen verbeurd verklaard. Deze veroordeelde landverrader Jacob Eduard de Witte deed een streek aan, waarbij hij een spoor van onbetaalde rekeningen en nalatigheden trok.[Dbnl]
Noot: Over Oost-Braband schreef Jacob de Witte: "Wanneer men, in de Majorye van ’s Bosch, twintig dorpen doorreist, zal men er naauwelyks op één een goeden Schoolmeester vinden; allen zyn zy, of oude Leverybedienden, van den een of anderen Dorpsheer, of de Zoons van Boeren, onderweezen door meesters die Heerenknechts waaren, en naauwelyks hun naam konden schryven."
1765 Wyvenplaager SV155 Historie
In een Dorp der Meierije, Osch geheeten, bevondt zich, in dea, aauvang des Jaars 1765, een Wijvenplaager; en, gelijk de moedwil, onder schijn van ijver voor de geregtigheid, dikmaals vlamt na gelegenheid om zijnen lust te koelen, dus maakte ook de menigte der Dorpelingen toebereidzeis om den gehaaten, kwalijk berugten Landman, de verdiende ftraffe zijner plaagerije te doen wegdraagen. De menigte kwam op de been; de Hoorn wierdt geblaazen; en luidruftig gefchreeuw deedt de lucht weergalmen. De Wijveplaager, wien het geweeten zijns misdaad verweet, uit de dreigende mishandeling te ontgain, floot de deur zijner wooninge en nam de vlugt op den Zolder.[NJb]
1765 Reparatie roomse kerkschuur SV414 Religie
Rekest van Anthony Gerit Aarts, Johannes Vos, Willem van Bergen en Joost Cuypers, kerkmeesters van de roomse kerkschuur te Oss in kwartier Maasland die om permissie vragen om de met riet leem en kalk besmeerde want in hun kerkschuur te mogen afbreken en weghalen en op die plaats een planken afschutsel of wand te plaatsen ter breedte van 57 en ter hoogte van 12 voeten, naar beloop van het dak en bovendien het oude altaar te mogen repareren en laten beschilderen en glasramen vensters en deurkozijnen te laten verven zowel binnen als buiten; een kopie van dit rekest wordt doorgestuurd naar de kwartierschout van Maasland die daarover moet berichten. Een kopie gaat naar de Haagse heren belast met de Meierijse zaken.
1771 Generale jagt SV179 Historie
Plan tot het doen der generale jagt, op Dieven, Bedelaaars, Landloopers en andere Suspecte personen, in de vier Qartieren van s-Bosch, mitsgaders tot het formeeren van een Cordon langs de Luykfche Grenfen[NNjb]
1776 Versfelt, Maria Elselina Johanna SV331 Biografie Lith
Elselina Versfelt is de geschiedenis ingegaan onder een aantal namen, zoals Ida Saint-Elme, Elzélina van Aylde Jonghe, en vooral onder haar pseudoniem La Contemporaine. Ze was schrijfster, toneelspeelster, avonturierster en maitresse van een aantal bekende Franse generaals en wellicht zelfs ook spionne. Ze werd in Lith geboren als jongste van de zeven kinderen van Gerrit Versfelt (1735-1781) en Alida de Jongh (1738-1828). Haar vader was vanaf 1760 predikant in Lith. Daar trouwde Elselina in 1792 in de Nieuwe Kerk met de Amsterdamse koopman Jan Ringeling Claasz. Ze was toen net vijftien jaar, maar ze had gedaan alsof ze zeventien was.[DVvN]
1780 Een kabouter in de Osse hei SV514 Spookverhaal
Het is slechts weinige bekend, maar er hebben vroeger kabouters in Oss geleefd en wel in de Osse hei. Een van die kabouters maakte van zijn aanwezigheid geen geheim en liep regelmatig met wandelaars mee en babbelde dan honderduit. Op de vraag hoe hij heette antwoorde hij steevast: "Hans Joppen"! Als hij bij de heuvel aankwam waar hij woonde zei hij "Ik ben er, Houdoe wanne!" en weg was hij. In de volksmond heette deze berg de Hans Joppenberg, maar de kabouter is allang dood. Dat denken ze tenminste!
1784 Gijsberti Hodenpijl, Jan SV507 Biografie
Jan Gijsberti Hodenpijl was eigenaar van het Hooghuis. Gijsberti (Beresteyn) is de naam van zijn vader en Hodenpijl van zijn moeder. Jan is geboren in Schiedam en werd schepen van Batavia in Nederlandsch Oost-Indië. Na zijn pensioen vestigde hij in Oss. In Batavia trouwde hij in september 1773 met Rosina Magdalena Kircher, de dochter van een Duitse man en een vrijgekochte Indonesische slavin, een inlandse vrouw. Na het overlijden van Rosina Magdalena Kircher in Batavia op 14 juni 1783 keerde Jan als weduwnaar terug naar het vaderland om zich in Oss te vestigen. In Nederland hield hij zich aanvankelijk nog bezig met zaken uit Nederlands-Indië.
1789 Willigen, Adriaan van der SV402 Biografie
Schrijver, kunsttheoreticus (1766, Rotterdam-1841, Haarlem), streng hervormd, oranje gezind, werd op zijn 16e wees en in 1785 trad hij als cadet in militaire dienst. In 1789 vroeg en kreeg hij ontslag als vaandrig. Omdat hij met zijn regiment verschillende keren in Noord-Brabant in garnizoen had gelegen, vertrok hij aanvankelijk naar Oss, en werd daar tuinman bij predikant Isaac Buschmann tot 1792. De landbouw was daar vooral het vak, waarmede hij zich bezig hield, en met zijnen vriend deed hij verscheidene proeven. Naast politiek, had hij grote belangstelling voor reizen en kunst. Hij schreef boeken, toneelstukken en reisverhalen over zijn reizen naar Parijs, Frankrijk, Italië, Oostenrijk, Zwitserland, Engeland en Duitsland.[C]
1795 Bataafsche Republiek SV205 Staatkundig
Vazalrepubliek van Frankrijk. Bestuurd door een Uitvoerend Bewind. (1795-1806) Hoofdstad s-Gravenhage. Munteenheid Gulden.
1798 Oss heeft 2768 inwoners SV257 Historie
[Bek]
1799 Jurgens, Familie Dyonisius SV431 Biografie Historie
De familie Jurgens stamt uit het Duitse Duren in de Eifel. Dyonisius Jurgens is geboren in 1745 te Nieuwenhagen, en komt met twee zonen, Leonardus (Leendert) en Wilhelmus (Willem) en dochter Johanna in 1799 naar Oss. Zij bedrijven handel in textiel. Doordat boter in de regio het betaalmiddel is gaan ze in de boterhandel. Leendert huwt op 30-jarige leeftijd met de acht jaar oudere Maria van Valkenburg. Zij kregen slechts een dochter. Zijn broer Willem huwt Henrica van Valkenburg, een zuster van Maria. Twee zonen van Willem starten in Oss de Gebr. Jurgens NV, handel in boter.
Noot: de dochter is Johanna Catharina Jurgens (+1818,Oss)
1799 Jurgens, Wilhelmus (Willem) SV432 Biografie
Willem, (1780, Nieuwenhagen-1836, Oss) komt in 1799 naar Oss en huwt, Henrica, genaamd Wiet, van Valkenburg een dochter van een welvarende landbouwer en textielhandelaar. Die woont aan het begin van het Paardenstraatje. (Monsterstraat) Daar begint Willem zijn boterhandel. Willem Jurgens koopt 1802 een huis aan de Toornstraat, later Kerkstraat. Naast het café op de hoek. Dit pand gaat op in een latere fabriek. [GvO]
1799 Jurgens, Leonardus (Leendert) SV433 Biografie
Leendert (1778, Nieuwenhagen-1847, Oss) komt in 1799 naar Oss en huwt in 1808 Maria van Valkenburg en zij gaan wonen in de Arendsvlucht in het huis van brouwer Smulders.[GvO]
1800 Huis Maasakker SV564 Megen
Ge moet wel weten dat de Maasakker bij Megen ligt, maar ooit was het Gelders grondgebied. Want Maasakkers lag aan de overzijde van de Maas. Schijnbaar lag daar een huis Maasakker met een toren. Er zijn aardewerken artefacten gevonden en fundamenten van een groot bouwwerk. Zo maar, midden in de polder. Door de Maasakkers liep zelfs een klein stoomlocomotief ten behoeve van zandverplaatsingen tijdens de Maaswerken in de 30-tiger jaren van de 20e eeuw. Zie verder 1935 Hemelvuur.
1803 Joodse kerk of Synagoge SV421 Historie Religie
Er is sprake van een Joodse gebedshuis in Oss volgens een schepenprotocol; een huis met 2 woningen thans geappropieerd tot een Joodse kerk of synagoge, alhier op de Varkensmarkt. In de 18e eeuw woonden al reeds vele joden in Oss, Berghem en Lith, voornamelijk slagers. Voor WOII woonden naar verhouding, procentueel, na Amsterdam, de meeste joden in Oss.[SO]
Noot: Joden zijn bijna altijd handelaren. Zij voeren zelden een ambacht uit, of het moet verband hebben met koosjer voorbereiden van voedsel zoals het slachten. Overigens heeft koosjer niet alleen iets met voedsel te maken.
1805 Hermans, Cornelis SV301 Biografie
Pionier van de Noordbrabantse geschiedbeoefening. Cornelis Rudolphus Hermans was de oudste zoon uit het kinderrijke huwelijk (achttien kinderen) van Herman Gijsbert Hermans en Isabella van de Goor. Hij werd geboren op 22 februari 1805 te Oss en trouwde op 9 september 1837 met Henrica Maria Laffertée. Uit dit huwelijk werden zes kinderen geboren van wie slechts twee dochters de volwassen leeftijd bereikten. C.R. Hermans overleed op 14 december 1869 te s-Hertogenbosch. Zijn vader was goud - en zilversmid - het familieberoep - en bekleedde in Oss ook enkele openbare functies als gemeenteontvanger en als raadslid. In 1819 ging Hermans naar het klein-seminarie te Sint-Michielsgestel en van 1825 tot 1830 studeerde hij aan het groot-seminarie te Herlaer. Hij was Rector Latijnse School in 1834 van Den Bosch en leraar wiskunde aan de Koninklijke School voor Nuttige en Beeldende Kunsten in 1835. Stadsarchivaris en Ridder in de Orde van het Eikenkroon. Grondlegger van het Noord-Brabants Museum.[BE]
1805 Jurgens, Antonius (Antoon) SV436 Biografie Historie
Anton Jurgens (1805, Oss-1880, Oss) is de zoon van Wilhelmus Jurgens en Henrica van Valkenborgh. Huwt in 1832 te Oss met Johanna Lemmens, dochter van de burgermeester van Beugen en Rijckevoort. Hij werd met zijn zonen een van de grootste boterhandelaren van Europa vooral met export naar Engeland. Zij bouwden de eerste fabriek ter wereld in de productie van kunstboter (Margarine) in 1871. In Engeland werd een gerechtelijk proces begonnen vanwege schending van het Franse octrooi in Engeland. Antoon Jurgens won de zaak omdat het proces dermate verbeterd was, dat het niet meer te vergelijken was met het originele octrooi. Door deze uitslag werd het originele octrooi daarmee waardeloos. De fa. Jurgens bouwden ook fabrieken in Goch en in Antwerpen, voor de productie van 500.000 kilo Solo-margarine.[B.R.]
1806 Koninkrijk Holland SV202 Staatkundig
Koninkrijk. (1806-1810) Vazalstaat van Eerste Franse keizerrijk. Staatshoofd Lodewijk Napoleon Bonaparte. Munteenheid Gulden.
1807 Walplein SV444 Straat
"Wie herinnert zich nog café Sebastopol op het Walplein? En op datzelfde plein een brede sloot met op de kant notebomen?", zei iemand in de jaren 1950 bij een jubileum. Wanneer de Heuvel slechte straten had reed men liever vanaf de Boschpoort, over de Wal, achter langs de erven, naar de klaphekken, soms gehinderd door palen, hoijmijt of draaiboom; dat niet bekend is dat die wal ooit voor een vaar- of uitweg met paard en kar heeft gediend, maar wel voor een pad naar de Roomsche kerk. In de loop van de tweede helft van de 19e eeuw worden woningen aan de zuidkant gebouwd en wordt die zijde al de Molenstraat genoemd en het plein Molenstraatplein. Men spreekt van de Wal tegenover de Molenstraat. De nummering begint bij de Kruisstraat. Midden dertiger jaren heet het definitief Walplein en begint de nummering van de Molenstraat naast het oude woonhuis van Simon van de Bergh. In 1999 bij de viering van 600 jaar stad schenkt Brabant Alucast uit Oss honderden aluminium `punaises` om daarmede de hele stadswal in Oss te markeren. Die punaises bevatten de jaartallen 1399 en 1999 ruggelings tegen elkaar, waarbij het zou moeten zijn dat het jaartal 1399 richting centrum gericht is en 1999 tegenover gesteld. [StO]
1807 Jurgens, Johannes (Johan) SV437 Biografie Historie
Johan Jurgens (1807, Oss-1887, Oss) is de zoon van Wilhelmus Jurgens en Henrica van Valkenborgh. Huwt in 1852 te Oss met Maria Bernarda Feijen.
1809 Watervloed SV165 Historie
Bij de watervloed van Januarij 1809, is het gedeelte van Oss, Broekstraat geheeten, tot aan de eerste verdieping der huizen ondergeloopen; velen daarvan zijn door den storm of zwaar beschadigd of aan het wankelen gebragt en sommigen geheel en al bedorven; ook liepen bijna alle overigen in den nacht tusschen 30 en 31 Januarij, ten gevolgen van den toen plaats hebbende storm, onder.[Awb]
Noot: Broekstraat nabij Oijenseweg.
1809 Hans Joppenberg SV225 Sage
Op een kaart van Kraaijenhoff uit 1809 staat de Hansjoppenberg ingetekend. Hans Joppen is een sagefiguur, waarschijnlijk een kabouter, die leefde vroeger op de Ossche heide nabij Zevenbergen, daar waar je vele kerktorens kon zien. Langs de Heerebaan van Den Bosch naar de Graef vergezelde hij argeloze reizigers en kwebbelde er lustig op los. Als hij thuis op zijn heuvel aankwam zei: "Houdoe, ik ben er!". Hij zou onder andere vertellen dat daar in de buurt een koning begraven zou zijn. Vele jaren later vond men in 1933 aldaar een van de vele paalgraven uit de omgeving. Daarin lagen crematieresten van een man waarbij ook kostbare grafgiften lagen. Ter ere van Hans Joppen is op industrieterrein Vorstengrafdonk, thans een fietspad naar hem vernoemd. Misschien was hij wel de geest van Hans Jacobs, een vreemde ruiter, die op de Ossche heide vermoord is en naar hem een Sint Jacobsberg vernoemd is. Is dat dezelfde berg?. Maar wie is dan Hans Jacobs?
1809 Jacobs, Hans SV516 Sage
Mogelijk dat de naam Hans Joppen is afgeleid van "Hans Jacobs". In de kroniek van het Sint-Geertruiklooster te ’s-Hertogenbosch (tweede helft 17e eeuw) is een melding te vinden dat een ruiter met deze naam in het gebied tussen Heesch en Schaijk terechtgesteld is op de plek waar hij zijn vrouw de keel had doorgesneden: de bekende Hansjoppenberg. Die locatie zou echter ook een andere, nabijgelegen grafheuvel kunnen zijn, op het terrein met de naam Zevenbergen. Daar zijn daadwerkelijk de restanten van een galg gevonden in een oude grafheuvel.
1810 Geffen, Goyart Geritszoon van SV109 Biografie
Rente en cijnzen op panden in de stad. Buiten de stad en vrijdom. Kopie van 1604. In Oijen. Testament van Gerart, z. v. w. Goyart Geritszoon van Geffen, brouwer en bakker van het Grootgasthuis, waarbij hij o.a. aan de armen van dat gasthuis een morgen land, vermaakt. 1604. Met twee oudere schepenbrieven van Oss en Herpen. In 1810 verhuurd aan Gysbert Govers voor fl.5.-per jaar. [HtSA]
1810 Napoleon splitst Megen SV244 Megen
Graafschap Megen wordt ten tijde van Napoleon gesplitst in twee gemeenten. Gemeente Megen, Haren en Macharen en Gemeente Teeffelen en Oijen.[Wik]
1810 Welgestelden Oost-Brabant 19e eeuw SV367 Historie Boter
In 1810 woonden 236 notabelen (elite) in de regio Oost-Brabant (Den Bosch, Tilburg, Eindhoven, Helmond, Boxmeer, Grave, Oss) waarvan in Oss 2,4%. De Franse minister van financiën van Frankrijk, stelde in du Département des Bouches du Rhine, een top 600 samen van welgestelde personen die werden aangeslagen, op grond van grondbelasting, personele belasting (welstand) en patentbelasting (uitoefenen van een bedrijf). 290 daarvan woonden in Oost-Brabant, in Oss 2,4%. Ook in 1844 bleken veel aangeslagenen in het Maasland te wonen, namelijk te Rosmalen, Geffen en Oss. In 1893 kwam de hoogste aanslag in geheel Oost-Brabant, op naam van Margarinefabrikant Arnoldus Jurgens, namelijk f.2939,84, gevolgd als derde Johannes Jurgens, f.2508,12. In 1910 werden 213 aangemerkt als hoogst aangeslagenen, en die woonden in de vier grootste plaatsen en in Oss en Vught. In 1910 worden 21 personen gekenmerkt als personen met top inkomens waarvan twee in Oss.
Noot: Liste definitive des six cents contribuables les plus imposés. Jurgens had in 1903 als eerste een automobiel in Oss, samen Arnold Hartog.
1810 Eerste Franse Republiek SV398 Staatkundig
Ingelijfd bij Frankrijk tussen 1810-1813. Staatshoofd Napoleon Bonaparte. Hoofdplaats Parijs. Munteenheid Franse Franc.
1812 Gendarmerie in Oss SV606 Bende Historie
In 1812 was Nederland ingelijfd bij Frankrijk. Een groep gendarmen komen naar Oss die zich gaan bezig houden met de criminaliteit. De gendarmen hadden duidelijk een politionele taak. In 1814 werd dit de Koninklijke Brigade der Marechaussee voor de Zuidelijke Nederlanden en werd een brigade in 1818 gevestigd in Lith en Oss.
1813 Verenigd Koninkrijk der Nederlanden SV203 Staatkundig
Koninkrijk. Staatshoofd Willem I. Hoofdplaats Amsterdam. Nederland, België en een personele unie met het groothertogdom Luxemburg. Afscheiding van België in 1830. Sinds 2010 is het Koninkrijk een soevereine staat waarbinnen vier landen worden onderscheiden: Nederland, Aruba, Curaçao en Sint Maarten. Munteenheid Gulden.
1814 Oranje, Willem II SV592 Biografie
De toenmalige Erfprins van Oranje (later koning Willem II) schreef vanuit Wichen: "Mon tres cher Pere, On a tire pour la milice dans plusieurs parties de l`arrondissement, mais dans d`autres ils s`y sont opposes surtout a Osch, chef-lieu d`un arrondissement on l`on m`a dit que l`esprit êtait três mauvais, surtout a cause du nombre de Catholiques, et qu`ils y avaient declare ne pas vouloir servir pour vous. Pour me persuader cependant moi-meme en combien ceci êtait fondê je fus bier matin, et y fit venir tons les Bourgemaistres des environs oU les dêsordres s`êtaient passes. Il est vrai qu`a, mon arrivee it n`y avait point d`Orange a voir, point de drapeaux rouge, blanc et bleu sur la tour et que l`on m`Otait a peine le chapeau.
 Vertaling: Mijn liefste vader, de militie was in verschillende delen van het district, maar in andere waren ze er tegen vooral in Osch, de hoofdplaats van een district, waar ik te horen kreeg dat de geest erg slecht was, vooral vanwege het aantal katholieken, en dat ze hadden verklaard dat ze niet voor u wilden dienen. Om mezelf er echter van te overtuigen hoeveel hiervan gegrond was, ging ik er vroeg in de ochtend heen en ontbood alle burgemeesters waar de onlusten hadden plaatsgevonden. Er was geen Oranje te zien, geen rode, witte en blauwe vlaggen op de toren rode, en ik mocht nauwelijks mijn hoed ophouden.
1818 Marechaussee in Oss SV456 Historie
In 1818 werd een bataljon Marechaussees gestationeerd in Oss en een paar in Lith. Zij waren vooral bedoeld om de dijken te controleren in de polder van Oss. De binnendijken (kades) zoals o.a. de beruchte Groenendijk bij Dieden en Haren werden regelmatig doorgestoken vanwege rivaliteit tussen de boeren. De dorpen (gemeinten) moesten zelf de waterbeheersing in de polder regelen d.m.v. waterschappen. (Laag Hemaal, Hoog Hemaal, Polder van de Eigen) In Oss vestigde de Brigade zich in een huurhuizen en in 1851 in een kazerne aan de Klaphekkenstraat, gebouwd door de gemeente Oss. (Later de Kazernestraat) De blauwen verhuisde in 1920 naar een nieuwe kazerne aan de Hescheweg. De brigade werd op 1 maart 1943 opgeheven.
Noot: Zie ook : 1879 Dijkleger in actie.
1835 Jurgens, Johannes Arnoldus (Jan) SV443 Biografie
Buiten dat Jan Jurgens (1835-1913) de margarinefabrieken tot grote voorspoed leidde was hij in Oss ook behulpzaam tot het oprichten voor voorzieningen voor de Ossenaar en in het bijzonder voor de jeugd. Hij financierde veel Ossche liefdadige en sociale instellingen. Eveneens de Ossche Ambachts en teekenschool, waar hij ook ere-voorzitter van was en legde dan ook de eerst steen in de Monsterstraat. Hij besteede ook veel financiële giften aan de Paterskerk en ook het Paterskoor Cantate Domino. Mede als verbouwing aan het internaat van de fraters aan de Begijnenstraat. Doordat Duitsland zijn eigen botermarkt beschermde richtte Jan een margarinefabriek op in Goch, onder leiding van zijn zoon Rudoph. (Van den Bergh deed dat in Kleef) Jan Jurgens was Gemeenteraadslid van Oss tussen 1904-1913.
Noot: Een gezegde van Jan tegen mensen met conservatieve geest is: "Als je niet met de tijd meegaat, kun je zelf mettertijd gaan!" Zie ook 1890 Villa Josina, 1921 Openbare Leeszaal en Bibliotheek en 1923 Carmelcollege (TBL)
1837 Munten op de Mun. SV611 Archelogie
In 1837 op de Mun ontdekt twee Germaansche urnen, verder in Oss in 1850 een gouden munt van keizer Trajanus en in 1857 eene dergelijke van Adrianus.
Noot: Waar zijn die nu gebleven?
1840 Hendriks, Hendrikus R. SV282 Biografie
Hendrikus Reinierus Hendriks is de architekt en bouwer van Villa Constance en van een andere botervilla van Jurgens in de Molenstraat. Hij woonde tussen 1876 en 1893 in de Peperstraat te Oss. Hij was ook de aannemer van het carmelietenklooster met de bijbehorende Paterskerk en de architekt en aannemer van Internaat St. Nicolaas van Poppel in de Begijnenstraat en van meerdere kerken in de Brabantse Kempen. Hij verhuisde naar Amstelveen en bouwde o.a. daarna nog het tweede Station van s-Hertogenbosch, welke teveel beschadigd raakte tijdens de tweede wereldoorlog.[Www]
1841 Dorseleind SV534 Feit
Geh. in de Meijerij van `s Hertogenbosch, kw. Maasland, prov. Noord-Braband, eerste distr., arr. en 3 1/2 N.O. van `s Hertogenbosch, kant., gem. en 1/2 u. N. van Oss.
1841 Roij van Zuydewijn, R.F.M.A. de SV587 Biografie
jhr. Rudolph Franciscus Maria Antonius de Roij van Zuydewijn (1841-1916), burgemeester van Oss. Bij Koninklijk Besluit d.d. 9 april 1895, nr. 22, verheven in de Nederlandse adel. Geboren in Breda en overleden als notaris te Teteringen. De familie de Roy stamt uit 1626. Door een huwelijk van Adam Johan Frans de Roy in 1784 met Catharina Montens, de vrouwe van Zuidewijn-Capelle ging de familie zich de Roy-van Zuydewijn noemen. Ook Edwin Karel Willem de Roy van Zuydenwijn, welke gehuwd was met Margarita Maria Beatriz prinses de Bourbon de Parme, dochter van Prinses Irene, stamt van Adam en Catharina.
