Homepage van Ossensia

[ Home 1938 ] [ Algemeen ] [ Printen ]

De route van 1938

U loopt via de uitgang van het station over het busstation.
Spoorlaan

Ben jij van de krant? Weet je wel wat er allemaal gebeurt in Oss? Een neef van den melkboer, wiens een getrouwde nicht een kennis heeft met een dienstmeisje, dat van Oss vandaan is, heeft me zelf verteld, dat ze 's morgens wel drie keer over een lijk vóór haar deur getuimeld is. Maar dan hielden ze maar hun mond, want ze voelden er niets voor op een goeden morgen over hun eigen lijk te moeten struikelen.

Over het spoor ziet u Organon/MSD. Men noemde het in de dertiger jaren Hoerganon. Een van de directie leden, Mau van Swanenberg, zou zich misdragen met de meisjes van de Confectionering. (inpakafdeling) Maar de dames zeiden ook wel eens: "Ik ga een bontjas halen". Misschien vandaar de naam Hoerganon.

Bij de verkeerslichten rechtasaf
Molenstraat

Aan de rechterkant, maar verderop ook vooral aan de linkerkant ziet u statige huizen. Deze waren in het bezit van de Oss industriëlen zoals Jurgens en van de Berg. Deze botermakers waren concurrenten. Zij vormden later de Margarine Unie in 1928 en gingen enkele jaren later samen met de Lever Brothers uit England. Vóila: Unielever.

Bij een van deze lokatie's zijn filmopnamen gemaakt.

Bij de verkeerslichten rechtsaf.
Oostwal

We lopen aan de rechterkant over de grond waar oude arbeidershuisjes stonden. Aan de overkant zitten er nog twee ingeklemd tussen nieuwbouw. Linksom aanhouden langs de fabrieksmuur. Deze sheddaken zijn van de vroegere wattenjood (Bergoss) Hier achter komt mogelijk het nieuwe Jan Cunenmuseum. Op het einde staat Hotel de Weverij.

Bij het Hotel en parkeergarage steekt u de Goudmijnstraat over
Goudmijnstraat Zadeldak Kapokfabriek van den Bergh (Wattenjood) 1880

De tapijtfabriek van Bergoss is bijna in zijn geheel gesloopt. Alleen het zadeldakgebouw is opgeknapt voor restaurant Cordial (michelinster) van het Hotel. In de Goudmijnstraat is Jan Marijnissen geboren.

U houdt rechts aan en kijkt even naar de overkant van de hoofdrijbaan.
Klaphekkenstraat 710m

U ziet naast Bristol een van de oudste café's van Oss: Kaatje uit 1881. Links daarvan stond de eerste Osse marechaussee kazerne. Dit was de kazerne van Hoofdwachtmeester Hoekman die in 1892 van zijn paard is geschoten. Hij woonde in de Klaphekkenstraat A92. De panden rechts van u hebben hun adres nog aan de Kazernestraat.

U loopt naar de kerk en steekt bij de zebra de weg over
Berghemseweg Visserskerk 2000

Dit is de Visserskerk genoemd naar bouwpastoor Vissers. Deze werd verdacht door de overijverige Marechaussees van ontucht met jongens. De dukedalf heeft niets met de Visserskerk te maken. Het is een geschenk van de gemeente Dronten aan Burgermeester Eppo van Veldhuizen die Dronten verruilde voor Oss.

U loopt naar de achterkant van de kerk langs de school.
Schadewijkstraat

Voorbij de school naar links. In de hoek vind u de ingang van een begraafplaats. Daar u al bijna in het Schaiks Veld bent, dus in de buurt van de bende leden kunt u nagaan dat hier heel wat van deze mensen begraven liggen. Zij liggen redelijk dicht bij elkaar in ietwat betere graven. Hier ligt o.a. "Toon van Minneke de Soep"en Minneke zelf.

Lopen we met de straat mee en steken de Prof. Regoutstraat over, dan komen we echt in het Schaiks Veld. Na 100 meter zien we, volgens foto's van de Marechaussee, het huis van Bijs de Sijp. (L.Vos) en enkele echte arbeidershuisjes. Deze omgeving (Scheych) behoorde tot 1810 tot het Graafschap Megen. Deze straat heette vroeger Schadewijkstraat, (afgeleid van Schaduwrijk) later Schaijksveldschestraat. Op verzoek van de vroegere bewoners is deze straat vanwege zijn negatieve naam weer teruggewijzigd in Schadewijkstraat. In deze buurt stond het stille cafè van Frans en Trien de Snol en eentje van Hanneke van Martekes.