1842 Klooster H. Alphonsus de Liguorio SV340 Religie
Op verzoek van pastoor Cornelis Brouwers kwamen in 1839 de Zusters van Liefde van Tilburg naar Oss. Aanvankelijk woonden ze in een klein huis in de Peperstraat, maar het kerkbestuur kocht voor hen het huis De Arendsvlucht. Dit achttiende-eeuwse pand werd ingericht als klooster voor de zusters. Het koetshuis werd kapel. Er was ook een meisjespensionaat en er kwam een een ziekengasthuis. (St.Anna) In 1876 werd De Arendsvlucht verbouwd en begon men met de verpleging van zieken. Een ander gedeelte werd ingericht tot bejaardenhuis, het Leonardusgesticht. In de zomer van 1961 betrokken ze het nieuwe klooster en de verpleegstersflat aan de Joannes Zwijsenlaan. Toen het ziekenhuis ook naar de nieuwbouw overging, had dit huis alleen nog een onderwijsfunctie (mavo), later werd er het bejaardenhuis Vita Nova ondergebracht. De kloosterfunctie (Zwijsenlaan) is in 1985 opgeheven.[Www]
1843 Knokke van der Meulen, G.H. de SV105 Akte
Notariële akten voor G.H. de Knokke van der Meulen waarbij Gijsbertus Joahannes van Roermund, bierbrouwer, en zijn vrouw Hendrica Francisca van Roij verkopen, ten eerste, aan Andries van der Pas, oliemolenaar, een kamer, zolder en gedeelte van de kelder en een vertrek ten westen zijnde melterij, met een gedeelte van een tuin, kadastraal bekend sectie A 863, ten tweede, aan Adrianus van der Steen, een gedeelte van huis uitgezonderd de brouwerij en melterij aan de zuidzijde van het huis langs de Peperstraat, kadastraal bekend sectie A 863.[Bhic]
Noot: Het betreft het pand op de Heuvel, op de rechterhoek met de Peperstraat. Het was de voormalige brouwerij de Engel. een huijs ende hoffken met de schuer met de brouwerije met haer toebehoorte die daer op sijn staende: Genampt den engel staende ende gelegen
1843 Wierts, Johannes SV239 Biografie
Wierts (Jan Justus), geb. 1843 te Osch, werd in 1864 benoemd tot 2e luitenant der infanterie, doorliep alle rangen en is sedert 1900 kolonel; was van 1887-90 directeur van den hoofdcursus te s-Hertogenbosch, en is sedert 1890 idem te Kampen. Orden: officier in de orde van Oranje Nassau. Woonplaats: Kampen[Wid]
1844 Hooghuis SV166 Stad
Voormalig Graafsche poort. Oud adellijk huis te Oss in de Meijerij van s-Hertogenbosch in het kwartier Maasland, kanton Oss. Dit hooghuis bestond voor de modernisering en bijbouw, uit een zwaar rondeel, dat aan de binnenzijde met eenen hoogen trapgevel opgehaald was, en aan de buitenzijde rond gedekt met een vijfhoekig leijendak. Tegen de regterzijde van dit rondeel was eenen spitsen vierkanten toren met een lage huizing daarnevens aangebouwd, wordende dit rondeel voor eene der voormalige poorten van Oss gehouden. Het beslaat, met de daartoe behoorende gronden, eene oppervlakte van 64 bunders, en wordt thans in eigendom bezeten door notaris den Heer Hermanus de Knokke van der Meulen, burgermeester van Oss.[Awb]
1844 Hertogenwatering SV167 Historie
Watertje in de provincie Noord-Braband, dat omstreeks Dorseleind, onder Oss, ontspringt, en westwaarts lopende naar ten N.O. van Empel, bij de Blaauwe-Sluis, in de Maas valt.
1844 Demen SV537 Dieden c.a.
Demen of Deemen, d. in het Land van Ravestein, prov. Noord-Braband, arr, en u. N.O. van `s Hertogenbosch, kant. en 2 u. N.W. van Grave, gem. Dieden- Demen- en Langel, 20 min. Z.O. van Dieden; met 300 inw., die meest in den landbouw hun bestaan vinden. Demen dankt zijn naam aan het riviertje `Demen`, dat in de Peel ontsprong en noordwaarts langs Zeeland, Herpen, Deursen en Dennenburg stroomde. Bij Demen mondde het riviertje uit in de Maas. Sinds 1700 vormde Demen een eenheid met Neerlangel en in 1810 werd daar Dieden bijgevoegd zodat de gemeente Dieden c.a. ontstond. In 1849 zou de middeleeuwse toren van de Sint Willibrorduskerk met het luiden der klokken mee bewegen. In 1857 wordt een nieuwe kerk, naast, de toren gebouwd. In 1858 waait de torenspits af en wordt de oude toren voorzien van een nieuwe gotische spits. Het dorp bevat enkele rijksmonumenten.
1845 Deursen of Deurzen SV545 Dennenburg
Deursen of Deurzen, d. in het Land van Ravestein, prov. Noord- Braband, Eerste distr., arr. en 6 u. N.O. van `s Hertogenbosch, kant. en 12 u. N.W. van Grave, gem. Deursen-en- Dennenburg, Z.O. van Dennenburg; met 37 h. en 300 inw., die meest hun bestaan vinden in den landbouw. De inw. , die allen R.K. zijn, maken eene par.uit, die tot het vik. van `s Hertogenbosch, behoort, en door éénen Pastoor bediend wordt. De kerk, aan den H. Vincentius toegewijd, is van toren en orgel voorzien . De dorpschool wordt gemiddeld door een getal van 50 leerlingen bezocht.
1846 Maasland SV169 Historie
Maasland, was naar sommigen willen, in de vroegste tijden, door de Tenkteren bewoond. Later zou het, volgens Grannaije, een hertogdom geweest zijn, dat aan het Hertogdom Lotharingen behoorde. Het is de kleinste van de vier kwartieren Maijerij van s-Hertogenbosch. Het heeft zijnen naam ontleend van de strekking ten Noordwesten en Westen van rivier de Maas.[Awb]
1846 Spitsbergen SV172 Historie
Voormalig adellijk huis in de Meijerij van s-Hertogenbosch, kwartier Maasland, Noord Brabant, halfuur ten N van Oss. Ter plaatse, waar dit adellijk huis gestaan heeft, ziet men thans een boerenwoning. De daartoe behoord hebbende gronden beslaan eene oppervlakte van 3 bunders, 26 roeden en 74 el, worden in eigendom bezeten door den heer Francis Bonaerts, woonachtig te Oss.[Awb]
Noot: Destijds bekend als de familie de Boon.
1846 Schayk SV173 Historie
Schaik of Osser-Schayck, ook wel Scheik of Schadewijck, Scadewijk gespeld, gehucht in de Meijerij van s-Hertogenbosch, kwartier Maasland, Noord Brabant, halfuur ten O.N.O. van Oss, met 100 huizen en 570 inwoners.[Awb]
Noot: Ter onderscheiding van Scheik ofwel Osser-Schayk, wordt het dorp Schaijk of Schayk wel Herper-Schaiyk genoemd. (dezelfde bron)
1846 Oss, Het huis te SV181 Historie
Oud adellijk huis in de Meijerij van s-Hertogenbosch, kwartier Maasland, provincie Noord-Braband, en in het vlek Oss. Dit huis was voorheen bewoond door de Heeren van Oss, doch is na het uitsterven van dit geslacht vervallen aan de toenmalige leen en tolkamer van s-Hertogenbosch en daardoor verkocht, waarna het tot een modern heerenhuis verbouwd is, in welke toestand het thans bekend is onder den naam van Hooghuis. Zie voorts dat woord.[Awb]
1846 Oss, Het wapen van SV180 Historie
Het wapen van Oss bestaat in een veld van azuur (blaauw), met eenen os, staande onder eenen boom op een terras, alles van goud.[Awb]
1846 Osser Meerkade SV182 Historie
of Ossche Meerkade, meerkade in de Meijerij van s-Hertogenbosch, kwartier Maasland, provinie Noord-Braband, gemeente Oss, strekkende van de dam in de Hooigraaf, langs de Oijense-brug, tot het huis, genaamd de Noord.[Awb]
1846 Osser Meer, het SV183 Historie
of het Ossche Meer, water in de Meijerij van s-Hertogenbosch, kwartier Maasland, provinie Noord-Braband, gemeente Oss, 1/2 ten N van Oss, aan de westzijde van de Macharense straat.[Awb]
1846 Oss, Het geloof in SV184 Religie
De Roomsch-Katholijken, die in 1846 er 3870 in getal zijn, maken eene pastorie uit, welke tot het Apostolisch vicariaat-generaal van s-Hertogenbosch, dekenaat Oss, behoort, en door eenen pastoor en drie kapellaans bediend wordt. Tot het jaar 1619 behoorde ook Berchem nog onder het parochie van Oss, en het schijnt dat omtrent en na de verovering van s-Hertogenbosch, beide pastorijen nog langen tijd door den pastoor van Oss zijn bestuurd geweest.[Awb]
1846 Amsteleind SV185 Historie
Amsteleind, voormalig gehucht in de Meijerij van s-Hertogenbosch, kwartier Maasland, provincie Noord-Braband, 4 uur O van s-Hertogenbosch 3/4 uur W van Oss. De Heeren van Oss hadden hier hunne hoeve.[Awb]
1846 Dorseleind SV186 Historie
Dorseleind, gehucht in de Meijerij van s-Hertogenbosch, kwartier Maasland, provincie Noord-Braband, 3 1/2 uur NO van s-Hertogenbosch 1/4 uur N van Oss.[Awb]
1846 Oss SV188 Stad
Gemeente in de Meijerij van s-Hertogenbosch, kwartier Maasland, provincie Noord-Braband, arrondissement s-Hertogenbosch, Eerste district, palende N. aan Oijen-Teeffelen en Megen-Haren-en-Macharen, W. aan Berchem, Z. aan Heesch, W. aan Geffen en Lithoijen. Deze gemeente bevat het vlek Oss, benevens de buurten Amsteleind, Dorseleind, Heuvel, Krinkelhoek, Molenstraat, Schaijk of Schadewijk en Ussen. Het beslaat, volgens het kadaster, eene oppervlakte van 2907 bunders. Men telt er 807 huizen, uitmakende eene bevolking van ruim 4.000 inw. die vroeger saai- en lakenfabrijken en wolspinnerijen hadden. Men heeft in deze gemeente zes scholen, allen in het vlek Oss, welke door een gemiddeld getal van 450 leerlingen bezocht worden.[Awb]
1846 Trawanen SV189 Stad
Voormalig oud adellijk huis in de Meijerij van s-Hertogenbosch, kwartier Maasland, provincie Noord-Braband, kanton en gemeente Oss, over de stadsgracht, aan het begin der Korenstraat.[Awb]
1847 Paardenstraat SV236 Stad
In 1847 gaat Waterstaat het fiets en voetpad verbeteren in het Kerkepad/Paardenstraatje te Oss. Op 10 februari 1899 krijgt Johannes W. Jurgens een hinderwetvergunning om een fabriek op te richten voor het produceren van vermicelli en macaroni met behulp van stoommachines, op het adres Paardenstraat. Elsbach krijgt in eerste instantie geen vergunning voor een vetsmelterij. Nadien gaat het Paardenstraatje Monsterstraat heten, vermoedelijk omdat de straat gebruikt wordt voor paardenmonstering.[Bbtr.1]
1848 Hescheweg SV623 Historie
Nadat Koning Willem I bekend had gemaakt voor de aanleg van de weg Bergen op Zoom naar Nijmegen via Heesch (en Zevenbergen) ging de gemeente Oss de Hescheweg in 1848 samen met Heesch verbeteren tot een grindweg. Het werd een tolweg van Oss naar Heesch-kruispunt, nabij de kerk. Twee jaar werd er tol geheven door Oss en een jaar door Heesch. Doordat het belang van Oss groter was kreeg Oss in 1856 het in eigen beheer tot in Heesch. In 1873 werd tolheffing door de provincie Brabant afgeschaft. In 1926 werd de Hescheweg langs het Joodsche kerkhof, Duinlust en Kiskes, een Bitumenweg.
1850 Economie in Oss SV434 Stad
Na de Franse tijd bloeide Oss in 1850 weer op; daar bevonden zich vijf leerlooierijen, twee blauwververijen, een azijnstokerijen, drie brouwerijen, een hoedemakerijen, drie oliemolens, een orgelmakerij en twee zilversmeden. Ook de markten groeien weer. In Brabant zijn weinig plaatsen waar de markten zo overvloedig zijn; de Maasdorpen brengen hun boomvruchten en aardappelen. Den Dungen en Berlicum brengen kolen en groenten en Zeeland en Boekel hun turf.[SO]
1850 De koets in de Osse hei SV511 Spookverhaal
Dat er in de Osse hei het niet altijd even vredig aan toeging zal menige oude Ossenaar u kunnen vertellen. Het verhaal van de koets die in de schemering door de hei reed is een van de spookachtigheden die zich in de Osse hei heeft afgespeeld. Deze koets reed onbemand door de Osse hei, voortgetrokken door vele paarden. Het juiste aantal was niet te tellen, want als je de koets tegen kwam had je wel wat anders te doen! De passagier evenwel die in de koets zat heeft niemand ooit gezien.......
1850 Een brutale Overval in Geffen SV607 Bende
Simon van den Bergh, handelaar in manufacturen te Geffen, stond achterin de zaak met een klant, toen hij iemand achterwaarts de zaak zag binnen komen. Hij nam manufacturen van de toonbank en gaf die aan helper. Simon ondernam actie en benaderde de dief maar die sloeg op de vlucht. Hij zond zijn knecht Cis naar de Marechaussee te Osch voor hulp. Onderweg zag de knecht zo laat nog licht in een huisje en zag dat de dieven de buit daar aan het verdelen waren. Deze lieden werden gearresteerd door de Marechaussee. In het volgende proces bij de rechtbank bleek dat vele inbraken door deze lieden gepleegd waren. Simon verklaarde echter niet te kunnen herkennen wie de man was die hij slechts op zijn rug gezien had, hoewel het wel duidelijk wie het was, Berteske Treese! Berteske had Simon nooit meer lastig gevallen. Zijn zoon Marinus van Berkom zou later in Oss en omgeving bekend worden als de Baron!
1851 Bijvoet, S.P. SV102 Biografie
Notariële akte voor S.P. Bijvoet, waarbij Andries van de Pas aan Adrianus van der Steen, medicine doctor, verkoopt brouwerij aan de Varkensmarkt, kadastraal sectie A nr. 863a en een tuin, sectie A nr. 833.[Bhic]
1856 Elzen, Hendrikus Fr. van den,  SV424 Biografie
Hendrikus van den Elzen (Rooij,1856-Oss,1932) kwam in 1877 naar Oss en vestigde zich als bierbrouwer in de Kruisstraat. Per 1883 werd hij raadslid, in 1886 wethouder en in 1910 burgermeester van Oss. Hij was de eerste die overleed in zijn functie als burgermeester. Hij brouwde in Oss zijn Elzas-bier wat toch van een goede kwaliteit bleek te zijn. Het brouwershuis staat nog steeds aan de Kruisstraat hoek Nieuwe Brouwerstraat. De Brouwerstraat was ingenomen door de Jurgensfabrieken waardoor ook brouwerij de Pijl in 1915 verdween.[GvO]
1857 Molen De Nijverheid SV556 Ravenstein
Molen De Nijverheid, v.h. de Raaf, is een stenen stellingmolen uit 1857, die altijd in gebruik is geweest als korenmolen. De molen staat op het voormalige bastion Utrecht, een restant van de oude verdedigingswerken van Ravenstein. Door zijn ligging is de molen de hoogste molen van de provincie Noord-Brabant en dominant aanwezig in de stad. In een aanbouw van de molen is brouwerij Wilskracht gevestigd, met een proeflokaal voor bezoekers.[StMR]
1858 Boterfabriek van den Bergh SV378 Historie boter
Simon van den Bergh begon in Oss met de boterproductie in 1858 op de Heschepad voor de Engelse markt. Hij werkte daar met Engelse agenten maar dat werkte niet goed en ging 10 jaar later bijna failliet. De twee oudste zonen, Jacob en Henry, werden naar Engeland gestuurd en dat leverde succes op. De tussenhandel werd uitgeschakeld en introduceerden ook andere verpakkingen; rollen boter ipv blokken. Zijn Osse concurrent Jurgens had de licentie verkregen voor de productie van kunstboter van de Fransman Mège Mouriès welke een succes was. Simon van den Bergh reisde naar Parijs om Mège Mouriès te bezoeken en na ingelicht te zijn omtrent de uitvinding, viel het besluit om ook kunstboter te gaan maken. Aan het einde van 1872, ongeveer een jaar na Jurgens, bouwde Van den Bergh een fabriekje, voorzien van een stoommachine van 11 pk en karn machines van Grasso. Na verloop van tijd ging 90% naar Engeland. Probleem was het transport van grondstoffen naar Oss en boter Oss uit. Dat ging paard en wagen naar Lithoijen aan de Maas. Dat traject was vaak onbegaanbaar vanwege overstromingen van de Maas. In 1881 werd een spoorlijn langs Oss aangelegd en met de concurrent Jurgens werd er een tramspoor aangelegd naar hun fabrieken. Als het railtransport steeds duurder wordt willen de concurrenten een kanaal laten aanleggen. Het plan van van de Bergh werd afgewezen maar die van Jurgens aangenomen. Dat was aanleiding voor van den Bergh om Oss in 1890 te verlaten. Begin van de 20e eeuw beheersten Jurgens en van de Bergh met hun margarine de Europesche markt en hadden een poolovereenkomst. Later formeerden zij samen de Margarine Unie in 1927 en drie jaar later een fusie met de Lever Brothers uit Londen tot Unilever. [Gvdt]
1858 Exodus van Geffen naar Oss SV608 Industrie
Toen vader Zadok van de Bergh uit Geffen op 11 oktober 1857 overleed, overwoog de familie Simon en Elisabeth van den Bergh-van de Wielen om naar Osch te verhuizen. Vele familieleden woonden reeds in Osch. Hetgeen ook gebeurde in 1858 en men verhuisde naar het huis behorende bij den stoomoliemolen van de familie Van Erp, op grond waarvan men de familie sedert die tijd aanduidde als de Van den Berghs „uit den molen".
1860 Zouaven uit Oss SV447 Historie
De Koning van Sardinië wil de kleine staten verenigen tot een grote staat, en daar hoorde de Kerkelijke Staat ook bij. In 1860 riep Paus Pius IX de hulp van de jonge katholieken om de pauselijke staat te verdedigen. Ook Oss leverde zijn aandeel voor het pauselijk leger die strijden voor de rechten van de Paus. Het zogenaamde Zouaven leger. Zover bekend zijn dat Gerard van Alphen, Henry Cox, Jan van Dinther, Willem van Erp, Gisbert Knepfle, Wilhelm Philipsen, Arnoldus Schuurmans, Jan Thijssen, Theo Tielemans, Frans Verhoeven en Jacob Verhoeven. Zij vormden met de Zwitserse Garde het Kerkelijke Leger. Brabantse kandidaten moesten zich melden in Oudenbosch voor geschiktheid en vertrokken vandaar uit naar Italië. Het Zouaven leger bestond slechts tussen 1861 en 1870. Bij terugkeer werden zij wel statenloos. Wilhelm Philipsen werd in 1867 pauselijk onderscheiden. Hij kwam om het leven bij een ontploffing in 1913 in de Gasfabriek van Oss aan de Gasstraat.
Noot: Er bestond tot in tachtiger jaren een café de Zouaaf (de Zwaaf) aan de Oijenseweg te Oss. Gelinkt aan Familie van Erp.
1860 Tompe, Jan SV498 Historie Biografie
Alias Jan van de Boogaard leefde tussen 1909 en 1934 met zijn vrouw Netje Roelofs op de Osse heide, Heide 10, in een armoedig plaggenhut. Hij was voormalig veedrijver en landarbeider en werkte aan de ontginningen van de Osse heide. Jan had beperkingen en verkocht ook klompen. Door zijn spraakgebrek noemde hij ze steevast tompen. Vooral Jan Tompe verscheen regelmatig in het Osse straatbeeld. Hij was in ieder geval interessant genoeg om hem te eren met een standbeeldje, welke staat in de Kruisstraat te Oss. Zij leefden in een plaggenhut, bijna ondergronds, donker, stoffig, vochtig, koud, één leefruimte, dieren in de hal, geen stromend water, geen douche, geen elektriciteit, geen privacy, vroeg oud, kindersterfte, koken op een petroleumstel, armoede, analfabetisme, weinig bezit, geen recreatie, geen participatie, geen zelfontplooiing, vrijwel geen macht. Toch overleed Jan in 1940 pas op 79 jarige leeftijd.
Noot: Het beeldje van Ger van Iperen is gemaakt in opdracht van de ABN-bank aan de Molenstraat. Het was in 1981 ook het eerste standplaats van het beeldje.
1863 Wiegersma, Dokter Hendrik SV466 Biografie Lith
Wiegersma (1863-1931) was in Lith, maar ook aan de Gelderse kant een bekende dokter. Het pontveer had aan de dokter een regelmatige klant. Hij werd gemeente arts van Lith in 1893 en vestigde zich in de gemeentelijke dokterswoning. Lithsedijk/Markt. Spoedig kende iedereen aan de Maaskant Wiegersma als een uitstekende arts en als een man die geen blad voor de mond nam. Hij moest tot twee keer toe doodbriefjes schrijven voor zijn eigen vrouw. Na verloop van tijd zette Jacob een praktijk op in Heerewaarden. Zijn zoon Hendrik, die ook arts was, ging wel eens op de vuist met de opstandige jeugd van Lith. Hendrik verhuisde naar Deurne.[Bhic]
Noot: Ook Megen en Ravenstein hadden een bijzondere dokter.
1864 Bergh, Samuel van de  SV377 Biografie boter
Samuel van de Bergh (Oss 1864 - Nice 1941) Zijn vader had in 1858 zijn handel in koloniale waren en boter uit Geffen verplaatst naar Oss, waar de boterhandel en productie in 1872 op volle gang kwam. Sam had meer interesse in de advocatuur maar hij ging toch in het bedrijf werken en nam in 1888 het vennootschap over. Toen de aanleg van een kanaal naar Oss werd aangenomen ten voordele van de katholieke Jurgens verliet boterfabriek van den Bergh Oss en de hele familie vertrok in 1890 naar Rotterdam. Omdat de joodse werknemers in het katholieke Oss toch geen banen zouden krijgen nam hij 270 joodse werknemers mee. Van 1897 tot 1906 was hij lid van de gemeenteraad van Rotterdam, en van 1905 tot 1909 was hij voor de Liberale Unie lid van de Tweede Kamer. Als zodanig was hij de enige die tegen het boterwetje stemde, dat onder meer bepaalde dat op de verpakking duidelijk het verschil tussen kunstboter (margarine) en boter moest worden aangegeven. [Rhk]
1865 Oude Molenstraat SV487 Historie
Voorheen Heiweg. De huidige Molenstraat was een gedeelte van de vroegere Baan van Osch naar Heesch. Voor 1900 is deze route in Oss vernoemd naar Molenstraat en Hescheweg. Een vroegere route naar Nistelrode en Heesch liep over de huidige Willibrordusweg, langs het Willibrordusputje, via de Vierwindenlaan. Aan de Oude Mole(n)straat stond een oude windmolen en roskoorenmolen van de Familie Ariaan de Louw sinds 1800. De windmolen is al in 1867 gesloopt. Op deze locatie is in 1865 de eerste stoommachine in Oss geleverd. Er staan twee gemeentelijke monumenten in de Molenstraat. Op nr. 2 de Meisjesschool, St. Jozef, en op nr.17, de jongensschool St. Antonius. Deze panden zijn in 1914 geopend. De eerste steen werd gelegd door Mgr. van den Boer.[Mpl]
1866 Kolveniers schuttersgilde SV283 Akten
Orde Kolveniers uit s Hertogenbosch. De schutters der Kolveniers maakten onkosten voor het geleide van den Hertog van Aarschot, naar Oss. [HtSA]
Noot: Engelbert August van Arenberg (1824-1875), 8e hertog van Arenberg, 14e Hertog van Aarschot.