Eerste straat rechts,(Nijverheidstraat) oversteken en rechts af.
Berghemseweg

Rechts ziet u een garage. Hier stonden vroeger een rij arbeidershuisjes "De tien deugden" met stille kroegen. Tevens misdaaduniversiteit van Hanneke Martekes. Kijkt u weer achterom dat ziet u in de verte rechts Café De Bergse Boer. Café houder Jan van de Pas werd vermoord door Jan Ceelen. (d'n Ceel)

Eerste linksaf en daarna tweede links
Teugenaarspad 1510m

Ook deze buurt woonden veel arbeiders in de Osse industrie, te zien aan de arbeiderswoning verderop links, In deze straat brandde wel een huis af (in 1925 al) om verzekeringsgeld op te strijken. De eigenares werd aanvankelijk gered maar naderhand werd toch haar verkoolde lichaam gevonden. Het Teugenaarspad liep heel vroeger helemaal naar Cuyck. De "Nieuwbouw" dateert van na de tweede wereldoorlog en de oudere woningen van de twintiger jaren.

Dubbelbaanseweg oversteken
Nachtegaallaan
Dit was voorheen een zandweg, Sportstraat geheten vanwege het sportpark achter ons aan de Berghemseweg.

Eerste rechts, meteen links
Spoorlaan

Na een klein stukje oude Waterlaatstraat, heeft U hier zicht op de fabrieken over het spoor waar vele arbeiders uit deze buurt werkten. Hier staan nog steeds soepfabrieken en vleesverwerkende industrieën, van Unox en Knorr (vroeger Royco) en de slachterijen van het vroegere Zwanenberg, Evenals Organon.

De Waterlaatstraat liep in Noordelijke richting.

Eerste links
Lijsterlaan

Een van de belangrijkste straat van deze na-oorlogse buurt. Een uitstapje van de route is de tweede links de Ekster straat in. Aan de achterkant, na nr:42, ziet u een gerenoveerd huis in de achtertuinen staan van deze buurt. Het is oud huis van de vroegere Waterlaatstraat.

De Lijsterlaan uitlopen en de Berghemseweg en Songel 40-45 oversteken
Hagelkruisstraat

Kijkt u na de oversteek naar links naar het einde van de linker huizenrij aan de overkant. Op het einde café Sport (Grote Beer) waar vroeger Gert-Jan Theunisse regelmatig vertoefde. Het pand was toendertijd van rode cirkels voorzien omdat hij Bergkoning werd in de Tour de France. De Berghemseweg is een typische oude uitvalsweg naar het Berghemse Gement. Ook de Hagelkruisstraat is een oude straat. Vooral op de hoeken met Berghemseweg zie je nog enkele oude huizen.

U loopt nu echt door donker Oss, waar men eens in de bramenstruiken het lichaam vond welke een rol speelde in de nevenmoord. Piet de Bie bracht hier zijn neef Gerrit om met 76 messteken. Verderop, richting Berghem is caféhouder Jan van de Pas met vier schoten om het leven gebracht door Jan Ceelen. De plaats waar de vermoorde werd gevonden: aan de rand van de weide van de landbouwer Vaassen.

De singel over kom je in de oude Waterstraat, wat eigenlijk en het verdere verloop van de Waterlaatstraat is.

Kuipers Rietbergstraat oversteken richtin volkstuincomplex
Waterstraat 3200m

De Kuipers Rietbergstraat is een nieuwe naam. De weg aan de linkerkant liep praktisch dood en ging over in een pad. De straat volgt ongeveer het verloop van dit pad. Er staan nog enkele oude huizen. Het kruispunt waar u nu staat, was wel een redelijk belangrijk kruispunt. Een uitvalsweg naar Berghem (Spaanderstraat), naar de Osse hei (Kapelstraat) en naar de hulpdependance van de Koninklijke Marechaussee aan de Elzenburg (Waterlaatstraat/Achterschaik)

U loopt langs het volkstuincomplex linksom het park in. Daarna rechts aanhouden enlinks van de Scheldestraat blijven
Achterschaikstraat 3980m 1 uur

Voorheen Ganzensteeg. Door het park heen gelopen komt u aan het begin van de Achterschaikstraat welke op de Maaskade uitkomt. De haven dateert van begin 1963 en was dus voorheen een poldergebied. Links van de Maaskade ziet u een lange bomenrij. In deze omgeving gingen veel boerderijen in vlammen op om verzekeringsgeld te ontvangen. Minimaal 42 zijn er bekend. Ook het afsluiten van een abonnement van een weekblad waar een ongevallenverzekering bij was werden er veel afgesloten. Het afkappen van een vinger leidde vaak tot een uitbetaling.