1867 Telegraafkantoor SV396 Feit
Op de dag, 15 juli 1867, dat voor het eerste Rijks-Telegraaf te Oss in werking gaat werd om 10:32 een bericht verstuurt die al na 2 minuten op de redactie van de provinciale krant te in s-Hertogenbosch aankwam met de tekst: "Oss viert feest, verrukt in het genot eens telegraafkantoors", feestcommissie Dingemans, directie. Dit Telegraafkantoor op de Heuvel kwam op verzoek van de boterhandelaren van den Bergh en Jurgens. Een van de twee had al een omzet van miljoen gulden. Chef was Jacob Meijs. In Oss wordt in 1870 het eerste gebouw in Nederland geopend waarin de post- en de telegraafdienst gezamenlijk worden ondergebracht.[Delpher]
1868 Broeder Everardus SV333 Religie
Broeder Everarduskapel. Jan Witte, in 1868 geboren in Hoorn, trad in 1899 als broeder Everardus in bij de franciscanen in het Brabantse Megen. Hij heeft twee keer getracht om theologie te studeren maar dat lukte niet. Hij werkte bij de franciscanen als portier tot hij in1929 bij een val zich ernstig heeft bezeerd. Ook was hij huisschilder maar stond vooral bekend om zijn diepvrome aard en intense gebedsleven. Heel zijn leven bood hij aan ieder die het nodig had een luisterend oor en bemoedigend woord. Everardus – ook bekend als het Heilig Bruurke van Megen – overleed op 22 december 1950 en werd begraven in de kloostertuin. Dit graf werd veelvuldig bezocht door gelovigen die vertrouwden in de kracht van Everardus. Doordat er ook veel vrouwen in de tuin van een mannenklooster kwamen hebben de Franciscanen besloten om een kapel te bouwen naast het klooster en het bruurke daar te herbegraven met een heus grafmonument met zijn beeltenis.[SvM]
1868 Hut in brand SV567 Lith
In den morgen van den 20 Julij jl., is in den polder onder de gem. Lithoijen afgebrand de zoogenaamde "Lithoijensche hut", uit hout en stroo te zamen gesteid en bewoond door A.v. Oorzouw, visscher en arbeider. De hut wordt geschat op eene waarde van f30 en de daarin verbrande goederen en vischnetten, waarvan niets is verzekerd, op f140 zijnde de oorzaak onbekend. zie ook Hutten in de polder e.v.
1868 St. Sebastiaangilde SV612 Schutterij
De vereniging werd in 1428 opgericht, om in 1868 opgeheven te worden. In 1998 vond de heroprichting plaats. Net als de St. Jorisgilde te Geffen. Die ging in 1860 `slapen` en werd in 1999 heropgericht.
1871 Spoorlijn SV259 Spoorzone
Als de Engelsen een stoommachine uitvinden en er een locomotief op stoom fabriceren op rails wordt deze uitvinding een groot industrieel succes. Spoedig daarna denken de Engelsen aan een spoorlijnverbinding door Belgie en Nederland naar het Duitse Ruhrgebied. Het zijn dan ook de Engelsen die die lijnen ook wel willen aanleggen en exploiteren. Zo wordt aan de Engelse parlementarier, Alexander Brogden op 8 december 1871 een concessie verleend, door de Minister van Staat en Binnenlandse Zaken, voor het aanleggen van de Spoorlijn, wat resulteerde in het oprichten van een Vennootschap; de Nederlandsche Zuid-ooster-spoorwegmaatschappij voor de spoorlijn Tilburg-Nijmegen, op 30 augustus 1872 te Amsterdam.[StO]
1871 Kunstboter SV311 Historie boter
De Bossche broers J. en W. Cordeweener, komen als eerste op de hoogte van kunstboter. Zij zagen er wel brood in. Echter, ze vonden het hele project te groot om alleen op te zetten en betrokken er Jurgens uit Oss bij, een boterhandelaar. Gedrieën trok men in het voorjaar van 1871 naar het verwoeste Parijs en Jurgens kocht er het octrooi van Hypolyte Mège Mouriès. In Oss experimenteerde Jurgens met zijn oleomargarine en ontstond in Oss de eerste kunstboterfabriek ter wereld in 1871. Hij exporteerde hij het naar Engeland als butterine. Oss had de meeste kunstboterfabrieken van Nederland, Antoon Jurgens, Arnold Jurgens, Simon van den Bergh en Meijer van Leeuwen. Van alle geïmporteerde Engelse kunstboter kwam 90% uit Nederland.
1872 Jurgens, Josina Henrietta Antonia SV306 Biografie
Josina Jurgens, dochter van kunstboterfabrikant Johannes Arnoldus Jurgens uit Oss is geboren op 12 juli 1872 en huwde op 2 oktober 1895 te Oss met Godefridus Augustinus Wilhelmus van Lanschot. Geboren op 4 oktober 1868 te s-Hertogenbosch, overleden op 9 februari 1935 te s-Hertogenbosch. Firmant Bank van Lanschot tussen 1901-1935. Hij stond in 1910 vermeld op de lijst van hoogst aangeslagenen, met een onbekende aanslag. Van 1920 tot 1923 maakte hij deel uit van de landelijke commissie van advies voor spoorwegdienstregelingen. Godefridus speelde een belangrijke rol in de totstandkoming van de BBA en werd commissaris van deze N.V. [BE]
1874 Station Osch SV260 Spoorzone Tour1
Alexander Brogden koopt zelf, en met de "Nederlandsche Zuid-ooster-spoorwegmaatschappij", percelen in Osch in het buitengebied de Rooijen. En begint, zo ver als mogelijk is, met de aanleg van de Spoorlijn, Tilburg-Nijmegen. Door financiële inspanningen in aandelen, van de Gemeente Oss en belangrijke Osse industriëlen, wordt de lijn via Oss en Ravenstein aangelegd, en niet via Heesch en Grave. In 1874 is de Edith spoorbrug bij Ravenstein gereed gekomen en wordt genoemd naar zijn dochter. Ook het Ossche station is klaar. Maar dan komt er stagnatie in de aanleg.
Noot: Wordt ook wel Whiskey-brug genoemd, vanwege de hoge consumptie van whiskey tijdens de bouw.
1876 Hartog Hartog SV264 Biografie
Hartog Hartog verloor op jonge leeftijd zijn vader en zijn moeder hertrouwde met slager Isaac van Zwanenberg uit Heesch. Zo werd hij een stiefbroer van Nathan van Zwanenberg, een van de oprichters van Zwanenbergs slachterijen. Hartog begon een vleeshouwerij op de Wal te Osch en verkocht dierlijke vetten aan Jurgens. In 1896 begon Hartog Hartog een industriële slachterij op de Rooijen nabij het spoor. Naast het slachten produceerde hij ook vetten en zeep een margarine fabriek. Na de fusie met Unilever werd het bedrijf bekend, sinds 1930 onder naam Unox (Unilever en Ox, het Engelse woord voor Os) en produceerde veel soorten sausen en soepen. In februari 2018 heeft Zwanenberg (van der Laan, Almelo) de Unilever-fabriek in Oss overgenomen. Ze moeten wel Unox-produkten blijven maken. Hier produceren zij onder andere rookworst, knakworst, leverpastei, soepen en sauzen voor bekende Nederlandse merknamen.[Arch]
Noot: Unox werd sponsor bij de eerste Divisie voetclub TOP Oss met het product Chicken Tonight. De voetbalspeler die scoorde voor TOP maakte daarna een vleugelklappende beweging met beide gebogen ellebogen.
1877 Molenstraat 83 Hotel van Alem SV275 Stad Tour
In 1877 is er sprake van een koffiehuis en Stalhouderij Nicolaas van Alem. In 1882 is het logement vernieuwd, want Nicolaas verwacht veel klandizie met de komst van de Spoorlijn. Tot 1928 bleef het onder beheer van de Fm. van Alem. In de dertiger jaren is Oranjeboom bier een grootaandeelhouder en wordt een het huidige nieuwe hotel gebouwd. Het is altijd Hotel van Alem blijven heten tot dat uitbater Stolz in de 70-tiger jaren het hotel verkocht. Sindsdien is het een zalencentrum. Het is dus sinds die tijd altijd een horeca bedrijf geweest.[PNBr]
1879 Dijkleger in actie SV569 Historie
Als in het begin augustus 1876 de kanonnen van Grave bulderen dan schrikt iedereen in de Maaskant rechtovereind. Dat kennen ze niet, de Beersche Maas is om, het water stroomt heel snel de Maaskant in. Nu al. Er wordt een abnormale hoge waterstand verwacht. De bestuurders van de Polder van de Eigen moet aan de bak. Bekistingen kopen, duur personeel werven om de kades op te hogen. Het personeel moet hard werken, dagen en nachten achtereen. Ongeschoren en nat en modderig vallen ze bij de hutten in slaap met de boterham nog in de mond. De penningmeester vaart in een bootje de wetering af om het personeel aan de kant uit te betalen. Daar bewoners van andere polders dreigen de nieuwe kades door te steken komt er vanuit Den Bosch en Oss Marechaussee`s tussen de Kesselsche hut en Lithoiense hut patrouilleren. Dat is voor die lui eens wat anders, maar na 5 weken zijn zij het ook beu. Enkele Ossenaren werden 1000 gulden beloofd om de kade aan de Lithse kant door te steken, maar ze kwamen met een nat pak en zonder geld thuis. Een heel eind in september gaat dan eindelijk de zon schijnen, en dan ziet het er in het oranje ochtendgloren en mistvlagen de Lithoiense hut, welke op palen staat, er idyllisch uit. Maar de overlaat stroomt nog door.....
Noot: De Marechaussee`s hebben, na enkele waarschuwingen, wel degelijk op de Ossenaren geschoten.
1881 Opening Spoorlijn SV261 Spoorzone Tour2
Op 4 juni 1881 wordt de Spoorlijn Tilburg-Nijmegen door de N.Z.S.M. in gebruik genomen. Eerst vertrekt de Stoomtrein uit Tilburg en raast Osch voorbij. Vanuit Nijmegen gaat de openingsrit terug naar Tilburg beginnen. Bijna elk station wordt aangedaan voor een ceremonie. In Osch was er nauwelijks iemand van de Gemeenteraad aanwezig. Wel de burgemeester, maar die was dan ook de voorzitter van de Osse openingscomitè[StO]
1881 Wolters, Antoon Friedrich Heinrich, SV426 Biografie Spoorzone
Anton Wolters (1838, Kempen-1900, Oss) is geboren in het Duitse Kempen en treedt na zijn diensttijd in dienst bij het Duits lijntje tussen Wesel en Boxtel. Hij wordt bij de opening van de Spoorlijn Tilburg-Nijmegen, de eerste stationschef van Oss in 1881. Op 1 januari 1882 neemt de Staats Spoorwegen van Nederland de exploitatie over en komt er een nieuwe stationschef; Hendrik Hakbijl. Anton blijft in Oss en gaat een handel beginnen in brandstoffen (kolen) en laat die per trein aankomen. Zijn vrouw runt dan het Stations koffiehuis t.o. het station. (Luijk) In 1888 is hij al de 5e grootste ondernemer van Oss die materialen via het spoor transporteert.
Noot: Duits lijntje: De Duitsers noemden het de Boxteler Bahn. Het was eerst een succesvolle lijn maar na twee wereldoorlogen wordt de exploitatie steeds moeizamer. In 1950 werd gestopt met het personenvervoer en in 2004 het laatste stukje met goederenvervoer tussen Boxtel en Veghel.
1882 Goederentram door het Osse centrum SV468 Historie Spoorzone
De Boterfabrieken van den Bergh en Jurgens vroegen in 1881 gezamenlijk toestemming aan de gemeente om een goederentramlijn aan te leggen door de Molenstraat en Walplein. Deze toestemming werd verkregen en in 1882 in gebruik genomen. Er werd een draaischijf aangelegd bij de overweg aan de Molenstraat en op het Walplein bij het protestantse kerkje. De draaischijf op het Walplein was bedoeld voor van den Bergh, zodat de wagons langs zijn woning naar de fabriek konden. Voor enige jaren werden de wagons met paardenkrachten en een voerman bestuurt. In 1891 verdween van den Bergh uit Oss en werd in 1903 de draaischijf vervangen met een bocht. Na 1914 kwam een vuurloze locomotief, later nog een tweede. De ketel van deze locomotief wordt hierbij op stoom gebracht op het begin en eindpunt. Deze loc is in 1913 gebouwd door Orenstein en Koppel, fabrieksnummer 6326. Tot 1928 deed ze dienst bij de margarinefabriek van Antoon Jurgens in Oss, daarna tot 1973 bij de Verenigde Oliefabrieken in Zwijndrecht In 1919 werd de lijn omgelegd via het Reuverterrein door de Ridderstraat dwars over de hoofdlijn aangelegd. Deze lijn bleef bestaan tot 1976 dankzij Philips die het Jurgenscomplex had overgenomen.
Noot: De Osse vuurloze locomotief ging via Zwijndrecht, Borssele, Rotterdam naar Stadskanaal waar hij anno 2022 te zien bij museumspoorlijn STAR.
1883 Internaat Nicolaas van Poppel SV365 Historie Toer
Op het initiatief van Pastoor Van de Laar bouwden de Fraters van Tilburg hier in 1883 het Sint Nicolaasinstituut naar ontwerp van architect H.R. Hendriks uit Oss. Het pensionaat voor jongens ‘uit den gegoeden stand’ werd in 1887 geopend. Een jaar later was het Congregatiegebouw in de tuin gereed, de onderbouw had drie ruime zalen. In de rechtervleugel was een kapel met tonnendak plafond. In 1961 vertrokken de fraters naar een nieuw klooster gebouwd door bouwbedrijf de Reus op het achterliggend terrein. Daarvoor werd het Congregatiegebouw cq patronaatsgebouw gesloopt. De fraters verlieten Oss in 1983.[Www]
Noot: Sint Nicolaas van Poppel is een van de martelaren van Gorkum.
1883 Bijzondere oude bomen in Oss SV374 Historie
Binnen de stad Oss staan maar weinig bijzondere bomen ouder dan 100 jaar. Af 1900 of ouder is de opmerkzame witte Esdoorn die verstopt staat in het Berghkwartier tegen de begrenzing van de woningen in de Dr. Hermanslaan. Die is geplant in 1900. In de tuin, achter het Bergosskantoor staan twee bomen uit 1898; een Hollandse Linde langs de Koningsloper en een Suikeresdoorn, even verderop. In het stadspark staat een dubbelbloemige Paardekastanje van 137m doorsnede uit 1898 en uit hetzelfde jaar twee Amerikaanse Eiken van resp. 120m doorsnede, (2e af het museum) en eentje van 170m doorsnede en 26m hoog bij het Heschepad. In de Fratershof staat een bruine Beuk op de oude grachttracee tegen Berghege uit 1883. Buiten het centrum, in de buurt van de Amsteleindstraat een uitgeholde Gewone (knot)Es uit 1900, daar vlakbij, aan de achterkant van de H.Hartkerk in de Geurdenhof pronkt een Amerikaanse Eik uit 1898. [BbO]
1883 `Tramlijnen SV631 Historie
Over de Molenstraat en Walplein liep tussen 1883 en 1919 een goederentramlijntje. Eerst werd een wagon met paard en voerman voort getrokken. Op het Walplein lag een draaischijf om een wagon te kunnen keren en verder te gaan naar de van de Bergs boterfabriek op het Jurgensplein. Ofom verder te gaan naar Jurgens. (achter de Hema) Later kwam er een vuurloze stoomlocomotief.
1883 Openbare lagere School SV478 Historie
De voormalige Openbare Lagere School (Eikenboomgaard 6-10) bestaat uit zes klassen en een onderwijzerswoning. Het nog gave gebouw werd in 1883 opgericht naar plannen van C.A. van Lith.[Dbnl]
1883 Goederenspoorlijnen SV595 Spoorzone
Oss had sinds 1883 een groot spooremplacement, met een goederen tramlijn naar de stad. Dat werd in 1920 omgelegd met een spoorlijn via het Reuverterrein, tussen de woningen aan de Ridderstraat door, via de Lievekamp naar de Philipsfabriek in de stad. Toen Philips verhuisde naar de Landweerstraat werd daar een (derde)lijn richting Berghem aangelegd die afboog naar Philips. Ook de slachterijen Hartog en Zwanenberg en blikfabriek Thomassen & Drijver werden aan het spooremplacement verbonden. Tussen Thomassen & Drijver en Desso tapijtfabriek kwam een goederenlijn naar Organon. Toen in de 80-tigerjaren daar een einde aan kwam verdwenen de lijnen en het spooremplacement werd gereduceerd tot twee hoofdlijnen en twee omloopsporen. Met het goederentransport was het voorlopig gedaan.
1883 Hakbijl, Hendrik SV599 Spoorzone
1885 Baptist, Dr. Adam Antoon SV467 Biografie Megen
Adam Antoon Frans Baptist (1885-1969) was gemeentegeneesheer van Megen van 1911 tot 1956. De legendarische arts verwierf de bijnaam "Kwartjesdokter" door de geringe vergoedingen die hij voor zijn werk vroeg. In schrijnende gevallen liet hij zelfs geld achter. Hij was de eerste Megenaar die een televisie had, welke hij kreeg met zijn pensioen in 1956. Daar kwamen veel kinderen naar kijken. Ondanks een goed inkomen van fl.2000 van de gemeente ging hij toch bijna failliet. Hij betaalde slecht zijn ingekochte medicijnen en betaalde ook geen huur voor zijn woning. De gemeente Megen voorkwam zijn faillissement. Studenten die na hun opleiding, in traden bij de Franciscanen, onderwierp hij nog aan een medische keuring. In zijn laatste levensjaren, zong hij samen met broeder Everardus, in het koor van de kloosterkerk. Op de Koolmarkt staat een standbeeld van Dr.Baptist (hoogte 1.10 meter) Het huidige beeld dateert uit 1999 en vervangt een eerste standbeeld uit 1970 dat beschadigd was. De laatste dertien jaar van zijn leefde hij bij de Famillie van Hulsbeek in. Iedereen had een foto van dr. Baptist op de schouw staan.[SvM]
1885 Tram de Goede Moordenaar SV469 Spoorzone
Al in 1883 werd te Brussel de "S.A. Compagnie des Chemins de Fer Provinciaux Néerlandais" gesticht voor de aanleg van tramlijn Veghel-Oss. De lijn werd in 1885 geopend met een feestelijke rit met genodigden naar Oss die met een heildronk en op lyrische wijze werden toegesproken in het Raadhuis van Oss. Vaak was het personeel van de tram behulpzaam als iemand onderweg moest plassen na café of kermisbezoek. Ook als je wat verloor onderweg reed de tram soms terug. Vanwege enkele dodelijke ongevallen met de stoomtram kreeg deze de bijnaam De Goede Moordenaar. In 1920 volgde een fusie met de lijn s-HH (s-Hertogenbosch-Helmond) en werd de s-HHVO een feit. In 1934 werd de exploitatie overgenomen door de B.B.A. (Brabantse Buurtspoorwegen en Autobusdiensten) en de tramlijnen in 1935 opgeheven. Deze werden vervangen door autobussen. Tot 1939 liep over de tramlijn Veghel-Oss nog goederen trams ten behoeve van de Osse industrie.
Noot: Bij de tramremise in de Molenstraat, bij het Café Tramstation van Leentje Verhallen, riep de conducteur: "Eindstation! Alle ossen uitstappen en de wei in!".
1886 Wachtmeester Geerard Hoekman SV376 Biografie Bende
Door werkonderdrukking komen werknemers van van de Bergh en Jurgens in opstand en worden gewelddadig. In 1886 moet de protestantse wachtmeester der Marechaussee Geerard Hoekman uit Goes de criminaliteit in Oss op orde stellen. Deze protestant regelde ook welke werklozen een tewerkstelling kon krijgen en wie niet in het katholieke Oss. Dat vonden de Ossenaren broodroof. Dit valt verkeerd onder de Osse bevolking.
1887 Zwanenberg slachterijen SV262 Historie
De neven Nathan en Arnold van Zwanenberg uit Heesch startten in 1887, op de Rooijen te Osch, nabij het spoor, een grote industriële slachterij. Ze exporteren voorbereide vlees producten maar ook snijwaren en worsten. Buiten dat hebben ze ook een baconzouterij, vetsmelterij, margarinefabriek, zeepfabriek, ijsfabriek en maken ze zelfs jam en groenteconserven. Sinds 1970 behoort het concern bij de UVG (Unilever vleesgroep) en sinds 1996 verkoopt Unilever het aan van der Laan uit Almelo.[Arch]
Noot: Oorspronkelijk afkomstig uit Schwanenburg, Kleef. De arbeiders staan bekend als de Mannen van Zwan!
1888 Karmelietenklooster en rectoraatskerk SV339 Religie
Op 27 juni 1888 gaf de bisschop van s-Hertogenbosch de Karmelieten toestemming tot het stichten van een klooster in Oss. Architectenbureau P. Cuypers ontwierp het klooster en de kerk in neogotische stijl. De bouw werd uitgevoerd door het bedrijf van H.R. Hendriks uit Oss. Op 2 juni 1890 arriveerden de eerste vijf paters en drie lekenbroeders. De kerk was in 1893 klaar. Het klooster werd rond 1970 gesloten. Het gebouw is verkocht aan Organon, dat het in 1976 heeft afgebroken. Het gebouw had een eenvoudige neogotische voorgevel. Op de begane grond waren de ramen geplaatst in spitsboognissen. In de gevel stond een heiligenbeeld op sokkel. De kloosterlingen vertrokken naar een nieuw kloostergebouw aan de Verdistraat gebouwd door bouwbedrijf Reus uit Oss tot medio 1982.[Www]
1888 Molenstraat 65 Museum Jan Cunen SV359 Stad Tour boter
Deze botervilla is gebouwd door architekt bouwondernemer H. Hendriks uit Oss in opdracht van joodse boterfabrikant Arnold van de Bergh. Hij vernoemde het naar zijn dochter Johanna. Gebouwd in verschillende bouwstijlen; het eclecticisme. Het bevat het wapen van Oss aan de voorzijde. Aan de zijkant, straatzijde, bevat het enkele figuren boven de ramen. Het Jodenkruis, swastika en Andreaskruis. De swastika is een positief beeld van Germanen en Hindoestanen en is beladen geworden door Hitler. Het hakenkruis is een gekantelde swastika. Toen in 1892 Arnold van de Bergh Oss verliet nam Willem Jurgens het pand over en noemde het villa Johanna. Na Willem Jurgens kwam er een meisjespensionaat van de Les Filles de Notre Dame uit Vienne, tussen 1903 en 1913. Tussen medio 1922 en 1974 was het de gemeentehuis van Oss, en daarna het Museum Jan Cunen.
Noot: Rijksmonument ID: 516602. Arnold van den Bergh zei tegen zijn concurrent Willem Jurgens; "Koop jij de villa maar, want niemand in Oss kan dat betalen!"
1888 Stadspark SV360 Toer
Het stadspark bij het Museum Jan Cunen aan de Molenstraat 65 bevat redelijk bijzondere bomem. Er staan kastanjebomen van rond 1900, een plataan van 1930 en twee atlas ceders uit 1933. Het koetshuis links achter in het park was het woonverblijf van de zusters die in het hoofdgebouw (taal)onderwijs gaven. Het park was afgesloten en gedeeltelijk ommuurd. In het koetshuis was ook lang het Osse politiebureau gevestigd. (tot medio 1974) In het midden van het park staat een beeld (1979) van Hertogin Johanna van Brabant gemaakt door Niek van Leest. Zij biedt onderhands, met een voet een stapje terug, de jurk aan een zijde iets opgetild het document aan de Ossche bevolking. Het cupidobeeld van Jan Melkert, staat in de apothekerstuin voor dieren, aan de voorzijde. Het beeld is een barokfiguur, welke water geeft dat uit de kelder komt van het museum. Het water is opgevangen regenwater. Het heet Lyrisch water en is een bijdrage van de Vrienden van het museum ter gelegenheid van de 600 jaar stad Oss. Een ander bronzen beeld (1987) is van Sigurdur Gudmundsson. Voordat de burgemeester het kwam onthullende werd het al door een plassend hondje ingezegend.
Noot: Zie ook: 1883 Bijzondere oude bomen in Oss. In het park wordt sinds 2008 in de eerste maand van juli een muziekfestival gehouden genaamd Muzze Misse. Het park wordt ook wel Penny Lane genoemd naar Penny Klamer, de organisatrice van het festival. De Osse Grace Boerboom stond model voor het beeld van hertogin Johanna.
1888 Molenstraat 61 (Villa Jurgens) SV428 Stad Tour
Botervilla. Een neoklassieke villa van de architect Hendrik Hendriks, ja, ook die van het Jan Cunen museum. Gebouwd in opdracht van Arnold Jurgens. Griekse timpaanramen, een gotische torentje en romaanse ronde bogen. Let op het vaantje, mogelijk van een vroegere Ierse eigenaar, met Nederlandse leeuw. Het jaartal schrijft 1888. Het gebouw is verfijnder dan het Jan Cunen museum. Mogelijk heeft de architekt er lering getrokken uit het museumgebouw. Niettemin zijn de botervillas de trots van de stad. De boterhandel met Engeland begon in 1850 en ze konden in 1888 al van deze grote huizen bouwen.
Noot: Rijksmonument ID: 516600.
1888 Joodse kerkhof Oss SV632 Historie stad
Het Joodse Kerkhof van Oss ligt aan de Hescheweg. Aan de ingang van het kerkhof staat het Metaheerhuis. Achter de deur staat een baar paraat en een bord met Hebreeuwse gebeden (zonder klinkers) Aldaar reinigen en bekisten mannen de mannelijke leden en de vrouwelijke leden de vrouwen. Een overleden lid van de Joodse gemeenschap komt niet meer in de synagoge. Na 36 uur zou de overledene begraven moeten zijn. In de Metaheerhuis wordt gebeden, mannen en vrouwen zitten gescheiden van elkaar. Een emmer steentjes staat klaar. Het kerkhof heeft een lange laan naar achteren, geflankeerd met bomen. Aan de linkerzijde voor de leden van de Joodse gemeenschap en rechterzijde voor de Kohaniem. (De Joodse priesters) De familienaam Cohen/Kohan is daar van afgeleid; Cohen, zoon van Aaron van de stam Levie, de stamvader van de Joden. Alleen de mannen gooien drie scheppen zand (uit Israël) in het graf en als de Rabbijn even niet kijkt ook de vrouwen. Er worden geen bloemen gelegd. De eerste graven op dit kerkhof hebben staande grafmonumenten. Raakt het kerkhof vol dan kan men stapelen. Er liggen veel bekende Osse industriëlen begraven. Bij het verlaten van het kerkhof wast men de handen en verlaat men het kerkhof door een zijpoort. [SM]
Noot: Anno 2024 zijn er nog ca 20 joden, waarvan 7 actief lid van de Joodse gemeenschap in Oss. Het kerkhof is nog in gebruik.
1889 Molenstraat 44 houtfabriek SV235 Stad
Lambert van de Bergh koopt een stuk grond aan de Molenstraat. Hij is timmerman en bouwt daar een huis en een timmerfabriek. Hij maakt veel kleinverpakking van hout voor de Ossche boterfabrikanten zoals voor Hartog en Solo-boter van Jurgens. Uit zijn familie stammen ook Herman, slager en juwelier Lambert van de Bergh, beide gevestigd op de Heuvelstraat 10 en 12. Ook uit de familie is de bekende Osse fotograaf Leo van de Bergh.[FvdB]
Noot: Later op Molenstraat 44 smederij Kocken en Notariskantoor Pinkse. Heuvelstraat 10-12, een gezondheidswinkel Holland & Barett.
1890 Oss heeft 7750 inwoners SV325 Feit
Volgens het Centraal Bureau voor de Statistiek, heeft Oss 7750 inwoners. Het is de 8e grootste gemeente van Brabant.[NCt]
1890 Molenstraat 63 (Doktershuis) SV427 Stad Tour
Botervilla. Gebouwd door Samuel van den Bergh, boterhandelaar, in Jugendstilstijl. De van den Berghs kwamen uit Geffen en gingen in Oss ook in boter handelen en werden zo de concurrenten van de boterhandelaren Jurgens. Toen zij naar Rotterdam vertrokken, vertrokken zij naar Rotterdam en werd het een doktershuis van Dr. Verbeek en Dr. Wasmann.
Noot: Rijksmonument ID: 516601. De boterhandelaren van den Bergh, de bedenkers van Blue band, werden boterjoden genoemd.
1890 Molenstraat 59 SV429 Stad Tour
Botervilla, in 1890 gebouwd in Jugendstil in opdracht van Johan Jurgens. Johan richtte, samen met zijn broer in Antoon, in 1854, de fa. Gebr. Jurgens. Ze waren boterhandelaren in echte boter voor handel met Schotland en Engeland. In 1867 scheidden hun wegen alweer en stichtte Johan de fa. Johan Jurgens & zn, welke ook met de productie begon van kunstboter (margarine) in 1871. In Oss wordt het bedrijf in juli 1929 opgeheven voor vertrek naar Rotterdam. Rond dit huis werd in 2011 zowel binnen als buiten filmopnamen gemaakt voor de film "De Bende van Oss", van regisseur Andre van Duren. Johan Jurgens is de zoon van Willem Jurgens, die als koopman in waren naar Oss kwam en huwde met Maria Feijen. Zijn opa is Dyonisius Jurgens uit Nieuwenhagen. (Zuid-Limburg)
1890 Molenstraat 57 SV430 Stad Tour
Botervilla van Simon van den Bergh, later bewoont door Hartog Hartog. Rechtsboven de voordeur zit een ornamentje waarvan men denkt dat het de badkamerafvoer is.....
1890 Villa Josina SV441 Historie Tour
Botervilla (Patriciërshuis) van Margarinekoning Jan Jurgens (1835-1913) en zijn vrouw Josina Jansen (1850-1903). Het pand stond precies op parkeerpleintje voor de TBL aan de Molenstraat en het had een Orangerie. Jan Jurgens had het voornaam ingericht. De 72-jarige Vlaamse priesterdichter Hugo Verriest die daar in 1911 te gast was vertelde: "Het damast glansde, het zilverwerk spiegelde, de glazen fonkelde als robijn, en de schaaltjes met gouden boterkluitjes". Marga! Het Ossche dekgoud. Hij vroeg aan zijn gastheer "Of dat wel iets wezen kon, margarine?", en "Of dat Mijnheer Jurgens ze zelf óók gebruikte?" Maar er stond ook echte boter met gekartelde krulletjes. Verriest nam wel een pakje mee voor zijn maarte. Dit pand werd door erfenis in 1913 geschonken aan de Carmelieten, waarna in 1919 een handelsschool gevestigd werd, als voorloper van een HBS in 1923.
Noot: Maarte, dwz een huishoudster. Nog steeds is bloemenhuis Josina, van de familie de Bruin naar de villa vernoemd. Het stond destijds naast de villa aan de Walstraat zijde.
1891 Klooster Maria-Theresia in het Hooghuis SV342 Religie
Het Hooghuis in Oss was oorspronkelijk een oude stadspoort, later opgehoogd tot de hoogte van het rondeel. In 1897 verkochten de erfgenamen van notaris Van der Meulen het Hooghuis aan de Vincentiusvereniging, die het inrichtte tot verpleging van achterlijke kinderen. Voor de verzorging van de kinderen sloot de vereniging een proefcontract met de Zusters van de H. Carolus Borromeus. De zusters, ook wel bekend als de Zusters onder de Bogen bleven tot 1901 en later de Broeders Penitenten voor slechts een jaar.[Www]
Noot: De Zusters onder de Bogen ontlenen die naam aan de romaanse bogen die het Maastrichtse moederhuis van de congregatie verbinden met de Sint-Servaasbasiliek. Ze werkten vooral in de verpleging. De kernactiviteit waarmee de Broeders Penitenten landelijk bekend zijn geworden, was de verzorging van de geestelijk gestoorde evenmens.
1891 Paterskerk St.Jozef SV486 Historie Molenstraat
In 1968 gesloopt.
1893 Moord op Hoekman SV460 Historie Bende
Nadat boterfabrikant Sydney van de Bergh zijn fabriek in 1891 naar Rotterdam overplaatste, verergerde de criminaliteit onder de werklozen welke achterbleven. Er was geen sociaal vangnet. In zijn café, de Grijze Beer, aan de Berghemseweg (hoek Nachtegaallaan) smeedde Martinus van Berkom een plan. Op 26 maart 1893, wordt vanuit een hinderlaag in de Eikenboomgaard door twee geweerschoten Wachtmeester Hoekman vermoord. De verdachte de Baron Martinus van Berkum reisde af naar Amerika. Zijn zoon Antoon wordt voor tien jaar gedetineerd in Groningen en Leeuwarden, waarnaar hij ook naar Amerika vertrok. De gebroeders Cis en Piet de Bie kregen 15 jaar gevangenisstraf. Verdachte Gijp van Gelder die levenslang, kreeg bleef altijd ontkennen. Tot zijn dood in 1935 toe.
Noot: De bijnaam de Baron kreeg hij omdat hij "schôn" kleren aan had en een "deftige" hoed. Volgens de Minot Dailey News uit 1960 runde hij in Oss een bowling-alley en een cooperage. (hoepelmakerij)
1897 Coolen, Antoon SV470 Biografie
Antoon Coolen (Wijlre, 1897-Waalre, 1961) was een Nederlandse Romanschrijver, vooral met Oost-Brabantse streekromans. Bijvoorbeeld "Dorp aan de rivier", over Lith. Hij is de zoon van een bierbrouwer en komt uit een gezin met acht kinderen. Hij trouwde met Gerda de Jong, en zijn drie oudste zonen werden vernoemd naar bekende dichters en schrijvers. Het boek over Lith is verfilmd door Fons Rademakers en gaat over de bevriende doktersfamilie Wiegersma. Coolen woonde in Deurne en ook Jacob Wiegersma verhuisde naar Deurne. De film "Help, de dokter verzuipt!" en TV-serie "De Brug" zijn geïnspireerd op Coolens romans. Coolen was ook bevriend met dichter en Burgermeester van Oss, Louis de Bourbon. Antoon was met zijn vrouw Gerda aanwezig bij de installatie als burgermeester van Oss in 1941.[TE]
Noot: De bekende dichters zijn Stijn Streuvels, Guido Gazelle en Felix Timmermans.
1898 Archeologisch onderzoek Willibrordusputje SV410 Religie
In diverse landelijke bladen schrijft over de opgravingen; de eerste plaats bestaat de houten rand in de gevonden put niet uit balken, maar uit een uitgeholde boomstam, die als een koker rechtop in de put staat, terwijl daar rondom heen de van tufsteen gemetselde put de diepte in gaat. Er zijn twee bijzondere dingen gevonden; een been van mens of dier, waaruit een kunstenaar een Christusbeeld heeft gesneden, zoals het aan het kruis hangt. Het ontbreekt het linkerbeen en den rechterarm, terwijl duidelijk te zien is, dat beide lichaamsdelen reeds lang van het beeldje af zijn. Ten tweede, een gewone rode vierkante steen, waarop aan een zijde een relief prijkt, voorstellende in het midden een vliegend engeltje, dat een roemer in de hand houdt, terwijl aan de ene zijde een druivenstek en aan de andere zijde een korenaar is afgebeeld. Het duidt er op, dat dit de juiste plaats is, waar in de grijze oudheid de door de geschiedboeken vermelde kapel heeft gestaan, waarschijnlijk door St. Willibrord hier is gesticht.
Noot: De vondsten zijn gedaan door de uit Duitsland afkomstige steenhouwer Mathias Goussen uit Osch, alhier wonende in de Begijnenstraat.
1900 Oss heeft 7753 inwoners SV324 Feit
Volgens het Centraal Bureau voor de Statistiek, heeft Oss 7753 inwoners, ruim 2800 meer als Eindhoven. Het is de 9e grootste gemeente van Brabant.[NCt]
1900 Oijense Hut SV563 Oijen
De Oijense Hut is ook zo`n typische locatie waar vroeger een houten hut heeft gestaan, op de grens tussen Oijen en Oss. Dit cafe werd eveneens gerund door een familie van Orsouw, gelijk als die van de Macharense Hut. De Bernardweg, een betonbaan komende vanaf Oijen, zou door getrokken worden, achter de hut door, naar Oss. Maar daar is niks van terecht gekomen. In november 2020 is de eerste XL vislift ter wereld geplaatst ter hoogte van de stuw in de Hertogswetering nabij Oss. Deze lift zorgt ervoor dat vissen langs de stuw verder de Hertogswetering op kunnen zwemmen. Door vele archeologische activiteiten binnen de gemeente Oss heeft de faculteit van de Oudheden uit Leiden bij de hut diverse artefacten gevonden. Hier blijken riviercultplaatsen gevonden te zijn uit de late IJzertijd.[SO]
Noot: (1803) Gijsbert Baggermans, dat hij in de zomer van 1801 van Oijen naar Oss is gegaan. Hij kwam daarbij langs de hut van Hendrik Tonij van den Elsen die toen op de Ka bij de Oijerbrug stond. Toen hij tegenover de hut was aangekomen, werd hij door Hendrik Tonij van den Elsen geroepen om aan te leggen, hetgeen Gijsbert weigerde. Toen hij op een andere dag weer voorbij de hut kwam, werd hij door Hendrik van den Elsen aangesproken en heeft de nodige scheldwoorden van hem moeten aanhoren. Hiervan heeft hij melding gemaakt aan de president van Oss.
1900 Herperduin SV551 Natuur
Vroeger was Herperduin een heide- en stuifzandgebied, maar vanaf het einde van de 19e eeuw is het beplant met grove den om het stuifzand vast te leggen en mijnhout te leveren. Daarnaast zijn er een aantal vennen in het gebied, waarvan enkele al langer bestaan en enkele recenter zijn aangelegd. In het midden van het gebied ligt het Ganzenven of Groot Ganzenven, een dynamisch watergebied dat in drogere periodes compleet droogvalt en zich daarna in nattere periodes weer vult. Er groeit de zeldzame Kleine Zonnedauw, een rood (insecten)vleesetende plantje. Voor een verbindingszone naar de Maashorst zijn twee ecoducten aangelegd, de ecoduct Herperduin en ecoduct Maashorst. Bij het Klompven is in 1940 een blokhut voor de verkennerij gebouwd maar door vernieling uiteindelijk in 1964 gesloopt, net als een liggend stenen kruis bij de ingang van het stuifzandgebied. Een andere naam voor het gebied is Maupertuus, waarmee men de zandduinen bedoeld. Deze duinen zijn ontstaan door het opwaaien van dekzand vanaf de kuststreek. Deze stuifduinen, de bekendste zijn de Loonse en Drunense Duinen, Bedaf en het klapzand van Rosmolle, zijn een vrij zeldzaam fenomeen in het Nederlandse landschap. De meeste stuifduinen zijn aan het einde van de laatste ijstijd, zo`n 10.000 jaar geleden, ontstaan.
1901 Jurgens, Leonard  SV419 Biografie Religie
Pastoor Jurgens (Oss, Torenstraat, 1852-Hilvarenbeek, 1916) begon als bouwpastoor in de parochie Esbeek, bij Hilvarenbeek. De Bisschop was geen voorstander voor een nieuwe parochie met kerk tot dat Jurgens zou bijdragen uit het familie vermogen van de boterfabrikanten voor 25.000 gulden. Hij vond de traditionele gebruiken in dorpen zoals Esbeek van gene moraal en waarden. Men danste en zong er te veel en te vaak nevens vechtpartijen, vooral door sujetten van buitenaf. Hij zei tegen de parochianen: "Jullie zijn hier thuis, pak een knuppel en jaag ze weg. Ik kom uit Osch, ik kan u helpen!"
1903 Molenstraat 66 Koekfabriek SV281 Stad Tour boter
In 1878 richtte Meijer van Leeuwen een margarinefabriek op. In 1903 bouwde van Leeuwen een geheel nieuwe fabriek op dit adres. De fabriek ging in 1913 failliet. Na een aantal jaren gebruikt te zijn door o.a. Jurgens als afhandeling voor relatiegeschenken e.d. werd het een stoomkoekfabriek `de Ster` van de familie Ploegmakers in 1917. Deze familie leverde in de dertiger jaren ook een burgermeester van Oss. Als decorbouw wordt de gevel van deze koekfabriek nagebouwd in het nieuwe Walkwartier in het centrum van Oss. Oplevering medio 2024-2025.
1903 Klooster Sancta Johanna SV343 Religie
Pater Van Hoof, jezuïet en vriend van Anton Jurgens, liet de bisschop van ‘s-Hertogenbosch weten dat de botervilla van Jurgens aan de Molenstraat te koop stond. De bisschop zocht voor zijn collega uit Vienne naar onderdak voor Franse kloosterzusters, de Filles de Notre Dame, afkomstig uit kloosters in Vienne, Issoire en La Flèche. Het nieuwe klooster werd op 4 augustus 1903 gesticht. De eerste zusters kwamen in 1904 naar Oss. In hun klooster, dat ze Sancta Johanna hadden genoemd, openden ze het pensionaat ‘Instituut Villa Johanna’ voor de studie van de Franse taal. Op verzoek onderwezen ze ook in andere talen. In september 1912 wees de bisschop Titus Brandsma aan als hun biechtvader. De villa werd te klein voor het groeiende aantal zusters dat uit Frankrijk kwam. De congregatie vestigde haar moederhuis daarom in 1910 in Nijmegen. De communiteit in Oss werd opgeheven en op 28 mei 1913 verhuisden de laatste zusters naar Nijmegen.[Www]
1903 Eerste Automobielen in Oss SV372 Feit
Arnold Hartog koopt in 1903 op zijn 26e de eerste auto in Oss. (nr. 255) Enkele jaren later vertrekt de familie naar Nijmegen. In hetzelfde jaar kopen de broers Gerard en Emile Jurgens ieder een auto, een Darracq. In 1906 krijgen we kentekens per provincie. In Noord-Brabant begint het kenteken met een N. Enkele voorbeelden uit de Osse middenstand en notabelen zijn o.a. G.L.S. Jurgens kocht in 1906 een auto met kenteken N-68 en directeur Hustinx een motor met N-156. Boterkeurder H.J. Brixhe de N-160. Brouwer en Burgemeester H.F. van den Elsen met N-795 in 1908. J.B.F. Hettema, winkelier en mede-oprichter van EDAH met N-1121 in 1911 net als herbergier en hooikoopman J. Welten met N-1415. Uit de joodse slagersfamilie M. de Kadt met N-2125 in 1914. In hetzelfde jaar directeur S. den Hartog en dokter Wasmann met resp N-2170 en 2264. Ook koekfabrikant en burgemeester J.F.Ploegmakers kocht in 1914 zijn auto met kenteken N-2404.[AvmO]
1903 Brandsma, Onno Sjoerd SV442 Biografie Religie
"Hy sil gjin boer wurde", zei zijn vader, landbouwer, bij de geboorte van Anno (1881-1944) uit het Friese Oegoklooster bij Bolsward. Het bleek een mager kind te zijn. Hij gaat naar school, doet zijn uiterste best maar het blijft een fragiel kind, altijd ziek. Hij kiest voor het geloof en gaat in 1892 met een paar anderen naar het seminarie in het Brabantse Megen. Anno wordt kloosterling tijdens zijn verblijf in Boxmeer en Zenderen en gaat hij in 1903 naar Oss en neemt zijn intrek in het Carmelieten klooster. Hij wordt in 1905 tot priester gewijd en neemt de naam Titus van zijn vader aan, en gaat in 1906 naar Rome. Terug uit Rome gaat hij weer naar Oss, en geeft als Mysticus onderricht in 1909 binnen in een studiehuis voor de Carmelieten in filosofie, sociologie, mathematica en kerkgeschiedenis. Hij wordt hoofdredacteur van de lokale krant, de Stad Oss, richt in Oss een bibliotheek op en een HBS. Hij wordt in 1923 hoogleraar rector magnificus bij de Katholiek Universiteit te Nijmegen. Omdat hij voor en tijdens de wereldoorlog fel gekant is tegen het nazisme wordt hij door de Duitsers op transport gesteld naar Dachau. Titus helpt daar mensen in nood. In zijn ganse leven heeft zijn gezondheid hem parten gespeeld maar het wordt hem nu fataal. In Dachau wordt hij ziek maar dan is er bijna niemand die hem helpt. De Duitsers kijken toe en geven hem dan een injectie. Hij overlijdt in 1942. Hij laat een koffer na met schoenen en een pet. En in die pet vinden ze later een briefje ingenaaid.....
1903 Stoomkoekfabriek de Ster van Ploegmakers SV483 Historie
In 1903 begonnen de gebroeders Jan en Hendrik Ploegmakers een koekfabriek in de Kerkstraat, verhuisden in 1913 naar de Monsterstraat en in 1919 naar het pand van failliete Margarinefabriek Meyer van Leeuwen. In de Molenstraat werkte ze reeds met 16 mannen en 9 kinderen. En of die koeken lekker waren? Ze fabriceerden ontbijtkoek, gevulde candijkoek, honingontbijtkoek, Brabants Roem en de Non Plus Ultra. Deze laatste werd ook beschouwd als de Ossche specialiteit. In de vijftiger jaren werd de fabriek gesloten.
Noot: Jan Ploegmakers, "Jan Koek", werd nog burgemeester van Oss in de dertiger jaren.
1904 Spoorlaan 40 (de Hulst) SV273 Stad Tour3
Hartog Hartog gaat op de Stationsweg in Oss een villa bouwen in chalet stijl. Zijn zoon Jacob gaat erin wonen en heeft het pand naar zijn vrouw vernoemd, Villa Susanne. De Fam. Jacob Hartog gaat naar Nijmegen verhuizen en vader zet het in 1910 in de verkoop. Die woont al in Nijmegen. De familie Sanders-Cunen komen er in te wonen en in 1963 wordt er de pensioenfonds Zwanenberg-Organon gevestigd. [Bhic]
Noot: Het was vernoemd naar een dagbestedingsverblijf de Hulst. Het draagt nu nog dezelfde naam.
1904 Molenstraat 34 (Postkantoor) SV450 Historie
Op deze locatie stond de eerste echte Post en Telegraafdienst Kantoor (P.T.T.) van Oss. Het is gebouwd tussen 1903 en 1904 en gesloopt in 1972. Thans staat er een pand want volledig was ingericht voor elektronisch telefoonverkeer van KPN-telecom. Als kunstwerk ziet men een roestvrijstalen buis "minimalisering der vormen" en twee ronde blokken voorstellende een oude telefoon "haak". Het postkantoor was een juweeltje zowel van binnen als buiten. Een inspectie in 1908 bracht wel wat ongemakken in kaart, de loketten waren te klein waardoor slechts een van de drie gebruikt kon worden. De lichtinval bij de loketten was ook te beperkt.[BHIC]
1906 Oss SV174 stad
Spellingsnaam in de middeleeuwen "Os", in de 17e eeuw "Osch", in de 18e eeuw wederom "Oss" en in de 19e eeuw weer "Osch". De gemeenteraad heeft, op 11 mei 1906 definitief de naam vastgesteld als Oss.[GvO]
1906 Grafsteen de Louw-Knobbout SV401 Historie Molendwang
In 1906 is op een locatie te Oss, waarbij twee jaar ervoor een molen afgebroken is, een grafzerk gevonden. Het grafsteen bevat de tekst, "Begraefeni, Peter Mattheeuwsen de Louw en Anneken Adriaans Knobbout sy huisfrou gestorve op 10 febry 1652". De gesloopte molen betreft de stoommolen van de Louw later van Duren, in 1904 afgebroken. De grafzerk is naar familie de Louw overgebracht in Aarle Rixtel.[BL]
Noot: De enige bekende stoommolen van Oss is die van de Louw aan de Heiweg, thans Oude Molenstraat. Het had ook de eerste stoommachine van Oss.
1908 Bourbon, Louis de  SV471 Biografie
Louis Jean Henri Charles Adelberth de Bourbon, (Renkum, 1908-Arnhem, 1975) De dichter Bourbon was een achterkleinzoon van de in 1845 te Delft overleden Franse troonpretendent Karl Wilhelm Naundorff, wiens nazaten onterecht, zoals later bleek, gerechtigd werden de naam De Bourbon te voeren. (van de Franse keizer Lodewijk XVII) Hij was een zoon van Henri Jean Edouard de Bourbon en Carolina Anna van Kervel. Hij wordt in 1933 te Nijmegen meester in de rechten en wordt journalist in Nederlands-Oost-Indië. In 1941 geinstalleerd als Burgermeester van Oss, maar moest in 1943 onderduiken. Na de bezetting werd hij weer voor twee jaar Burgermeester van Oss. Er staat een gedenkplaat in de Louis de Bourbonhof aan de Spoorlaan in Oss. Postuum onderscheiden door de Joodse organisatie Yad Vashem, vanwege zijn hulp aan Joden tijdens WOII.
Noot: Door de Leuvense professor Jean-Jacques Cassiman werd in 1998 aangetoond dat Naundorffs DNA niet verwant was met dat van de leden van de Bourbonfamilie of van de Habsburgers.
1909 Ambacht en Teekenschool SV445 Historie
Grond werd aangekocht van de heer Elsbach.[StO]
1910 Molenstraat 76 Bensdorp SV356 Toer
Gebouwd in Jugendstil, gebouwd door een handelaar in rookwaren, Dhr. Goelmie uit Den Bosch. vele jaren later was het chocolaterie Bensdorp en antiekhandelaar Leijten.
1910 EDAH supermarkten SV373 Feit
Vier Friese handelslieden trekken begin vorige eeuw, onafhankelijk van elkaar, naar het zuiden. Ze verlaten het arme, agrarische Friesland in de hoop onder de rivieren wel een boterham te kunnen verdienen. In Brabant beginnen ze allemaal een kruidenierswinkel. Jacob Ebben in Helmond, Servaes Dames in Tilburg, Jan Aukes in Eindhoven en Johannes Hettema in Oss. Hettema gaat in Oss trouwen en begint twee kruidenierswinkels. De winkels stonden op de Heuvel(straat) en Floraliastraat. Als de Friese heren besluiten om gezamenlijk in te kopen naar Amerikaans voorbeeld richtten zij te Helmond in 1910 de Edah op. Het worden winkels onder de naam N.V. Handel in Koloniale waren "Edah" met het bereiden en verwerken van, en handel in koloniale waren en aanverwante artikelen. De naam Edah bestaat uit de eerste letters van de Friese ondernemers. Na de oorlog begint EDAH met de zelfbedieningswinkels. In 1976 komt Edah het bij de Vendex-foodgroup en later bij de Sligro, die de laatste Edah winkels ombouwt naar Emté in 2007.[TiB]
Noot: Sligro, zie Slippens Abel. Edah en Emté supermarkten zijn gesloten. Er is een EDAH-museum te Helmond welke wordt in stand gehouden door vrijwilligers.
1911 Oss heeft 8429 inwoners SV323 Feit
Volgens het Centraal Bureau voor de Statistiek, heeft Oss 8429 inwoners, ruim 2500 meer als Eindhoven. Het is de 10e grootste gemeente van Brabant.[NCt]
1913 Molenstraat 62-64 Arbeidsbureau SV358 Toer
Panden in Osse stijl; T-ramen met kroonlijsten en kuif. Dakgoten met kroonlijsten die je diverse Osse panden terug ziet.
Noot: Heeft ook als belastingkantoor gefunctioneerd.
1913 St. Anna ziekenhuis SV446 Historie
Door finaciële bijdrage van Mevr. Anna Vos-de Wael.[StO]
1920 H. Hartkerk SV313 Historie
In 1920 werd de parochie H. Hart gesticht in de Vlashoek, genaamd Bloemskerk naar bouwpastoor Bloem. In 1971 krijgt de H. Hartkerk het hoofdaltaar en twee zij altaren met enkele beelden van de Redemptoristenkerk uit Den Bosch. Deze kerk is aan de dienst onttrokken en is omgebouwd tot Horecagelegengeid de "Orangerie". Het bisdom spreekt van een "pretcentrum".
1920 Oss heeft 11.400 inwoners SV330 Historie Feit
[Vt]
1920 Het kerkboek van Oss SV515 Spookverhaal
We schrijven 100 jaar geleden en de plaats van handelen is Oss. Ze zaten met zijn allen aan tafel met de fles in het midden. De stemming werd grimmiger en de vrouwen kregen niets, zo lang is het al geleden. Toen kregen zij het over de duivel. Nee, daar waren zien niet bang van, nooit nie! "Ik trek hem aan zijn staart", zei de een. "Ik flats koestront op zijn hoofd", zei een ander. Ïk ga aan zijn hoorns hangen", zei een bijdehante. Toen ging de kastdeur krakend en tergend langzaam open. Er kwam een kerkboek uit en het boek `liep` langzaam rond en bleef bij grootsprekers wel een kwartier hangen. Het leek wel een uur! Het zweet brak hun uit. De kerkboek ging weer langzaam de kast in. Toen brak er paniek uit, de rozenkrans werd gepakt en ze baden het rozenhoedje, keer op keer. Na een noveen gehouden te hebben hadden ze hun grootspraak afgeleerd. Oe toch!
1920 Slippens, Abel SV593 Biografie
Abel Slippens, uit Bolsward, was ten noorden van Oss gelegerd vanwege de mobilisatie voor de Eerste Wereldoorlog en komt op 2 juli 1920, als 32-jarige, vanuit Bolsward terug naar Oss naar pension Klatt in de Stationsweg. Klatt heeft ook een melkfabriek. Abel treedt enkele jaren later in Oss in het huwelijk met Dora van Leur uit Dieden, en zij gaan ook in de Stationsweg in Oss wonen. Hij is afgestudeerd aan de Rijks-Zuivelschool te Bolsward, en wordt afdelingschef van de Margarine fabriek van Hartog. In 1929 verhuisd het gezin naar Veghel waar Abel directeur wordt van de op te richten Coöperatieve Centrale Melkproductenfabriek "De Meijerij" aan de Noordkade te Veghel. In 1935 begint hij zijn eigen onderneming en stichtte Abel de Slippens groothandel in Oliën en Vetten, waaruit de naam Sligro Food Group ontstaat.
1921 H. Hartklooster SV337 Religie
Het kloostercomplex maakte deel uit van het vroegere Sint-Margaretha Mariagesticht, dat ook twee scholen omvatte en zich uitstrekte tot aan de Kromstraat. De Zusters van de Choorstraat begonnen hun werk hier op 18 april 1922. In 1923 werd het klooster verkocht aan het bisdom. De zusters verlieten het pand in augustus 1961. Dit neogotische gebouw aan de vroegere Vierhoekstraat dateert van 1921. Mogelijk was W. van Aalst uit ’s-Hertogenbosch de architect. Hij bouwde immers in dezelfde tijd ook de kerk en de pastorie.[Www]
1921 Openbare Leeszaal en Bibliotheek SV440 Historie
In 1913 werd door een erfenis Villa Josina, geschonken aan de paters Carmelieten, ook specifiek om er iets mee te doen voor de bevolking. De Carmeliet Titus Brandsma was hoofdredacteur van de twee keer in de week verschijnende blad De Stad Oss. Titus stichtte daar de Openbare leeszaal en bibliotheek. De krant en boeken werden wel op hun christelijkheid beoordeeld. De bibliotheek verhuisde regelmatig door de stad; naar het Bondsgebouw, Ambachtsschool, Eikenboomgaard, Lievekamp om in 2024 weer bijna op dezelfde locatie terug te keren; het Walkwartier naast de locatie van de vroegere Villa Josina. In 2021 bestond de bibliotheek 100 jaar.
Noot: Zie ook 1903 Brandsma, Onno Sjoerd en 1923 Carmelcollege (TBL).
1923 Organon SV267 Historie
In 1923, richtte Salomon (Saal) van Zwanenberg in het Brabantse Oss de NV Organon op. Hij bedacht, samen met de Amsterdamse Ingenieur Ernst Laqueur, de mogelijkheid om geneesmiddelen te produceren uit dierlijke organen. Organon is in Europa het eerste bedrijf dat een grootschalige produktie van insuline opzette en belangrijke stoffen voor de behandeling van diabetes op de markt brengt. In de loop der jaren volgt een hele reeks hormonale (genees)middelen, waarvan de in 1962 geintroduceerde anticonceptiepil (1962) de bekendste is. Het maakt Organon tot een wereldspeler in de farmaceutische industrie en een belangrijke economische motor voor de regio. Het bedrijf werd in 2007 overgenomen door Schering-Plough en werd daarna onderdeel van Merck & Co., Inc. De bestaande naam Organon is in 2022 nieuw leven ingeblazen, maar de belangrijke band met het verleden blijft. Organon is beursgenoteerd en heeft zijn hoofdkantoor in New Jersey. Het blijft een onderneming die zich richt op de gezondheid en welzijn van vrouwen. Het Science-campus Pivot is een uitvloeisel na de overname van Organon door MSD. [Org]
1923 Carmelcollege (TBL) SV439 Historie
In 1913 werd in de leegstaande Villa Josina van Jan Jurgens en Josina Jansen aan de Molenstraat geschonken aan de Paters Carmelieten. Carmeliet Titus Brandsma was in 1921 ook de oprichter van de Bibliotheek en in 1923 de Hogere Burger School, in de villa. Naderhand werd het de carmelcollege genoemd en omgezet naar gymnasium en lyceum. Enkele jaren later kwamen er plannen voor een eigen nieuwe school welke in 1928, achter de villa werd gebouwd onder leiding van Titus. Architect was de directeur van de Ambacht en Teekenschool Dhr. Swanikken. Na de oorlog werd het vernoemd naar Titus Brandsma, de TBL. De villa is in de vijftiger jaren gesloopt. In de tuin staat een beeld van Titus van Theo Naber uit 1957. De boom aan de Molenstraat hoek Carmelietenstraat is een nog eentje van de Villa tuin. In 2023 bestond de TBL 100 jaar.
Noot: Zie ook 1903 Brandsma, Onno Sjoerd en 1921 Openbare Leeszaal en Bibliotheek.
1924 Bergsche Boer SV594 Bende
Toon van de Wielen en Jaantje Ceelen uit Berghem gaan huwen in 1924 en gaan het Café de "Bergsche Boer" runnen bij het Schaijksveld. (Berghemseweg) Zij schonken geregeld een biertje aan ondere andere Jan Ceelen, een bekende wielrenner, genaamd D`n Ceel en Toon Hendriks genaamd de Soep. Jan van de Wielen, een broer van Toon van de Wielen, huwt met een tante van Toon Hendriks, Mieneke Hendriks.[B.S.O.]
1927 Vrede van Oss SV263 Historie
Anton Jurgens en Samuel van den Bergh, concurrerende margarineproducenten in Oss fuseerden in 1927 hun bedrijven tot de Margarine Unie. Unilever ontstond per 1930 uit de fusie van de Margarine Unie met de Britse zeepfabrikant Lever Brothers. Van de Bergh was al sinds 1892 in Rotterdam gevestigd. Jurgens gaat in 1930 naar Rotterdam. Beiden zorgden voor een grote werkloosheid in Oss.[Arch]
1927-03-18 Jurgens, Constant SV589 Religie Biografie
Constant Jurgens (1879-1952), zoon van de margarinefabrikant Jan Jurgens uit Oss, wordt gewijd tot Bisschop van Tuguegaras op het Filipijnse eiland Luzon. Constant behoorde tot de Congregatie van de Paters van het Onbevlekt Hart van Maria, kortweg de Missionarissen van Scheut. De wijding door Mgr. A.F. Diepen, bisschop van `s-Hertogenbosch, vond plaats in de Antonius van Paduakerk.[RAN]
1929 Uitbreiding Marechaussee SV457 Bende
Rond 1930 werd de plaatselijke bataljon Marechaussee uitgebreid met tien man in een herenboerderij op Elzenburg op het Schaijksveld. Dat was vooral bedoeld om de plaatselijke crimininele schrik in te jagen, door bij wijze van spreken er tussen in te gaan wonen. De Ossenaren zongen echter: "Laat ze maar komme, godverdomme! Wij zijn niet bang!"
1930 Philipsfabrieken SV320 Industrie
Wanneer de Jurgens margarinefabrieken naar Rotterdam vertrekken staat er in Oss t.o. de Grote Kerk een heel fabriek complex leeg, die echter nog wel eigendom is van Jurgens. Een deel van de familie Jurgens woont allang in Nijmegen. In Nijmegen zat een Jurgens in de directie van Splendor lampenfabrieken. Toendertijd liep er al een extra arbeiderstrein van Oss naar Nijmegen voor werknemers die bij Splendor werkten. Daardoor kreeg Splendor interesse in de Jurgensfabriek en opende daar een vestiging. Enkele jaren later werd Splendor door Philips overgenomen en werd Oss de eerste Philipsvestiging buiten Eindhoven. Zij produceerden lichtarmanturen en testten daarmee ook de levensduur van de lampen. Het centrum van Oss was lange tijd verlicht met een hele batterij lampen. Na een verhuizing naar Danenhoef werd de Osse fabriek ook als een van de eerste fabrieken in 2009 gesloten buiten Eindhoven. Jurgens had een goederenspoorlijn naar de fabriek in de stad waar ook door Philips van gebruik gemaakt heeft. Ook Philips Danenhoef had een spoorlijn naar de fabriek. Het oude fabrieksterrein werd ingericht als woonwijk Boschpoort met resterende Jurgens locaties; Groene Engel, Barbaraplein en een koetshuis aan de Kruisstraat.
Noot: Woonwijk Boschpoort heeft een grondvervuilingsprobleem. Naar verluidt door een lekkende tankwagen met een chemische vloeistof. Na het storten van betonpalen werd het weer afgegraven en de grond gezuiverd. In de omliggende wijken stonden nog eens pompen voor zuivering van het grondwater. Anno 2020 blijkt de klus nog niet geklaard.
1932 Werkverschaffing Hertogswetering SV570 Feit
Door de hoge werkloosheid in de dertiger jaren wordt in het Maasland werkgelegenheidsprojecten opgezet. Het grootste werk is het kanaliseren van de Maas. Ook de waterschappen hebben werk zoals het rechttrekken van de Hertogswetering. Veel werklozen worden hier aan het werk gezet, maar zij meenden onderbetaald te worden. In augustus 1932 liepen zij al in een protestoptocht door de straten van Oss, om hopelijk een loonsverlaging ongedaan te krijgen. Boven de Maas, in Druten, zeggen de arbeiders dat het bovenmenselijke beulenwerk is. Ze moeten acht weken werken en mogen twee weken naar huis met behoud van de uitkering. Het hele werk langs de Nederlandse Maas trekt nieuwsgierigen uit heel het land en buitenland. De minister van Sociale Zaken Dhr. Romme, organiseert journalistiek excursies naar Maaswerken tussen Grave en Lith ol.v. directeur-Generaal van de Wekverschaffing, mr. Draayer. (Delftsche Ct., 20 mei 1938) Men vraagt zich af waarom men hiermede niet gedacht heeft om alsnog een kanaal naar Oss aan te leggen (AD, 20 mei 1918). De Toeristenkampioen van de A.N.W.B. nodigt dagjesmensen uit om naar de Maaswerken af te reizen.
Noot: Doordat de rivier de Maas tevens grensrivier is resulteerde dat het Brabantse Alem in Gelderland kwam te liggen en Keent, gem. Balgoy, Gelderland, in Brabant.
1932 De Omerta SV601 Bende
In de traktaat waarin de regels zijn vastgelegd voor de Vrijheit van de stad Osch, art. 21 van 14 oktober 1399, luidt ongeveer: Een poorter van Osch (inwoner) kan veroordeeld worden voor een misdaad, wanneer twee Ossche poorters tegen hem getuigen. Dat hebben de Ossenaren uit het `millieu` goed onthouden; de Omerta. Dus mondje dicht.
1933 Vorstengraf SV223 Archeologie
Op Zevenbergen, ten zuiden van Oss, wordt het Vorstengraf van Oss gevonden. Het bevatte een bronzen situla met crematie en botresten van een man. Het moet een vooraanstaand man geweest zijn gezien zijn grafgiften in de urn; o.a. een mes, bronzen voorwerpen voor een paardentuig zoals paardenbitten, kledingspelden, een kokerbijl en een kromgebogen zwaard waarvan de houten handvat met goud beschilderd is. Het was op dat moment het meest noordelijke gevonden paalgraf van Europa, het enigste met een metalen voorwerp en een van de grootste paalgraf van Europa. Alleen het laatste klopt nog.
Noot: De doorsnede van een paalgraf is normaal ongeveer 20 m. Die van Oss 52 m. Dit paalgraf lag precies boven een 1000 jaar ouder paalgraf, vandaar de mogelijke grootte van het vorstengraf.
1933 Vorst van Oss SV229 Archeologie
In het Vorstengraf van Oss zijn crematieresten gevonden van een persoon. Gezien de grafgiften, van een man. De niet verbrande botten vertonen een verbeende bindweefsel waardoor de beweeglijkheid van de persoon is beperkt. (DISH) Hij zal hooguit 50 jaar geworden zijn en op latere leeftijd nauwelijks zijn zwaard hebben kunnen hanteren. Het zwaard met houten gevest en beschilderd met goud is een ijzeren Mindelheimzwaard uit Zuid-Duitsland. (Halstatt-periode)[HvvO]
Noot: DISH: Diffuse Idiopathic Skeletal Hyperostis, veroorzaakt door diabetes en wordt geassocieerd met oudere mannen. Vandaar de leeftijd van 50 jaar.
1933 Criminaliteit in Oss SV600 Bende
Oss heeft twee periodes gekent van criminaliteit, namelijk in de jaren negentig van de 19e en de dertiger jaren van de 20e eeuw. Een algemene stelling is dat in een armmoedige periode arbeiders worden uitgebuit en werkloos worden door een vertrekkende fabrikant. Uit onderzoek is gebleken dat de criminaliteit niet noemenswaardig hoger is dan elders. Wat wel uitzonderlijk is dat er extreme gevallen plaatsvinden. Daardoor spreekt de landelijke pers van een georganiseerde bende en de buitenlandse pers `Paris Soir` van een Universiteit in de Criminaliteit. De `Westfälische Landeszeitung` schrijft dat Marinus van der Lubbe, die de Rijksdaggebouw van de Duitse regering in Berlijn in brand heeft gezet, uit Oss komt. Een Ossenaar, Max H., die kennis gemaakt heeft met het milieu dikt het nog eens lekker aan in het NRC en de Telegraaf. Ondanks de pers het doet geloven is er geen georganiseerde bende in Oss. In de stille, illegale, kroegen op het Schaijksveld komen de daders bij elkaar en gaan eventueel na een tip een plan maken. De rest moet gaan slapen want dan zijn de ogen en oren dicht. Er is geen leider die aanstuurt alhoewel geluisterd wordt naar de gelouterde mannen uit het `millieu`. De meestal vrouwelijke uitbaters van die kroegen zoals Hanneke van Martekes en Trien Snol horen ook wel het een en ander.
1933-01-01 Oss heeft 15.076 inwoners SV627 Feit
[SA]
1934 Eerste openbare openluchtzwembad SV368 Historie
In 1934 liet de gemeente Oss het eerste openlucht zwembad van Oss aan de Macharenseweg aanleggen. Het bestond uit drie bassins. Het kikkerbadje voor de kleuters, en een kinderbad. Het grote bad was door middel van vlonders in drie delen gescheiden in een meisjesbad, jongensbad en volwassenenbad. Bij het laatste bad bevonden zich twee duikplanken. Aan die zijde bevonden zich de grote kleedkamers en een restaurant met terras. Het water kwam van het Ossermeer wat een verlengde is van de Hertogswetering. Vlakbij lag ook een natuurschaatsbaan, zelfs met verlichting. Na 34 jaar kwam een overdekt zwembad in de stad en werd het openluchtbad gesloten, de gebouwen gesloopt en nam de natuur in verloop van tijd het over. Het is thans dan ook een natuurwandelgebied.
1934 Dorp aan de rivier SV462 Lith
Een boek geschreven door Antoon Coolen. Het verhaal speelt zich af in Lith aan de Maas rond de 19de eeuw. Het gaat over het leven van dokter Tjerk van Taeke die kundig is in zijn beroep. Het is een forse man en hij schrikt nergens van terug. Zorgzaam voor de gewone man maar provocerend tegen de notabelen. Hij stond dan ook model voor Tjerk van Taeke, de dorpsdokter uit Antoon Coolens roman. Zijn zoon Hendrik, die ook arts was, ging wel eens op de vuist met de opstandige jeugd van Lith. Tjerk van Taeke had in de film van allebei wat. Het verhaal gaat veel over perikelen met de vriend van de dokter, jager Cis den Dove. Het boek is verfilmd door Fons Rademakers in 1958. Hoofdrolspelers waren o.a. Max Croiset en Mary Dresselhuys.
1934-12-14 Molenstraat 47 Wieberdink SV388 Feit
Vanuit dit adres verhuisde gerechtsdeurwaarder Victor Seuren zijn kantoor naar de overkant richting overweg naar nr. 52. De bekende tandarts Wieberdink nam de locatie over. [StO]
Noot: Tot 1936 was het huisnr. 57.
1935 Dessaux SV380 Industrie
Manufacture Mouscronnoise de Tapis Moquette, (MMTM) een tapijtfabriek, wordt in 1935 een nieuwe tapijtfabriek met vreugde in Oss ontvangen. Oss kamt met een grote werkloosheid, na vertrek van margarinefabrikant Jurgens. Ze begonnen in oud fabriekspand van Jurgens (Jurgensplein 1) De 24 Osse wevers die ze in dienst nemen, zijn voornamelijk oud-werknemers van concurrent Tapijtfabriek Bergoss. Henri Dessaux veranderde de naam in 1939 in Tapijtfabriek H. Dessaux N.V. Na de oorlog bouwen ze een nieuwe fabriek aan de Molenweg in Oss, inclusief spinnerij, ververij en weverij. In 1947 nemen ze deze, na een kerkelijke inzegening, in gebruik. Ze maken voornamelijk traplopers, tapijten, vloermatten, tafelkleedjes en foyerkleedjes, pas later kamerbreed tapijt. Vooral tafelkleedjes in een perzisch dessin raken in trek dankzij reclame in damesbladen Margriet en Libelle. Na overname van Bergoss werd in 1982 Desso zelf overgenomen door een Amerikaans bedrijf. [IBseH]
1935 Round up, de Bende achter het slot SV458 Bende
Uiteindelijke konden vele inwoners uit het Schaijksveld te Oss veroordeeld worden voor vele delicten. De zwijgzaamheid, de omerta, was voorlopig gebroken. De samenwerking tussen gemeentepolitie, bestuurlijk vallend onder de minister van Binnenlandse Zaken, en de Marechaussee, bestuurlijk vallend onder de Minister van Defensie, liep niet al te vlekkeloos. Alleen de Osse Marechaussee werd in Apeldoorn door Koningin Wilhelmina gedecoreerd. Dat viel verkeerd door de Officier van Justitie in Den Bosch.
1935 Hemelvuur SV473 Historie Megen
Midden op de Maasakker, ten oosten van Megen, werd in 1935 een schuilhut voor arbeiders getroffen door de bliksem. Drie arbeiders werden gedood en 5 gewond. Op de platte wagen lagen eerst vier doden maar een bleek nog een teken van leven te geven. Deze persoon is gereanimeerd en overleefde het voorval. Later is er een rijksmonument opgericht. Een liggende betonnen plaat met opschrift, voorzien van een ijzeren hekwerk. De arbeiders werkten er voor de werkverschaffing in de dertiger jaren, door onder andere de Maas te kanaliseren. Zo werd de afstand tussen Grave en s-Hertogenbosch 20 km korter. Thans is het er een struingebied en zijn er plannen om de Maasakker met de Vliet te herinrichten als overstroom gebied.
1936 Stuw van Lith SV461 Lith
In 1932 is men begonnen met de bouw van de stuw en sluis van Lith. De Maas wordt gelijktijdig gekanaliseerd. Dat wil zeggen, men heeft vele lussen in de rivier buiten gebruik gesteld door met kortere rechte stukken te vervangen. Het was gedeeltelijk ook bedoeld als werkverschaffingsproject. De Maas moet hiermee op 4,5m diepte blijven voor de scheepvaart en wordt s-winters de overstromingen van de Beersche Maas ook beter gereguleerd. De Beersche Maas was bedoeld om overtollig smelt en regen water een andere uitweg te laten zoeken. Daardoor bleef de polders ten noorden van Oss voor lange tijd "middeleeuwsch". In 2002 kwam er een tweede sluis bij. De "Prinses Maxima" sluis. Het project is een onderdeel van 7 maasstuwen.[TUDelft]
1939 Gemeente Lith SV463 Lith
In 1939 wordt de gemeente Lith gevormd, samen met Lithoijen, Oijen en Teefelen. In 1958 een herindeling met Maren-Kessel en het Wild. Het oude dorpskern bevat enkele hoger gelegen middeleeuwse paden om droge voeten te houden tijdens winterse dagen. Bezienswaardigheden zijn de St.Lambertuskerk uit 1900 en een bergkorenmolen uit 1800 en het Doktershuis uit 1686 aan de Lithsedijk. Hier woonde dokter Wiegersma. Beroemde uitgaansgelegenheden waren of zijn nog Café het Haasje, Hertog Jan, Moira, Bert de Poot en de boot van de Groot. In het verleden werd er veel op paling gevist op de Maas. De laatste schokker die in gebruik was is medio 2022 omgebouwd tot varend (paling)museum boot. Veerponten naar Alem en Moordhuizen, Alphen.
Noot: Zie ook: 1958 Dorp aan de rivier SV462.
1939 De Snoek van Lith SV464 Spookverhaal
Aan de dorpsgrenzen van Lith staan kunstwerken van smidje Verhoeven welke een snoek afbeelden. De snoek komt uit een wiel dat binnendijks heeft gelegen. Je ziet het water bewegen als de snoek ademhaalt. Hier gaat een legende de ronde over een 800-jarige snoek die zo groot was dat het water een meter zakte als het dier over de dijk in de Maas sprong, om na enkele dagen weer terug te keren. Dit klopt volgens de Broederschap van de Snoek in cafè Moira. De snoek zou dan ook de naam Moira hebben, maar dat is écht verzonnen![Wik]
1941 Hutten in de polder SV562 Historie
Men schrijft in 1943: "Zeer sporadisch zult ge er mogelijk toch nog een enkele hoeve ontdekken: een van de weinige terpwoningen die eertijds den reiziger in dit land tot pleisterplaats dien den en die nogal vaak als herberg ingericht waren. Onder hun oorspronkelijke benaming van „hutten vindt ge ze thans nog terug: de Empelse hut, Wildse hut, Litse hut, Kesselse hut, e.a. Als ware vlucht heuvels liggen ze in de haast eindeloze uitgestrekt heid van dit kale polderland, dat naast het ontbreken van menselijke woningen ook de voor het overige Brabant zo kenmerkende boombeplanting der wegen bijna volkomen mist". Ze waren een begrip in de Maaskant langs de Hertogswetering: de Kesselse, de Wildse, de Oijense, de Macharense. De houten hutten verschenen wanneer het hoge water van de Beersche gepasseerd was en werden gedemonteerd en afgevoerd nadat de Graafse kanonnen hadden geklonken. Tussentijds huisde er een waard, die een borrel en een biertje schonk, maar desgevraagd ook voor een eenvoudige, stevige hap zorgde. En dat allemaal voor de veehandelaren en de agrariërs en polderwerkers die in de zomers op het land bij de wetering aan het werk waren; bij hevige regenval, maar ook in de brandende zon. De Hutten van weleer zijn niet meer; alleen de Wildse Hut (thans woonhuis) en d`n Dort (Harensche hut) op de grens tussen Berghem en Haren, doen nog enigszins denken aan de tijd dat de hutten kwamen en weer gingen. D`n Dort is bekend van de mysterieuze Mie Souse (Maria Megens-Gijsbers) in het Harensbroek.
1942 Kesselse hut SV565 Maren-Kessel
Theodoor van Kessel verhaalt over de vijf jaar - eind jaren dertig - dat hij kastelein was van de Kesselsche Hut. Die hut was een soort vooroorlogs wegrestaurant in de polder waar stropers, vissers, boeren, terugkerende kermisgangers en een enkele landloper een veelal alcoholische versnapering gebruikten. De hut bestond uit planken en golfplaten en moest elk najaar worden gedemonteerd omdat de polder dan onder water liep. „Geschonken werd tapbier van brouwerij De Kroon van brouwer Harrie Schouten uit Geffen. De inkoopsprijs van een potje bier was 3,5 cent, de verkoop leverde 10 cent op. Dat was nog eens winst maken", vindt Theodoor van Kessel. Sigaren waren er van het merk Fantasie, memoreert hij. Een sigaar kostte een dubbeltje, een borreltje vijftien cent. Melk of koffie werden er niet gedronken. In 1942 moest Van Kessel de hut voorgoed opbreken en ging hij boeren. Ook in Maren-Kessel natuurlijk, want daar is hij thuis. „Daar voel ik me goed." De hut aan de Kesselse Graaf is afgebroken om reden is dat ze te vaak afbranden, de cafe regels aangescherpt worden en de Beersche Maas getempd wordt. De Kesselse en Lithooiense Hut lagen daadwerkelijk bij een bruggetje over de Hertogswetering, resp. aan de weg tussen Kessel en Nuland en tussen Lithoijen en Nuland. Over de Gewandeweg af Oss aan de linkerkant. In 1942 is er nog eens een 20-jarige Ossenaar verdronken.[SG]
1944 Molenstraat 45 Henri Dessaux SV382 Toer
Voormalig woonhuis van H. Dessaux. Henri Dessaux was de oprichter van Dessaux (Desso) tapijtfabriek. Eerst gevestigd aan het Jurgensplein, later af 1947 aan de Molenweg.[SO]
1944 Bevrijding Oss SV384 Oorlog
De bevrijding van Oss vond plaats op 27 september 1944. Oss werd op 19 september 1944 voor de eerste keer bevrijd, maar de daaropvolgende zeven dagen werd de stad beurtelings bezet door Duitse en Engelse troepen. Op 27 september werd Oss definitief bevrijd door Britse strijdkrachten. Hierna ontstond een gevaarlijke tijd door de strijd die in de omgeving gaande was. Veel mensen sliepen tot 5 mei 1945 nog in schuilkelders. De wisselde strijd ging vooral om voedselvoorraden bij Zwanenberg en Hartog.
1944 Het Achterhuis van Oss SV628 Geschiedenis Oorlog Tour
Op 4e augustus 1944 vallen jodenhaters een huis aan de Prinsengracht 263 te Amsterdam binnen. Ze ontdekken het Achterhuis en het gezin van Anne Frank wordt weggevoerd naar Westerbork. Eddy Moesbergen, ook een jodenhater, die lid was van Colonne Henneicke van de Sicherheitsdienst, valt ook op 4 augustus in Oss een huis binnen aan de Monsterstraat 6. Het is het oude pand van Valkenburg-Jurgens. Daar bestierde Margareth Danby een dependance van rusthuis Hannah voor Joden. Zes weken voor de bevrijding van Oss werden 18 personen afgevoerd naar Westerbork. Slechts eentje kwam terug.
1945 V1 stort neer in Oss SV571 Oorlog
Een type V.1 met het nr. V0554 stort neer op 31 januari 1945 in Oss in een bebost terrein langs de Docfalaan, nabij een vijver. Noord-Brabant. Er storten in de huidige gemeente Oss ruim 80 V.1.`s neer. In Oss zelf 25. Slechts een V.2. stort neer bij Maren-Kessel. Er komen ruim 2900 V.1.`s en V.2.`s over Oss in de richting van Antwerpen, gelanceerd in Overijssel.
1946 Loo, Tessa de SV316 Biografie
Tessa de Loo, (Bussum, 1946) schrijfster, pseudoniem van Tineke Duyvené de Wit. Haar vader was chemicus bij het farmaceutische bedrijf Organon en in zijn vrije tijd amateur-cellobouwer. Na haar afstuderen aan het Maaslandcollege te Oss, ging ze in Utrecht Nederlands studeren. In 1975 zond zij een verhaal bij Vrij Nederland welke goed werd ontvangen. Terwijl ze in Pieterburen woont schrijft zij romans als "De muziekles" en "De meisjes van de suikerwerkfabriek". Het grootste werk van haar werd "De Tweeling" welke ook nog eens verfilmd is. De in Portugal woonachtige schrijfster heeft enkele prijzen mogen ontvangen, namelijk de Gouden Ezelsoor, Antoon Wachterprijs, Publieksprijs (voor De Tweeling) en de Otto von der Gablentz-prijs.[LN]
1946 Oss heeft 20.000 inwoners SV321 Feit
Verhoging jaarwedde functionarissen in verband met overschrijden 20.000-inwonersgrens in 1946.[Bhic]
1946-09-01 Delen, Godefridus Joseph SV586 Biografie
Godefridus Delen, (1898-1986) werd in 1946 burgemeester van Oss. Hij vervulde dit ambt tot en met 1963. Burgemeester Delen opperde in een raadsvergadering in 1953 de aanleg van een kanaal. De industrie zou er behoefde aan hebben en een oplossing zijn voor de werkloosheid. In 1963 werd het eerste beton gestort voor het sluizencomplex te Macharen.
1950 Kruisstraat 25, de Engel SV147 Pand
Logement/Cafe de Engel in de Kruisstraat 25 tussen 1950 en 1977. Dit pand staat een kwart gedraaid aan de Kruisstraat op de toegang van de vroegere Smalstraat.[Ts]
1950 Gereformeerde kerk SV477 Historie Religie Pand
De Gereformeerde kerk (Burg. van den Elzenlaan 22) is een zaalgebouw met zware oosttoren uit 1950, door B.W. Plooij ontworpen in de traditionele vormen van de Delftse School.[Dbnl]
1950-05-12 Diesel-electrische trein op het station SV588 Spoorzone
Burgemeester Delen is present op het station van Oss bij het in gebruik name van de eerste diesel-electrische trein (DE-5) verbinding tussen Vlissingen-Roosendaal en Nijmegen. Aanwezig was ook Ir. Hollander, de president-direkteur van de NS. Natuurlijk sprak de burgemeester over de wens van enkele tunnels in Oss. Overwegen zijn dan ook een nationaal probleem sprak de direkteur van de N.S.[SO]
Noot: In de dertiger jaren is de nood voor een tunnel in de Molenstraat ook al aangekaart.
1951 Macharense Hut SV561 Locatie
De Macharense Hut werd vanaf 1951 gerund door Zus (de Hut) van Orsouw. Het bescheiden durske leerde het vak van moeder Hanna (de Hut). Vroeger lag het nog aan een onverharde weg naar Oss, daar gebeurde van alles. Er kwamen veel jagers, maar door aanleg van een kanaal naar Oss, achter de hut, kwamen er veel vissers. ook met sterke verhalen. In 1983 werd het een pannenkoekhuis.
1952 Priorij Fons Vitae SV344 Religie
Deze priorij werd in 1952 gesticht vanuit Breda, waar het aantal roepingen snel toenam. De Benedictinessen van het H. Sacrament, die in een advertentie grond te koop vroegen voor de bouw van een klooster, kregen van de Burgermeester van Heesch een gunstig aanbod. Ook het bisdom en pastoor Smits stemden in, mits de zusters in eigen onderhoud zouden voorzien. J. de Reus uit Oss ontwierp het klooster, in 1960 is de kloostergang voltooid en de kerk ingewijd. De benedictinessen onderhouden de altijd durende aanbidding van het H. Sacrament, daarom zijn er dag en nacht monialen in de kerk aanwezig. De zusters hebben het klooster, dat door een grenswijziging tot de gemeente Oss was gaan behoren, in 2007 verlaten. Ze zijn naar Sint-Jozefoord in Nuland vertrokken. Het gebouw is daarna verkocht en verbouwd tot instelling voor geestelijke gezondheidszorg.[Www]
1952 Marijnissen, Jan SV590 Biografie
Jan Marijnissen, (Oss, Goudmijnstraat, 1952) is in zijn werkzaam leven begonnen als worstenmaker bij Zwanenberg, daarna als lasser. Hij zag allerlei sociaal onrecht en begon tegen de gevestigde orde te ageren. Om de aanleg van de huidige Raadhuislaan in Oss te voorkomen klom hij met de latere Burgemeester van Oss, Wim Dijkstra, in de bomen die dreigde gekapt te worden. Hij werd lid van de kommunnistische Partij KEN, die later door werd gewijzigd in de Socialistsche Partij met als icoon een Rode Tomaat, soms een `vliegende`tomaat. In 1976 kwam Jan, als jongste raadslid, met de SP in de Gemeenteraad van Oss en in 1994 in de Tweede Kamer waarbij Jan fractieleider werd tot 2010. Al daar kwam hij al in conflict met de Tweede Kamer-voorzitter, Frans Weisglas, die hem tot de orde roept. Waarop

Jan zegt tegen Weisglas:
"Effe Dimme, ja!"

Hij was ook partijvoorzitter van de SP. Zijn opvolgers in de Tweede Kamer waren Agnes Kant en Emille Roemer. Zijn dochter Lilian Marijnissen, ook al in Oss de jongste gemeenteraadslid van Nederland, werd fractievoorzitster in de Tweede Kamer tussen 2017 en 2023. Hij schreef korte later het boek "Effe dimme", over zijn eerste jaren in de Tweede kamer en ageerde daarmee tegen de mores en codes van politiek Den Haag. Desondanks, in 2006, wordt de vaak provocerende Jan Marijnissen, politicus van het jaar.
Noot: Hij wordt ook wel het Orakel van Oss of de Tovenaar van Oss genoemd.
1953 Thomassen & Drijver SV319 Industrie
Thomassen & Drijver (T & D) werd opgericht in 1919 te Deventer. In 1953 werd een fabriek geopend in Oss. In 1965 ontstond Thomassen & Drijver-Verblifa uit een fusie van T & D met De Vereenigde Blikfabrieken. (Verblifa) Vanwege een alsmaar groeiende vraag naar conservenblikken en een hiermee gepaard gaande personeelstekort in de productie was TDV begin jaren 1970 een van de eerste Nederlandse bedrijven die gastarbeiders naar Nederland liet overkomen. T&D maakten blikken voor frisdrankmerken maar ook conserven voor de producten van Zwanenberg en Unox, waarvoor zij in eerste instantie naar Oss kwamen.[SO]
1953-07-28 Oss heeft 25.000 inwoners SV327 Historie
Het zesde kind van L. Putters en M van Buul is de 25.000ste inwoner van Oss. Hij draagt de naam Marinus. Het gezin woont in de Rozenstraat.[POZ]
1954 Eerste rotonde in Oss SV389 Feit
Op de vijfsprong Industriesingel, Oude Molenstraat, Titus Brandsmasingel, Willibrordusweg en Hoogheuvelstraat, wordt een rotonde aangelegd met een doorsnede van 50 meter. De zogenaamde invalsring, het wegdek, wordt 11m breed. Het gaat de Titus Brandsmaplein heten.
1954-01-11 Winkeltje van Doortje Verhallen SV634 Historie
Het ware van verhaal van Doortje Verhallen. Op het Walplein 5, recht tegenover de kop van de Molenstraat, stond een winkeltje in ijzerwaren van Doortje Verhallen. Maar dat was haar echte achternaam niet zeiden sommigen. In 1954 schrijft weduwnaar Antoon Verhallen, zijn winkel in ijzerwaren in bij de KvK. Den Dove Verhallen was al 77 jaar oud en de zoon van een smid uit het Paardenstraatje/Monsterstraat en Kerkstraat 5. Er kwam een dame in huis, waarom weten we niet; hulp in de huishouding, mantelzorger of winkelbediende? Haar naam was Theodora (Doortje) Brands. Als Antoon in 1956 overlijdt `erft` Doortje de winkel die zij met verve voortzet tot 1990. Iedereen kent het winkeltje, alles heeft ze in huis, huishoudelijke artikelen en misschien heeft ze wel wat ijzerwaren over. Als je in Oss iets niet kunt vinden, dan heeft Doortje het wel, zeiden sommigen.[Bhic]
Noot: Broer Adriaan Verhallen wordt herbergier aan de Molenstraat 115. ((Bondscafé het Tramstation) In 1945 naam zoon Piet het café over maar hij overlijdt in 1952, waarna zijn vrouw Helena (Leentje Verbruggen) de zaak overneemt.
1955 Molenstraat 55 (Boerenleenbank) SV438 Straat
Dit pand is gebouwd in de stijl van de Bossche school. Architect is de Ossenaar Jos Bijnen. In dit geval heeft de architect enig inspiratie op gedaan van het Mauritshuis in Den Haag en pilasters en spuiers aan toegevoegd. In geval van deze architectuur neemt men een bepaalde lengtemaat, het zgn plastische getal (psi). Het te ontwerpen gebouw moet in de ruimte dan een meervoud van dit getal zijn. Vaak te zien als bijvoorbeeld de ramen even groot zijn en dezelfde afstand van elkaar. Het liefst ook eventueel aangepaste tuinen. Uiterlijk moet men ook denken aan speklagen of door het gebruik van duidelijk zichtbare lateien. Holle dakpannen op de dakranden en met cement gewassen grindvloeren. Jos Bijnen ontwierp de woningen aan de Singel 40-45, de synagoge in de Oude Kerkstraat, een voormalig wijnhuis "Medoc" in de Spoorlaan en zijn eigen woonhuis aan de Hescheweg.
Noot: De Bossche School is bedacht door de priester en architect Hans van der Laan, in opdracht van de kerk om jonge architecten na de oorlog nieuwe kerken te laten ontwerpen. Vele woningen in Oss zijn in Bossche schoolstijl.
1955 Straaljagers boven Oss in botsing SV566 Feit
Een vlieger gedood. In regenbui boven Maaskant. Sergeant gered door schietstoel. Twee Gloster Meteor straaljagers, die aan de gecombineerde tuchtoefening "Beware" deelnamen, zijn vanmiddag boven Oss met elkaar inbotsing gekomen en neergestort. Deze straal-jagers maakten deel uit van twee formaties Glosters, van Soesterberg en Leeuwarden afkomstig, die in een zware regenbui boven het poldergebied van de Maaskant met weinig zicht op elkaar invlogen. De piloot van de vliegbasis Soesterberg, die zich nog met zijn schietstoel trachtte te redden, werd op slag gedood. Het was de 27-jarige ongehuwde reserve-tweede-luitenant-vlieger J. van Vilsteren uit Zwolle. Zijn lichaam werd op enkele honderden meters van zijn schietstoel bij de zogenaamde Macharense Hut gevonden. Het toestel stortte brandend neer in de polder Ossemeer tussen Berghem en Oss. De piloot van de andere Gloster Meteor, de sergeant-vlieger Darieux uit Katwijk van de basis Leeuwarden, wist zich met zijn schietstoel te redden. Hij kwam met nog enkele lichte schrammen bij het dorpje Teeffelen terecht. Zijn toestel stortte aan de andere kant van de Maas op Gelders gebied neer in een weide bij de Dreumelse eendenkooi onder Alphen. Beide formaties kwamen uit een wolk, toen zij zijdelings op elkaar invlogen. De twee toestellen raakten elkaar, waarschijnlijk met de vleugels. Sergeant-vlieger Darieux die wonderwel aan de dood ontsnapte, vertelde later, dat hij niets van de botsing had gemerkt. Hij merkte wel, dat zijn toestel, dat plotseling onbestuurbaar werd, begon rond te tollen. Er was een stuk van zijn vleugel afgerukt, dat later bij het zwembad in Oss gevonden werd.
1957 Eerste chinese restaurant SV364 Horeca
In 1957 opent het eerste Chinese restaurant in Oss aan de Walstraat, zijn deuren, De familie Ling noemde het Tai-Pei. Alhoewel de eerste chinezen in de dertiger jaren al op straat pindakoekjes verkopen kwamen er ook al snel restaurants. Na de Tweede Wereldoorlog groeit de populariteit van deze restaurants. Indische migranten en Nederlandse militairen die in Indië zijn geweest, willen wel meer dan de vertrouwde aardappel. Door de Indische invloed krijgen veel Chinese restaurants een ‘Chinees-Indische’ keuken, aangepast aan de behoefte van de nieuwe stroom aan migranten: minder pittig en grotere porties.[Bhic]
Noot: Pinda pinda lekkah lekkah!
1957 Cremer, Jan SV602 Boek
Jan Cremer (1940-2024) was een Nederlandse schrijver en beeldend kunstenaar. Hij is vooral bekend van de roman `Ik Jan Cremer` uit 1964. Cremer bezigde zich met vulgair, humoristisch taalgebruik. Hij spreekt niet van `een leuke geklede dame`, maar van `een lekker wijf`. En dan is dit nog netjes. Wat heeft die schelm met Oss te maken? Niet veel. Het zou kunnen zijn toen hij na drie maanden op wereldzeeën heeft gevaren en zeemanskroegenbezoeken beu was, in Kiel afmonsterde, zonder de kapitein te informeren. Hij wilde zijn Parijse droom waar maken. Na een aantal voorstellingen gedaan te hebben bij een Arnhemse toneelclub, ging hij in 1957 bij slachterij Zwanenberg in Oss werken. Ook niet voor lang. De gebezigde barbaarsheden waren voor hem hemeltergende dierenleed. Toch een gevoelige man, die mogelijk enige maanden in Oss vertoefde.
1958 Molenstraat 75-77-79 klooster SV276 Religie
Op 7 december 1958 vestigde een zevental zusters Karmelietessen zich in een huis aan de Molenstraat, dat eigendom was van het echtpaar Theresia Welting-van Leeuwen. Het klooster droeg de naam Maria-Theresia. Het echtpaar wilde rond 1950 al twee van hun drie panden (Molenstraat 75-77-79) schenken voor de vestiging van een klooster. De H. Stoel gaf op 16 juli 1955 verlof voor de stichting. Er was ook een kapel ingericht voor gelovigen, volgens het kadaster, in het rechtse huis, nr. 75. De zusters zijn rond 1 mei 1968 weer vertrokken. [Www]
Noot: Bijnamen van de Weltings zijn het rijk menneke en familie Pasrijk. Op de voorgevel staat "Ubi Bene", wat betekent, "Daar waar ik mij thuis voel, daar is mijn (vader)land". Emigranten hadden vroeger de uitspraak vertaald als, "daar waar brood is, is mijn land".
1959-10-25 HEMA in Oss SV635 Historie
De Hollands Eenheidsprijzen Maatschappij (1926) opende in 1959 een warenhuis in Oss. De bekende Sanders-familie die in Oss Cunenwinkels exploiteerde werd de Francise-ondernemer van diverse HEMA-winkels (14) in de wijde omgeving, zoals o.a. Waalwijk, Uden, Veghel en Venraij. Later ook in Heesch en de Ruwaard. En Sanders-Retail is, anno 2024, het jaar dat HEMA 65 jaar in Oss is, nog steeds HEMA-ondernemer, alhoewel zij ook winkels van Primera en Readshop beheren. Al in een 1968 kwam er een nieuwbouw met een roltrap (de 2e in Oss) en de eerste draaideur in Oss. En in 1989 een glazen lift. Sinds 1985 kwam er een coffeeshop om de bekende tompoucen en rookworst van Zwan te kunnen nuttigen. De coffeeshop werd een populaire lunchroom op de eerste etage. Ook het worstenbroodje van de HEMA heeft een opmars gemaakt.[WM]
Noot: De eerste roltrap in Oss stond in het gemeentehuis. In 2025 komen er plannen voor nieuwbouw met appartementen.
1960 Oss heeft 30.000 inwoners SV322 Feit
Landbouwer Johannes van Erp, uit de Klein-Ussenstraat en net 10 maanden getrouwd, meld zijn dochter Anna Maria Wilhelmina bij de Burgerlijke stand van de gemeente. Zij is geboren op 29 februari, een schrikkelkind. Ze krijgt een spaarbankboekje met 100 gulden inleg.[POZ]
1960 Loonse Eg SV550 Neerloon Herpen
Het beroemde fiets Café Kersten aan de Maasdijk 20 te Neerloon. De familie Kersten baatte het cafe gedurende vele jaren uit. Zij hadden ook een smederij. Later kwam hier de familie Van der Heijden te wonen. Zij hadden een stratenmakersbedrijf en hielden het café aan. Het heette toen `De Loonse Eg`. Tijdens Carnaval na de optocht was niks te gek, het hele huis was cafe. Rond het jaar 2003 werd het pand verbouwd en is het (fiets)cafe opgeheven [ER]
1961 Klooster in het Sint Annaziekenhuis SV341 Religie
In 1876 begonnen de Zusters van Liefde van Tilburg met de ziekenverzorging. Daartoe werd het Leonardusgesticht verbouwd. Van een compleet ziekenhuis was echter geen sprake: er was geen laboratorium, geen operatiekamer en geen polikliniek. Nieuwbouw was dringend noodzakelijk. Pas in 1922 kreeg het ziekenhuis elektrische verlichting. In 1937 nam de congregatie het bestuur van het ziekenhuis over van het kerkbestuur. In 1938 volgden verschillende verbeteringen, een jaar later werd de verlichting van de zalen verbeterd en de ingang vernieuwd. Het pand is in 1984 gesloopt voor nieuwbouw van een verzorgings- en verpleeghuis. De congregatie trok zich in 1968 terug. Pas op 1 augustus 1987 nam de laatste zuster, Bernadette van de Crommert, afscheid.[Www]
1963 Aanleg haven Oss SV361 Industrie
De gemeente Oss had een enclave in Lithoijen om de producten van de Osse industrie aldaar te kunnen verschepen. De boterindustrie verlangde een echt kanaal en in 1891 besloot de gemeenteraad dat het kanaal van Lithoijen naar de Orseleind (de Vliet) zou lopen. Een ander afgekeurd plan liep van Macharen naar de Spoorlijn ten oosten van Oss. Het latere vogelwijk. Van den Bergh was het er niet mee eens en de boterjood vetrok naar Rotterdam. Uiteindelijk werd in 1963 gestart met het Burgemeester Delen kanaal vanaf Macharen tot aan de Schadewijk. In 1963 was de sluis Macharen afgebouwd in in 1968 het kanaal met een havenarm, welke werd geopend Prins Bernard. In 1993 werd er een tweede havenarm geopend. Anno 2020 is het een trimodaal haven voor scheepvaart, vrachtverkeer en treinverkeer. Er lag een derde havenarm in het verschiet........
1963 Jansen, Louis SV591 Biografie
Louis Jansen, (Brummen, 1915- Oss, 2020) de opvolger van burgemeester Delen, werd in 1963 burgemeester van Oss. Hij completeerde het kanaal van Oss met de haven van Oss, welke naar hem vernoemd is. In zijn tijd veranderde hij de vooroorlogse stad in een moderne. Dat resulteerde in een betere wegennet en nieuwe gemeentelijke bouwwerken, zoals een politiebureau, brandweerkazerne, gemeentehuis en schouwburg. Er werd daardoor wel (te) veel gesloopt waardoor hij ook de bijnaam kreeg van `Jantje Sloop`.
1964 Opening Galerij SV390 Feit
Bouwbedrijf de Reus is klaar met de bouw van de overdekte winkelgalerij tussen de Heuvel en de Walstraat. [Sirene]
1965 Eerste liften SV392 Feit
Bouwbedrijf de Reus levert de bouw op van een appartementencomplex met 20 woningen, gelegen aan de Oude Molenstraat nabij de rotonde. Het is het eerste complex met twee personenliften. Het bevat ook 4 BB-kelders welke gebruikt kunnen worden als schuilkelders.
1965 Pechtold, Alexander SV490 Biografie
Alexander Pechtold is op 16 december 1965 geboren te Delft. Hij was minister en politiek leider van de D66. Zijn grootvader Rudolph Pechtold huwde in 1924 te Oss met Henrica Antonia Cox. Henrica Cox is geboren op 3 januari 1897 te Oss als dochter van Jacob Cox en Cornelia Soetekouw. Jacob was koopman en eigenaar van Hoepel en mandenfabriek St. Anthonius aan de Molenstraat. Later handel in bouwmaterialen en brandstoffen. Ook eigenaar van de vroegere Meijersche kar aan het Varkensmarktje.[B.R. Oss]
Noot: Aanleiding is een uitzending op NPO met het discussieprogramma De Stelling van Nederland live vanuit cultuurpodium De Groene Engel in Oss, op woensdag 20 october 2017. Presentator is Jort Kelder. Een van de gasten was Alexander Pechtold die naar zijn Ossche roots gevraagd werd. Ook vernoemd in het programma Verborgen Verleden, uitgezonden op 24 februari 2024, op NPO2. (Pechtold/Bechtold)
1968 Nieuwe buiten zwembad SV369
Opening buitenbad - Combibad - de Kortvoort. De zwemgelegenheid was gigantisch. Het 50m bad, de aparte springkuil, het 12m bad met borstdiep water, het ondiepe bad van 20m lang en een groot klaverblad voor de allerkleinsten. De bezoekers houden het bad aan de Macharenseweg een beetje in eer door de namen die het aan de verschillende baden geeft: “het jongens ondiep” en “het meisjes ondiep”. In 1969 wordt het bijbehorende binnenbad geopend door burgermeester L. Janssen. Hij krijgt een geregistreerde duw en behaald een nat pak.[Gb]
1968 Eerste verkeerslichten SV385 Feit
In het najaar van 1968 werd in Oss op het kruispunt Molenstraat/Bram vd Berghstraat/Lievekamplaan de eerste verkeerslichten geplaatst. (VRI) De verkeerslichten waren reeds klaar maar de gemeente wilde nog eerst even verkeerstellingen doen om de omlooptijd te berekenen.
Noot: Met de komst van het nieuwe Raadhuis in 1973 werd de Lievekamplaan omgedoopt in Raadhuislaan. Lievekamplaan werd de verbinding tussen de Raadhuislaan en de Kruisstraat.
1969 Widdershoven, Maaike SV317 Biografie
Maaike is zangeres en is geboren op Valentijnsdag in 1969 te Epse onder de rook van Deventer. Ze groeide op in Oss, waar ze de middelbare school doorliep en haar eerste schreden in het theater zette. Haar eerste musical was De The Phantom of the Opera, die zij 300 keer uitvoerde. Verder West Side Story, Anatevka en Sound of Music. Ze wordt ook kundig in opera en krijgt belangrijke rollen in Die Dreigroschen Oper en Falstaff Rivisto. Ze zingt ook graag in een liedjesprogramma met liedjes van Louis Neefs en Robert Long, die zij wel eens ontmoette.[MW]
1969 24 Uursrace voor motoren SV386 Evenement
In 1969 organiseerde de Nederlandse Motorsportbond (NMB) de eerste 24 uursrace van Oss. Een concurrerend evenement voor de TT te Assen van de KNVB. Het circuit liep over een havenstratencircuit en werd beveiligd met 6.500 strobalen, via de Kanaalstraat, Achterschaykstraat en de Macharenseweg. Er werden gemiddeld 900 ronden in 24 uur gereden. Een ware slijtageslag van mens en machine. Het was uniek in de wereld. In de nachtelijke uren was er volop vermaak op het terrein naast het circuit. Enkele populaire coureurs waren Hans Hutten, Tonny van Schijndel (Oss) en Johan van de Wal. De Italiaanse merken Moto Guzzi en Moto Laverda kwam graag naar Oss voor de 24 Ore di Oss. Er vielen in zeven jaar enkele dodelijke slachtoffers, w.o. een vrijwilliger en in 1975 coureur Hans Hutten. Naar aanleiding daarvan werd besloten om te stoppen met de organisatie van de race.
Noot: Een van de bezoekers van de race kwam destijds met een van de eerste Munch Mammut motorfiets met een 1000cc 4 cyl. NSU motor. Voor de radio was de bekende voormalige tienkamper, nachtclubeigenaar in Casablanca, radio sportverslaggever en "Wie-kent-kwis" presentator Peter Knegjes, die steevast het radiocommentaar eindigde met "Aju paraplu!"
1970 Eerste parkeermeters SV387 Feit
Nadat de herinrichting van de Spoorlaan, met onder andere parkeerhavens tussen de kastanje bomen, een feit was, werden de eerst 21 parkeermeters van Oss geplaatst. In 1970 werd op de Lievekamplaan nabij het nieuwe Postkantoor, de 10.000ste parkeermeter van het Duitse fabrikant VDO geplaatst. De Duitse directie kwam de parkeermeter persoonlijk plaatsen. De parkeermeter was goud van kleur voorzien met opschrift.[Sirene]
Noot: Het postkantoor had aan de voorzijde een opmerkelijk blauwe spiegelglaswand.
1970 Paalgraven Zevenbergen SV501 Archeologie
De ontdekte paalgraven van Zevenbergen zijn van de zelfde periode als die van het Vorstengrafdonk, van uit de bronstijd en ijzertijd. Sommige graven waren leeg maar de meeste hadden crematie resten. Bij een enkele graf was een silhouet te zien van een totaal vergane lijk. Een graf gaf bijzondere grafgiften prijs zodat het aangemerkt moet worden als een (prinsen)vorstengraf. Van uit de middeleeuwen heeft men daar ook resten gevonden van galgen van het gericht Oss en Ravensteyn. Daarbij lag ook een lichaam met de handen op de rug gebonden. Zevenbergen ligt in een driehoek van autowegen ingesloten maar is toch bereikbaar door een verscholen pad en een bruggetje van verroeste cortestaal. Daar treft men een oud kruispunt aan bij het gesloopte tolhuis Zevenbergen.
Noot: Ook bij Slabroek, op de Maashorst, heeft men (vorsten)graven gevonden, w.o. het vorstinnengraf uit de late ijzertijd.
1971 Oss heeft 41.100 inwoners SV329 Feit
[Vt]
1972 Lowland trio SV495 Media
Het Lowland trio, een tegenhanger van het Cocktail trio, componeerde in 1972 het volgende lied: Loesie, Loesie is haar poesie kwijt. Verdere tekst: Het staat met grote koppen in de krant. Loesie, Loesie mist haar poesie al een tijd. Men zoekt nu in het hele laaaand. Tien over tien ging de telefoon, bij de politie in Oss. Loesie haar poesie was gesignaleerd. Met een flinke kater uit Den Bosch.[Top 40]
Noot: Het was de B-kant van de 45-toeren single; Mijn naam is haas. (Ik weet van niks) Een wereldhit binnen Nederland.
1972 Frans de Poot en de Konthamers SV497 Media
Frans de Poot is een bekende Carnavals en smartlappen zanger in Oss uit de 70 en 80-tiger jaren. Samen met de Hofkapel de Konthamers o.l.v. Appie Bouwman, schreef hij het beroemde Carnavalslied "Bier, bier" (moet er zijn, voor de liefde, en de gein) Het grotere Den Bosch had zijn Hofkapel de Kikvorschen. Naar dit voorbeeld richtte men in Oss de Konthamers op. (Het zgn kleinere kikkervisje)
Noot: Uitgebracht door het platenlabel Crossroads gerund door Leo van Zijl. Ook Leo was een gelegenheids carnavalszanger onder de naam Lennard Landman. "Overal lagen peuken." (CNR records, 1991)
1973 V&D warenhuis in Oss SV638 Historie
Het landelijke bekende warenhuis van Vroom en Dreesman komt naar Oss als zij compleet nieuw pand in Oss mochten bouwen. Daarvoor werd het protestantse waterschapskerk uit 1817 gesloopt, evenals het Waterschapsgebouw. Een nieuwbouwplan van 4 bouwlagen werd afgeketst en toen gebeurde er een tijdje niets meer. Enkele jaren later werd er een fabriekshal gebouwd met een Vendet warenhuis, dat toch enkele jaren later een heuse V&D werd. Totdat in 2016 Vroom & Dreesman failliet ging. Er kwam wel een doorstart met uitsluitend een webshop op het wereld wijde net.
1974 Stamtafel de Pfalz SV484 Ravenstein
Het moet rond 1 juni 1575 zijn geweest dat Floris van Malderick, van beroep mandenvlechter en wonende in de Mosastraat te Ravenstein, zich met een drietal heren na afloop van de hoogmis vervoegde in de tegenover de kerk liggende tapperij de Keurvorst. Aldaar zetten zij zich aan de enige eikenhouten tafel die de gelagkamer sierde en nuttigden een brouwsel vervaardigd door de plaatselijke brouwerij "De gerste Aar". Aldus luidt de lezing over het ontstaan van de Stamtafel Keurvorst Ravenstein. In 1974 werd te stamtafel door de heer Martin Jan van Mourik van de nodige fanatisme voorzien omdat oudere aangezetenen dreigden uit te sterven. Nu na bijna 50 jaar is Martin Jan van Mourik de voorzitter voor het leven. De heren van de Pfalz drinken altijd uit een koffiemok met eigen naam, maar zeker te weten komt er na verloop van tijd er wat anders in. Nadat ze gezongen hebben gaan ze altijd een rondje langs de tafel: "Mijne heren, linksom!". Verder alleen ouwehoeren en innemen, tot half twee.[Eb]
Noot: Alex Roeka, de broer van de voorzitter van Mourik, zei dat ze de stamtafel hebben opgericht om op zondag zo vroeg mogelijk te kunnen drinken.
1976 Beekman en Beekman SV617 Boek
Een verhaal van Toon Kortooms over de opgroeiende tweeling Mat en Hein Beekman en hun vriend Hendrik van Ham uit de Peel: `Eenmaal per jaar werd de schoolgemeenschap verontrust door een alarmerende activiteit van Hendrik van Ham. Dat was daags voor de paardenmarkt te Oss. Dan kwam er, onmiddellijk na het gebed, beweging in de vormloze massa van de boerenzoon. Hij rees overeind en klomperde naar voren. Daaraan gekomen bleef hij staan en keek schichtig naar de meester. "En Hendrik?" vroeg de meester. "Perdenmert...." zei Hendrik. "In Oss." vulde de meester aan, die al wist hoe het verder zou gaan, "en nu wou jij daar graag naar..." "Toegaan!", knalde Hendrik met een verheerlijkte glimlach. "Naar Oss? Het zij je van harte gegund," sprak de meester, verheugd op de volgende dag zonder ergernis met Hendrik.`
1977 Sloop schoorsteen Hartog SV480 Historie
Een van de markante schoorstenen van de Unie Vlees Groep wordt gesloopt. Deze Hartog schoorsteen verkeerde in slechte staat. Men laat het puin binnen in de schoorsteen vallen en wordt `s nachts afgevoerd. Hij was sinds 1971 niet meer in gebruik, en is rond 1920 gebouwd.[BD]
1979 Mijnheer Verkade SV494 Media
De bekende cabaretier Toon Hermans gaf regelmatig One man shows in de theaters. In de achtste show van 1979-1980, speelde hij Frits Verkade, onderwijzer uit Oss. Hij zong Wat ruist er door het struikgewas, het tis unne, unne.... Typische uitspraken in deze act waren: Mijnheer Verkade kan verkoude zijn, maar Mijnheer Verkoude kan niet Verkade zijn! Haha! Ik ben me er eentje hè! Potverdorie.......nog eens an toe, zeg![Dbnl]
Noot: Oud duitse soldatenlied uit 1813; Was geht denn da im Busch herum, das ist gewiß der Napoleum! Het bestaat uit diverse varianten door de jaren heen, vaak degenegerend tegenover de Fransen. Bekend als het Kutschke-lied (koerierslied)
1979 Trimodal transport naar de Haven SV597 Spoorzone Industrie
In de 70-tiger jaren krijgt een van de grootste transportbedrijven van Europa, Harry Vos uit Oss, een lucratief contract met een Italiaans fabriek voor granulaat (kunststof korrels) voor transport per spoor. Er wordt een nieuwe stamlijn naar de haven aangelegd. Maar dan gaat de Italiaan failliet. Voederfabriek CeHaVe neemt het vervoer per trein over maar stopt daar ook mee na een tiental jaren. De Ossche Overslag Centrale (OOC) gaat bulktransport verrichten en blijkt succesvol. De stamlijn wordt volautomatisch zodat enkele zijwegen worden voorzien van automatische overwegbomen en veiligheidsseinen. De OOC heeft thans een eigen trein, een eigen machinist, eigen spoor en als eerste bedrijf in Oss met een spoorlicentie. Deze `eigen` eerste diesellocomotief is genaamd `Monique`. Alhoewel, vanwege geluidsoverlast, containervervoer nog niet van de grond komt, rijden er bijna dagelijks bulktreinen over de Elzenburglijn. Zo heeft OOC frequente verbindingen met Polen, Tsjechië, Hongarije, Italië, Zuid-Duitsland, Zwitserland. Op het oude spoorwegemplacement van Oss kan men thans treinladingen met een wagenlengte tot 573 meter (inclusief locomotief) ontvangen. Voor de locomotieven zijn twee afstelplaatsen aangelegd. De omloopsporen worden verlengd en er zijn plannen voor meerdere sporen. Met twee Sprinters en twee Intercity`s per uur in iedere richting is het op het station van Oss al aardig druk.[OOC]
1980 Sloop Philipsfabriek SV481 Historie
Op 3 maart 1980 is de oudste margarinefabriek ter wereld gesloopt. Twee gebroeders Jurgens uit Zuid-Limburg huwden begin 20e eeuw twee gezusters van van Valkenburg. Zij begonnen met boterfabriek aan de Monsterstraat. Nadien begonnen men vanuit de Kerkstraat in 1870 met de eerste margarinefabriek ter wereld. In 1916 kwam de grootste uitbreiding en het complex kreeg de grootte van de huidige woonwijk Boschpoort. Nadat Jurgens in 1929 verhuisde naar Rotterdam kwamen er nieuwe bedrijven op het terrein, metaalfabriek Klip, tapijtfabriek Dessaux en de Nijmegense lampen fabriek Splendor, welke werd overgenomen door Philips. Na de sloop komt de nieuwe stadswoonwijk Boschpoort. Televisie-omroep AVRO volgt alles in het kader, hoe een stadsfabrieksterrein wordt gesloopt en het vervolg daarvan. Buiten de straatnamen de Vuurloze en Oude Vest, kregen andere straten de namen van oude Osse schuttersgilden; St.Antoniusstraat, St. Sebastiaanstraat en Barbaraplein.[BD]
Noot: De Philipsfabrieken zijn verhuisd naar de Kantsingel te Oss.
1980 P.T.T.-toren Megen SV560
Om een landelijke FM dekking te krijgen werden in Nederland 24 torens gebouwd op 30 km afstand. De toren is 80m hoog en heeft nog een zendmast van 30m. In de nieuwe tijd wordt de toren gebruikt voor FM, dab+ en mobiele telefonie. Aangezien apparatuur steeds kleiner wordt is er nu ook plaats voor data-centra, voor glasvezelsystemen en beveiligingssystemen. Er huist geregeld een slechtvalk in de zendmast. De laatste vijf verdiepingsvloeren zijn nog niet aangebracht, dus er is nog ruimte over.[Mtv]
1981 Opening Peek & Cloppenburg SV391 Feit
De bekende winkelketen P&C, Peek en Cloppenburg opent een kleding winkel aan de Varkensmarkt. De verdieping is bereikbaar met een roltrap.[Sirene]
1981 Station-West SV393 Spoorzone
Op woensdag 30 mei 1981 opent Burgemeester van Veldhuizen het tweede station van Oss aan de Braakstraat; Oss-West. Daarmee wordt ook een uitgebreid innovatie project opgeleverd, namelijk o.a. verbetering van de beveiliging en verdubbeling van het spoor tussen Oss en Wijchen. Station Oss-West krijgt de eerste nieuwe systeem kaartjesautomaat. De NS komt met een splinternieuwe electrische gele locomotief uit de C1600 klasse met registratienummer 1649, inclusief met een afbeelding van het Osse wapen. Op het hoofdstation kunnen bezoekers een staticshow zien van nieuwe NS trein modellen. Ook bestaat intussen de spoorlijn Tilburg-Nijmegen 100 jaar.[Sirene]
1982 Italiaanse Restaurante SV451 Horeca
In de kranten rubriek "Stad en Streek", de opvolger van de fameuze "Loepekijker", van Jo Peters, schrijft men over het opgeknapte historische Jurgenspleintje het volgende: In de voormalige bakkerij van Wim van Lier komt een Pizzaria Ristorante Brigantino. De eerste Italiaan in Oss. In hetzelfde jaar begint ook Monterosso in de Walstraat en later Da Antonio aan de Heuvel die allen succesvol zijn.[BD]
1982 Philipsklok SV472 Feit
In 1980 sloot Philips de stroom af van zijn fabriek in het centrum van Oss. De electrische klok aan de fabriekspoort bleef om acht minuten voor tien stilstaan. Kort daarna zagen de bewoners in de Kruisstraat en omgeving stof opwaaien door de vallende fabrieksgebouwen van Philips. Het complex werd gesloopt voor de bouw van woonwijk Boschpoort. Een kantoor, koetshuis, een molen en de Philipskantine bleven staan. Èn de klok aan de fabriekspoort. Bij de opening van de nieuwe woonwijk Boschpoort schonk Philips Oss een nieuwe klok. Maar die werd verloop van tijd ontvreemd. De passanten misten de tijd. Ruud van Mierlo, lid van de wijkraad, overlegde met de gemeente voor een nieuwe robuuste klok. De wijkraad en de gemeente namen ieder de helft van de kosten (8000 euro) voor hun rekening. Op 15 december 2007 werd de 3m80 hoge klok geplaatst.[BD]
Noot: De Philipskantine werd regelmatig gebruikt voor jongeren concerten w.o. Albert West(erlaken) met de Shuffles; "Shalala, I need you".
1982-09-29 De vergeten figuranten in de zaak-Oss SV605 Bende
Twaalf Oud-Marechaussees kwamen bijeen in het Museum der Koninklijke Marechaussee in het Gelderse plaatsje Buren. Zij waren alleen lid van de brigade die in de dertiger jaren in Oss gedetacheerd waren, en zij hunkeren nog steeds naar "Eerherstel". Aanleiding van deze reünie was de uitgave van een boek van Martin Schouten, "De Zaak Oss". In dit boek gaat het vooral over de nasleep na de Round-up van de Osse bende. De Marechaussees werden in Apeldoorn door Koningin Wilhelmina gehuldigd. "Ga zo door!", zei ze erbij, en de blauwen gingen nu de notabelen van Oss doorlichten. Die kwamen in verweer en zagen de mogelijkheid om door de procureur-Generaal van Den Bosch, Speyart van Woerden, minister Goseling te overtuigen de Marechaussees buitenspel te zetten. Het werd een dispuut tussen Den Haag en Den Bosch, tussen Noordelingen en Zuiderlingen. De Marechaussees werd onrecht aan gedaan, meenden zij. Er kwamen beschuldigingen van o.a. mishandelingen van verdachten op de kazerne van Oss en er werden kamervragen over Oss gesteld. De N.S.B. van Rost van Tonningen steunden de Marechaussees maar die waren daar niet blij, alhoewel sommige tijdens de oorlog wel bij de N.S.B. gingen. Het kwam zelfs tot een handgemeen in de Tweede Kamer. Door de Tweede Wereldoorlog werd de oplossing op de lange baan geschoven. Speyart heeft notabene bij de Marechaussee ondergedoken gezeten. Minister Goseling overleed in KZ Buchenwald. Na de oorlog werden de Marechaussee voornamelijk belast met grensbewaking, en daarom zochten enkele een betrekking bij de politie. En natuurlijk praatten zij daar in Buren over die "goeie" oude tijd. Den Ceel, Toon de Soep, Trien de Snol, Pietje de Bie, ja, die kennen ze nog wel.
Noot: Blauwen vanwege hun Nassaublauwe uniformen.
1983 Oss heeft 50.000 inwoners SV326 Historie feit
Kevin van Noort, de zoon van Ellen en Frans van Noort is de 50.000ste inwoner van Oss. Zij werden gefeliciteerd door Burgemeester Veldhuizen van Oss. Door dit feit krijgt de gemeente Oss een jaar later 4,1 miljoen uit het gemeentefonds.[AD]
1983 Golfslagbad SV370 Historie
Doordat de Geffense plas populair wordt krijgt het buitenbad concurrentie en wordt het gesloten. Daarvoor komt een nieuw binnenbad met recreatiebad aan de Kortfoort. Een golfslagmachine zorgt voor kunstmatige golven, een uitzwemkanaal naar het buitengedeelte en een glijbanen zorgen voor de fun. Korte tijd later komen er een bubbelbad en stoomcabines en een uitgebreid restaurant met een verkoop gedeelte aan zwembadzijde.[Gb]
1983 Sloop Koekfabriek de Ster SV482 Historie
Ook in 1983 zag de monumentencommissie geen heil in het behoud van de monumentale gevel van de Koekfabriek in de Molenstraat. Ook de gemeenteraad vond het te duur om het een andere bestemming te geven. De gemeente had het pand al in 1975 gekocht voor fl.300.000.= om het perceel te gebruiken voor opslag tijdens eventuele aanleg voor een spoorwegtunnel. In 2022 ontstonden er plannen om in de nieuwbouw van het Walkwartier soortgelijke gevels van de Koekfabriek in integreren.
1985 Grieks restaurant SV452 Horeca
Temois Gregoriou uit Utrecht gaat in de Molenstraat 21 het Griekse Restaurant Delphi beginnen. Honderd en vijftien personen kunnen onder pergolas en tussen Griekse beelden plaats nemen. In 1993 start Dhr.Vakaloudis in de Hooghuisstraat 15, Grieks Restaurant Olympia. Beide restaurants hebben een concept van een snelle vlotte bediening en zijn redelijk in prijs. Ze draaien in lengte van jaren door en zijn populair in Oss....of zou dat aan de gratis ouzo drankje liggen die de bezoekers vooraf krijgen?
1986 NBC schuilkelder SV383 Historie toer
In 1980 is er bouwproject ontwikkeld tussen de Molenstraat en het Jurgensplein. Het zou bestaan uit een appartementencomplex met winkels en parkeergarage. De bouwondernemer (Nijssen) attendeerde de gemeente erop dat er rijkssubsidie beschikbaar is de bouw van een NBC-schuilkelder (Nuclair, Biologische en Chemisch) In 1986 is de schuilkelder geopend met al zijn faciliteiten. Het was ingericht voor 3800 personen. Er zouden meer schuilkelders moeten komen maar in 1989 was er de val van de Berlijnse muur. In 2000 hebben enkele stadsgidsen gepoogd om deze kelder onder de gemeentelijke monumenten zorg te plaatsen wat uiteindelijk in in 2006 gerealiseerd is. Het is thans een van de weinige functionerende schuilkelders van Nederland. Er zijn regelmatig rondleidingen.
1986 Laatste der Mohikanen SV604 Industrie
Bij het plaatsen van een kolossale metalen schoorsteen bij blikfabriek Thomassen & Drijver kijkt men terug naar de tanende industriële horizon van Oss; de stenen schoorstenen zijn bijna verdwenen. Daar komt een einde aan de Ossche symbolen der industrie. Er waren in Oss 17 schoorstenen; Jurgens aan de Kruisstraat, had 3 schoorstenen, de laatste in 1980 met moeite opgeblazen (Philips). Van de Bergh aan het Heschepad 2, tapijtfabriek Bergoss 2, de Koekfabriek aan de Molenstraat 1 in februari 1983 opgeblazen. Houtfabriek Kamphuis-Loosbroek aan de Hooghuisstraat 1 en Hartog en Zwanenberg ieder 2. Houtfabriek de Reuver aan de Molenstraat 1 en de melkfabriek aan de Boterstraat sinds 1893 ook 1. Ook Thomassen & Drijver en Ziekenhuis St.Anna aan de Saal van Zwanenbergsingel hadden hun schoorsteen. De laatste die van Zwanenberg staat op de nominatie.[BD]
1987 Den Blije Ossenaar SV496 Media
Ik ze zo blijblijblij dak in Oss geborre zij, ok al is het cultureel wa primitief. Dat zong Jacques Le Filatheliste et les Gommees midden jaren tachtig in dit carnavalsliedje, Den Blijen Ossenaar. Het refrein gaat verder; Ge kunt hiermee in de Soos of WW en oew vrije tijd nimde dan voor lief. D`r is een Molen en een haven en een kerk. Da is sterk! En un friettent hier en daar, wagge wilt ge zeggut het maar!` Wie is Jacques? Het lied werd vooral tijdens de Carnaval, ingeburgerd mede dankzij de Megra`s uit Megen en W.C. Experience met als frontman Rene van Rooij. Misschien zit Jacques daar wel tussen.
Noot: Andere lyrics: `Bij Unox in de winkel kost de soep mar 50 cente!` `In de zomer is er kermis in de stad, dan wordt het knokke en oew fiets wordt gejat.`
1988 Sloop schoorsteen Zwanenberg SV479 Historie
De laatste markante schoorsteen van de Unie Vlees Groep wordt gesloopt. Deze Zwanenberg schoorsteen uit 1925 is vanwege de modernisering van het ketelhuis overbodig geworden. In 1983 is de schoorsteen drie meter ingekort omdat de stenen naar beneden vielen. De schoorsteen stond in de steigers waarop slopers met de hand de schoorsteen afbraken. De laatste vijftien meter gaat machinaal. De schoorsteen van Hartog is om dezelfde reden al in 1977 gesloopt.[BD]
1994 Gemeentelijke herindeling van Megen bij Oss SV241 Megen
In 1994 wordt de voormalige gemeente Megen, Haren en Macharen bij de gemeente Oss gevoegd.
1994 Gemeentelijke herindeling van Berghem bij Oss SV277 Stad
In 1994 wordt de gemeente Berghem bij de gemeente Oss gevoegd.
1994-05-05 Kasteel van Oss teruggevonden SV619 Historie
Het was volgens de archieven altijd bekend dat Oss sinds 1374 een `kasteel` had, het zogenaamde `Huys tot Osse` maar men wist niet precies waar. Het moest wel in de hoek Koornstraat-Krakenburg en Eikenboomgaard zijn. Bij het inrichten van het voormalige gemeentewerf en gemeentelijk slachthuisterrein kwam er dan toch in 1994 fundamenten van een voorburcht uit de bodem te voorschijn. Bovendien bleken sommige bouwstenen en gevonden stukken porcelein uit de 13e eeuw te komen. Uit de bevindingen en vergelijkingen met andere kasteelcomplexen in Nederland, b.v. Zutphen en Medemblik, kan men concluderen dat het echte kasteel verderop richting centrum zou moeten liggen. Ter plaatse is op het parkeerterrein Burchtplein bij de Geldersche poort de contouren van de voorburcht te zien, door markeringen op de grond.
Noot: Zie ook: 1500 Badhuis op de Eeijcken Boogert
1995 Sprookje van Mettegeupel SV637 Kunst
Aan de Bourgondiëstraat staat een kunstwerk, zijnde een kroon met een ontbrekende bal. Een page vraagt zich af waar die bal zou kunnen zijn. Op een muurtje in het Kasteel zit een page met die verdwenen bal. Het is aan hem te zien dat het in de Krinkelhoek goed vertoeven is.
1999 Kruisstraat 15, Groene Engel, de SV148 Pand
Is een Osse cultuurpodium sinds eind 1999. Gevestigd in de Kruisstraat 15, in een oud klerkenkantoor van de vroegere Fa. Jurgens, boterfabrikant. Het pand is van 1912, en het ontwerp is van architect Charles Estourgie in de zogeheten art deco stijl. Bekende artiesten die in de Groene Engel optraden waren o.a. Wishbone Ash, Shane McGowan, Bettie Serveert, Racoon, Kane, Solomon Burke, Gathering, Trijntje Oosterhuis, Dublin Legends, Rapalje, Kilkennys, Di-rect en de Dijk, etc., etc.
1999 Oss, 600 jaar stad SV530 Kunst
Schenking handgeweven tapijt afbeelding Hertogin Johanna in 1998, Carillon van 18 klokken in kerktoren van parochie MOO in 1998. In 1999 de verlichting van de Grote Kerk MOO, door Philips Lighting Oss en masten voor vlaggen en palen kunstproject van Kaal van der Linden. Ingelijste kantpatronen van Riet Delescen - van Rijsewijk uit de stad Aalst. Kunstobject metaalplastic van H. Lamers in het museum Jan Cunen in 1999 en in 2000 een schenking van een wandtapijt door firma DESSO. Geweven naar voorbeeld van ruimte satellietfoto van Oss. Schenking punaises 1399 - 1999, door Alucast Oss.[Bhic]
2000 Arendsvlucht SV224 Archeologie
Vanwege toekomstige bouwaktiviteiten in de Arendsvlucht zoeken archeologen naar restanten van Huize Arendsvlucht en de oude stadsgracht. Men vind er drie waterputten en een stuk van een leistenen zonnewijzer. Bij onderzoek op de locatie van de Graafsche Poort (Oostwal/Hooghuisstraat) heeft men ook een stuk gevonden. Er zijn er slechts 13 van deze stukken bekend in Nederland. Er is ook een gliss (benen schaats) en stukken Pingdorf (11e) en Hunneschans (10e) aardewerk, en een Karolingische bolpot (Maya) gevonden. Het zijn de vroegste vondsten in Oss uit de late naar vroege middeleeuwen.[Tstds]
Noot: Pingdorfs aardwerk uit het Rijnland, productie tussen de 9e en 13e eeuw. Hunneschans-aardewerk is geverfde Badorf aardewerk uit het Vorgebirge, uit de 2e helft van de 9e eeuw.
2002 Het Romfabriekske SV636 Kunst
In de nieuwbouwwijk de Oijensche Zij, aan de Noordkant van Oss, zijn mooie beelden te vinden: Op de Haagpoortpleintje staat een beeld van een koe. Hij staat statig koe te zijn. Vredig zoals het een koe betaamt, maar ook `vreterig`. Zij doet zich te goed aan het beschikbare voer en voelt zich thuis in haar geboden omgeving. Het lijkt geen productie koe met een uitgemergeld lijf en zware uiers. Dit zijn geen koeien maar `rômfabriekskes`.
2003 Gemeentelijke herindeling Ravenstein bij Oss SV278 Stad
De gemeente Ravenstein, met omliggende dorpen Demen, Dennenburg, Deursen, Dieden, Herpen, Huisseling, Keent, Koolwijk, Neerlangel, Neerloon en Overlangel worden heringedeeld bij de gemeente Oss.
2010 Wedstrijdbad bij het Golfbad SV371 Historie
Om zwemverenigingen, maar ook het Golfbad zelf, meer ruimte te geven is een nieuwe wedstrijdaccommodatie aan de Kortfoort gebouwd. Het gerealiseerde zwembad zelf is 25m lang, 15m breed, kent 6 zwembanen en voldoet aan de zwaarste eisen voor de wedstrijdsport. Een beweegbare bodem zorgt voor een multifunctioneel bad dat voor meer doelgroepen gebruikt kan worden. Een tribune over de gehele lengte van het bad in directe verbinding met het bad zorgt voor mogelijkheden tot aanmoediging en betrokkenheid. Ook zijn er andere voorzieningen getroffen zoals een eigen horeca-, trainings- en instructieruimte waardoor de accommodatie voldoet aan alle wensen en eisen van de gebruikers en eveneens kan worden gebruikt als opleidingscentrum binnen de zwemwereld.[Gb]
Noot: De gemeente Oss werkt aan een nieuwe golfslag, recratie, instructie en wedstrijd bad welke groter wordt dan het bad aan de Kortfoort, voor medio 2026. Het wordt gesitueerd aan de Osseweg in Berghem, naast de Megensebaan.
2010 Bergoss banken SV492 Art
Het Bouwfonds heeft in het kader van integratie van kunst in de openbare ruimte Ellen Spanjaard gevraagd een concept te bedenken die verwijst naar het industrieel verleden van de voormalige tapijtfabriek Bergoss. Dat resulteerde in een verzinkte stalen banken in de vorm van een gekruld tapijt. De banken zijn gemaakt uit gesneden plaatmateriaal, en de gaten in de zitting zijn geboord. De zitting en rugleuning is geperforeerd om hitte van het vlak in de zomer te beperken en om bij regen water op het zitvlak te minimaliseren. Het vloergedeelte is voorzien van kunstgras. Naast de vereiste vandaalbestendigheid die aan het object werd gesteld was ook de gewenste referentie naar het historische verleden van de plek aanleiding om thermisch verzinkt staal toe te passen.
2011 Struikelstenen SV274 Stad Artistiek Tour
De Duitse kunstenaar Gunther Demnig (Berlijn, 1947) bedacht de Stolpersteine als kunstobject ter nagedachtenis aan de slachtoffers van het nationalsocialisme. Het zijn brons kleurige steentjes met namen van de slachtoffers. Zij liggen voor de deur van huizen waaruit de slachtoffers vertrokken. De eerste stolpersteinen werden in Berlijn in 1996 gelegd. Op 23 juli 2011 legde Gunther Demnig de eerste 56 stenen; 32 in de Dr. Hermanslaan, 20 in de Spoorlaan en 4 in de Goudmijnstraat. In totaal werden er 263 stenen voor alle Joodse slachtoffers geplaatst.[Stst]
Noot: Initiatief van bewoners uit de Dr. Hermanslaan, waar oorspronkelijk veel joodse mensen woonden.
2011 Gemeentelijke herindeling Lith bij Oss SV279 Stad
De gemeente Lith, met omliggende dorpen Kessel, Lithoijen, Maren, Maren-Kessel, Oijen, Teeffelen en Het Wild worden heringedeeld bij de gemeente Oss .
2011 Film de bende van Oss SV454 Feit bende
De uit Reek afkomstige filmregisseur André van Duren fietste vroeger enigsinds bevreesd door de Schadewijk (Schaijksveld) in Oss naar middelbare school. In 2011 regisseerde hij een film over de criminele perioden van Oss. Hoofdrollen waren weggelegd voor Daan Schuurmans, Marcel Mutsers, Mathias Schoenaerts, (België) Theo Maassen, Pierre Bokma, Benja Bruijning, Frank Lammers en Sylvia Hoeks. De laatste twee hadden ook inbreng in de film. De meeste buiten opnamen werden gemaakt in Ravenstein en een dag in Oss in een botervilla aan de Molenstraat. Binnen opnamen zijn gemaakt in een vliegtuighangaar op vliegveld Valkenburg, in Katwijk aan zee, naast het theater van de Soldaat van Oranje. J.W. Roy, Frank Lammers en Guus Meeuwis schreven nog een lied over de zwijgzaamheid naar aanleiding van deze film. De Bende van Oss draaide tijdens het Nederlands Film Festival in de Schouw van Utrecht, waar de film haar première beleefde kreeg de film een Gouden Kalf voor de beste Filmmuziek. (Paleis van Boem)
2011 Gouden Ossekop oftewel Bullock SV475 Stad Artistiek Tour
In kunstkringen heet het beeld ‘Bullock’. Dit Engelse woord voor os gaf de Duitse kunstenaar Ottmar Hörl aan de creatie die hij in 2011 bedacht speciaal voor Oss. Hörl houdt er van om grootschalig en op straat uit te pakken. Hij zette duizenden uilen neer in Athene, duizenden hazen in Neurenberg en duizenden tuinkabouters in München. Oss kreeg 150 gouden ossenkoppen als een link tussen kunst en stadshistorie. De beelden kwamen aan gevels her en der in de binnenstad, maar vele werden al snel gestolen. Zelf schroefde Hörl, samen met toenmalig wethouder Jan van Loon, het eerste exemplaar aan het Jan Cunenmuseum. Drie dagen later meldde de museumdirecteur de diefstal van de eerste vier koppen. 150 Ossenaren bestelden een bullock maar door de vele diefstallen werd de openbare kunstexpositie gesloten. Maar de markante koppen bleven in Oss, in keukens en huiskamers, op terrassen en aan gevels. Tot heden toe.[Bd]
2012 Pivot park SV268 Historie
Nadat Organon werd overgenomen door MSD en veel labaratoria en produktie naar Amerika werd overgeheveld ontstond er zorg voor het personeel. Het Rijk, de provincie Noord-Brabant en de gemeente Oss, zette een plan op om de leegstaande gebouwen in te richten voor jong ondernemers in de Pharmacie. Zo ontstond het Pivotpark. In tien jaar is deze innovatieve plek uitgegroeid tot een speler van formaat. [Pvp]
2014 Vrijstaat Land van Ravenstein SV557 Ravenstein
Op 7 juli 2014 om 01:40 is ergens de Vrijstaat Land van Ravenstein uitgeroepen. Het blijkt een rechtmatige uitroep, dus er is niets meer aan te doen. Bevestigd door de Schout van Ravenstein, rechtsgeleerde. [EW]
Noot: Het gebeuren vond plaats in de Brouwerijstraat te Ravenstein. Hadden ze daar de koffiemokken op naam nog in de hand? zie ook 1974 Stamtafel de Pfalz.
2015 Gemeentelijke herindeling Geffen bij Oss SV280 Stad
Op 1 januari 2015 werd de gemeente Maasdonk (Nuland-Geffen) in twee delen opgesplitst waarbij Geffen werd herindedeeld bij de gemeente Oss. Nuland en Vinkel ging daarbij naar s-Hertogenbosch.
2015 Peperstraat SV485 Feit
Het huidige uitgaansstraatje van Oss heet de Peperstraat. Naar verluidt wordt de Peperstraat zo vernoemd omdat men tijdens paardenmarkten de paarden opgepept worden. Er wordt peper tegen hun achterste aangewreven om een goede loop te hebben in de Monsterstraat, daar waar kooplieden de paarden kunnen monsteren. Er zou in de buurt veel peper groeien. Dat zou dan de Waterpeper of bitterkruid moeten zijn. Maar de Peperstraat is een benaming van ver voor de paardenmarkten. Hoog aan een zijgevel in deze straat, van een horecazaak, op de hoek met de Heuvel, ziet men een tegeltableau wat herinnert aan de paardenmarkten. Ooit eens beter dan die van s-Hertogenbosch.
2016 Muze, Mythe, Mysterie SV618 Boek
Biografie over Mathilde Willink-den Doelder van Lisette de Zoete. "Er was ene Rozetta die Mathilde overal naar toebracht," vertelde Ger Lammers aan Lisette. Sindsdien is Lisette er naar op zoek en komt terecht bij zorgcentrum Heelwijk te Heesch waar ene Rozetta Zeegers woont. Rozetta is enthousiast: "Ik kom je halen op het station van Oss. Oss heeft maar één station en je kan hier maar één kant op, met Mathilde kon je alle kanten op!" Op een ijskoude heldere dag reist Lisette met de trein naar Oss. Als ze het perron afloopt ziet ze haar auto al staan. Zo`n veertig jaar geleden moet zij op excact dezelfde wijze op Mathilde hebben staan wachten. Met ronkende motor, groots geduld, ongecompliceerd en trouw. Rozetta is geboren 8 juli 1926, als dochter van Caféhouder Jan Zeegers-de Cat aan de Spoorlaan te Oss.
2017 Keentse Uiterwaarden SV555 Keent
Dit 330 ha grote gebied is enkele jaren geleden heringericht, waarbij de in 1938 gedempte meanderboog (oude Maasarm) weer is open gegraven. Daarnaast is langs de Maas (in de zogenaamde ‘Lelyzone’) een nieuwe hoogwatergeul aangelegd en zijn elders enkele losse moerasjes gegraven. Brabants Landschap is eigenaar en beheerder van het gebied. Bijna alle buitendijkse gronden zijn omgevormd van landbouw naar natuur. Ze worden begraasd door een grote kudde Taurosrunderen en een klein aantal Exmoor paarden. Ook zijn er talrijke vogelsoorten, soms tijd zelfs de visarend. Er zijn fiets en wandelroutes en wandelingen o.l.v. gidsen. Er is een bezoekerscentrum aan de Zuijdenhoutstraat 4. Keent ligt aan het meest oostelijke punt van de gemeente Oss. Vanaf de Hoogveldsestraat ziet men verderop hemelsbreed, 18 km, het Duitse Reichswald liggen. Bij Keent lag een vliegveld. In 1944 nam de Duitse Luftwaffe het veldje in gebruik, als uitwijkplaats voor Volkel. Na de bevrijding namen de Engelsen het in gebruik onder de naam B.82.[MiB]
Noot: Op de Zuijdenhoutstraat 4 heeft ook Grazelands Rewilding Center Keent zijn thuis locatie. Het centrum heeft een Taurus fokprogramma om de oeros terug te fokken in Europa. Zij zetten deze runderen en paarden in voor natuurlijke begrazing in Keent, Nederland en daarbuiten
2018 Ring, Bjørg SV538 Biografie
Oscar winnaar. (voor de tekenfilm Anne en Bella) Børg Ring is op 97-jarige leeftijd te Overlangel, gem. Oss, overleden. De striptekenaar Bjørg is afkomstig van Ribe, Denemarken. Hij werkte bij Toonder Studios en werkte hij als tekenaar voor Steven Spielberg, Walt Disney en Pink Floyd en werkte hij mee aan tekenfilms van Asterix, de Smurfen en de Roze panter en het Nederlandse stripblad Sjors. In 2012 brandde de boerderij van Joanika en Bjørn in Overlangel volledig af maar werd dankzij een crowdfunding weer opnieuw gebouwd.
2020 Fratershuis Berghege SV366 Historie Toer
Nadat de Fraters van Tilburg in 1982 Oss verlieten werd het hoofdgebouw betrokken hun bijna buren; Bouwbedrijf Berghege. Andere verblijven werden ingenomen door de St. Jans mavo. Stap voor stap kwam het complex in het bezit van Berghege. Zij voerden een omvangrijke verbouwing uit ook met het oog op vernieuwing en recycling van materialen. Achter de robuuste voordeur kom je uit in de balie waar bezoekers uitzicht hebben op de binnenplaats met terrazzo steentjes gelegd door Portugese stratenmakers. Daar staat ook de met glas omgeven oude altaar van het kapel met een luchtfoto. Op de binnenplaats zie je nog de ramen van de rechter vleugel van het complex waarbij zichtbaar is dat de oude kapel is voorzien van verdiepingsvloeren. Bij de renovatie bleek dat de oude tonnen plafond van het kapel er nog in zat en die is prachtig gerestaureerd. Sommige schouwen, kozijnen en deuren zijn nagemaakt. Architecten bureau De Twee Snoecken heeft geprobeerd om de symmetrie van het gebouw te behouden. Ook een gedeelte van het nieuwe aanbouw uit de jaren vijftig is gerenoveerd zoals het kapel, thans kantine. Ook de onlogische grote trapportaal is opgeknapt. Door middel van grote foto`s ziet men de doorgangen van de gesloopte slaap en recreatieverblijven. De lift doet het weer na twintig jaar. Er is een beglaasde omloop voor een open verbinding langs de tuin waar nog de kasten staan waar de fraters hun brevieren bewaarden. Het parkeerterrein is ecologisch aangelegd en ontworpen door een Duitse tuinarchitect[HB]
Noot: In het fraterstuin is nog het brevierenlaantje. Mogelijk gaat Berghege de Fraterstuin herinrichten. (2022)
2020 Lijst van kerken in Oss gebouwd met gotische stenen. SV528 Feit
Berghem, St. Willibrorduskerk, toren van rond 1500, het schip is vernieuwd in Gotische stijl in 1902–1903. In Dennenburg, is de kerk uit de 13e eeuw, begin 16e eeuw is de toren verhoogd en nieuw bemetseld, het schip is vernieuwd met gotische stenen en het koor toegevoegd. In Dieden, is de protestantse Laurentiuskerk, uit 13e en 15e eeuw. De St. Sebastiankerk uit Herpen heeft een toren uit de 14e, een koor uit 15e, en het schip is in 1906 vernieuwd in gotische stijl. Megen heeft een Gevangentoren uit de 14e eeuw.
2021 Dijkstra en Evenblij ter plekke SV491 Media
Bekende radio en sportverslaggevers Frank Evenblij en Eric Dijkstra nemen Oss en Marijnissen onder de loep. Oss stond zondagavond 15 maart 2021 centraal in het NPO Radio 1-programma Dijkstra en Evenblij Ter Plekke dat werd uitgezonden vanuit de Groene Engel. De heren spraken met SP-lijsttrekker Lilian Marijnissen over haar jeugdjaren in Oss en over de vooroordelen die over haar bestaan. Haar vader Jan Marijnissen kwam spreken over zijn ‘politieke ontwaken’ als lasser in een Osse fabriek. Anneke van Giersbergen vertelde over de wereldfaam die ze had als zangeres van de Osse band The Gathering en laat ook iets horen van haar nieuwe album. Burgemeester Wobine Buijs mocht plaatsnemen in de ‘verhoorwagen’. Het gaat dan over de motorrace ‘de 24 uur van Oss’ en over het roemruchte verleden van ‘de bende van Oss’. Ook werd gepraat over Oss: vaccinatie-hoofdstad van Nederland, waar alle Covid-medicijnen worden opgeslagen. Rene Mioch sprak over een van de favoriete acteurs aller tijden en die kwam gewoon hier uit Oss: Gerard Thoolen![NPO]
2021 Bieb op de Wal SV625 Poëzie
Enkele leden van de Ossche-poëzie podium schreven enkele gedichten over het nieuw te bouwen Walkwartier waarin ook het Openbare Bibliotheek gehuisvestigt wordt.

Boeken in kwartieren
Hiep, hiep, hiep, hier komt de bieb, je kunt daar alles zoeken
Wil je bijvoorbeeld de ideale man
zoek dan straks op de afdeling sprookjesboeken
of speur je naar de vrouw van je dromen
die kun je overal in Oss wel tegenkomen.[PPO]
2023 Organon 100 jaar SV315 Historie Industrie
2023 is het jaar dat Organon 100 jaar bestaat. Het bedrijf vierde dit jubileum om diverse meetings te organiseren binnen de Pharma sector. Enkele jaren terug liet Organon een grote wandschildering aan brengen op een gebouw aan de Molenstraat. Voor het publiek organiseerde het bedrijf enkele Open Dagen en opende het Pharma Experience Center in de oude meisjesschool aan de Oude Molenstraat. Het nog oudste bekende gebouw van Organon, is huidige Banting-gebouw, dat vooral door de uitvinding van de pil, de wereldgeschiedenis mede bepaalde. Het Banting Gebouw op het Pivot Park in Oss is in juni, uitgeroepen tot Nationaal Chemisch Erfgoed.
2023 Oss heeft bijna 60.000 inwoners SV318 Historie Feit
De gemeente Oss heeft per 2023 94.437 inwoners. De stad 59.460 inwoners.[Oic]
2023 Café Bellevue 100 jaar SV379 Historie
In 1923 opende Chris Wulms café Bellevue in de Ridderstraat nabij het stadspark van Oss. Het café vierde zijn 100 jarige bestaan in hetzelfde stadspark. Burgemeester Buijs overhandigde namens de koning het predicaat Hofleverancier met bijbehorend schild aan huidige uitbaters Edwin en Leotien van Hassel. Midas Dekker vertelde over zijn oude café verhalen. Overigens ging Chris Wulms, na enkele jaren verder, in de zuivelhandel.
2024 Walkwartier SV493 Feit
Vóór het faillissement van Vroom & Dreesman in 2015, waren er al plannen voor nieuwbouw. Na 2015 moest er een nieuw plan bedacht worden voor de invulling van het pand. Na lange tijd werd door bouwbedrijven, eigenaar en de gemeente Oss besloten om het lelijkste pand van Oss te slopen, met omliggende winkels, en er een heel nieuw bouwproject van te maken; het Walkwartier. Omvattende een plint van winkels aan de Walstraatzijde met bovenliggende appartementen. Een cultuurgedeelte, het zogenaamde Warenhuis aan de Molenstraat. Hierin wordt o.a. de bibliotheek gehuisvest benevens het Stadsarchief, Toeristisch informatiecentrum. Aan de Karmelietenstraat komen eveneens appartementen met een woontoren van 16 bouwlagen. Het hoogste punt werd bereikt op dinsdag 19 januari 2024. De vlag ging in top en de bouwvakkers kregen geen pannenbier maar er kwam een gratis frietkot op het "werk".
Noot: De woontoren is 48 meter hoog, 6 meter lager dan de Grote Kerk.
2024-03-19 Liberation Route Europe SV585 Historie oorlog
In de Molenstraat bij het Jan Cunencentrum is een Vector of Memory (punaise op het trottoir) aangebracht van het Liberation Route Europe. Deze is locatie is markant vanwege het feit dat hier voor de deur op Zondag, eerste Paasdag, 1 april 1945 een parade is afgenomen van Canadese militairen door loco-burgemeester Cremers en Generaal Foulkes. Deze groep militaire olv van Foulkes waren in Oss gelegerd. Het werd door vele Ossenaren met bewondering gadegeslagen. Even daarvoor werden er twee paasvieringen gehouden, voor protestanten en katholieken. Die laatste werd gehouden op een veld tussen (Walplein) Bergoss en het TBL. De Liberation Route is een bevrijdingsroute die de geallieerden hebben afgelegd van Londen naar Berlijn.[LRE]
2024-08-08 HEMA-worst SV626 feit
Al jaren liet HEMA zijn befaamde rookworsten bij Unox te Oss produceren. Vroeger werden ze in ieder geval gerookt op hout. De Europeesche Unie verbood in 2024 om alle gerookte vleesproducten met een rooksmaakje te voorzien, vanwege de gezondheid. Nu blijkt ineens dat HEMA al geruime tijd een conflict had met Unox vanwege de productie elders. Er zouden stakingen geweest zijn, wat HEMA niet beviel. Nu heeft HEMA besloten de worsten ergens anders te gaan halen. Echt HEMA!
Noot: Sinds 2018 is de Unox-fabriek door Unilever verkocht aan Zwanenberg (van der Laan) te Almelo.