Verderop in deze laan stond vroeger een landgoed Elzenburg, aangelegd rond 1835 door Burgermeester Knokke van der Meulen. Hier was tijdens de dertiger jaren een extra regiment Marechaussee's ingekwartiert. Van hier uit pattroullieerde vaak de wachtmeesters De Gier en van der Weerd, alias King Kong, welke kaal was; "Op harsens groeit gin hoar".

Tegenover de Elzenburg gaat u de Neerveldstraat in.
Neerveldstraat

Rechts op de hoek woonde een berucht bendelid Marinus de Bie, wiens zoon Piet neef Gerrit vermoordde. Rechts van de weg Buurtschap Horzak waar in de oudheid mensen woonde getuigen de romeinse vondsten. In deze straat werd in 2001 een euro-munt van 2 euro gevonden welke door een Ossenaar ontvreemd was op de Koninklijke munt. Deze was op zijn beurt ook weer beroofd. De Euro kwam pas in 2002 in omloop.

Loop de Neerveldstraat helemaal uit.
Horzakstraat
Op het einde van de weg ligt aan de rechterkant de Horzakstraat, een karakteristieke landweggetje.

Loop schuinrechts het voetpad op, steek over de Prof. Mekelstraat in
Prof. Mekelstraat
Op het einde links drie oudere huizen in een na-oorlogs nieuwbouw wijk. Aan de rooilijn kunt u nog zien dat de huizenrij draait in de richting van 't Neerveld.

Einde links dan twee keer links
Boonakkerstraat
Thans Singel 40-45. De Boonakkerstraat had hier een flauwe bocht en dat is te zien aan de oude huizen aan uw rechterhand verderop. Tussen de huizen in eindigde de zanderige Neerveldstraat.

Verder op bij de verkeerslichten oversteken en rechtsaf. Links het plein op.
Burchtplein

U bent op het Burchtplein. Oss bestond wel in de Middeleeuwen maar was maar een dorp. Ondanks dat er veel gesloopt is zag Oss toch niet uit als Den Bosch, Bergen op Zoom of Dordt. Oss kreeg stadsrechten met recht op bouw van stadspoorten. Op de parkeerplaats ziet men de contouren van een versterkt huis uit 1374 ter verdediging van aanvallen uit Gelre. In een kubus onder de passade kunt u naar een stuk fundament kijken. Een weg die er naar toe liep werd vernoemd naar zijn "krakende brug of burg".

Voorbij winkelcomplex linksaf richting Kerkhof
Eikenboomgaard

Op het parkeerterrein links lag een algemeen begraafplaatsje met onder andere militaire graven (W.O. II) en het graf van wachtmeester Hoekman. Deze is later verplaatst naar Begraafplaats Hoogen Heuvel. (Osse hei)

Ga het kerkhof op
Kerkhof
Op het kerkhof zelf liggen monumentale graven van de Osse industriëlen w.o. die van Jurgens, grondleggers van Unilever.

Kerkhof uit en links, voorbij de horecazaken rechts
Heuvel 5800m 1uur 40 min

"Wachtmeester" hielden zij aan, "we hebben een voorgevoel van iets ergs, laten we met u mee mogen gaan". Hij waardeerde het aanbod, maar: "ik laat me toch niet voor mijn eigen veiligheid niet escorteren door Marechausees", - zei hij nog lachend.
Toen Hoekman op de Heuvel aankwam werd hij vanuit een "boomgaard" beschoten. Het eerste schot was niet dodelijk en kon Hoekman nog terug schieten. Toen klonk er een derde schot.

U loopt over de Heuvel, door de Peperstraat richting Kerk.
Koornstraat

In de Peperstraat staat aan de linkerkant het stadsarchief in een huis van ongeveer 1760. Op einde rechts het Doktershuis. Links om de hoek komt u in de Koornstraat, (koor of korenstraat) vernoemd naar het Koor van de kerk. Meteen achter de kerk het voorhuis van een voormalige Synagoge uit 1831. (Nr.1) Let u verderop op de theesérre van de oude Rosmolen. (Monsterstraat 6)

U loopt naar de zuidzijde van de kerk
Kerkplein

De kerk van de beruchte Pastoor Mennen. Aan de zuidzijde een beeldengroep ter nagedachtenis van de "Gelukkige oplossing" van de Moord op Hoekman. Op 25 nov 1893 volgde er een levenslange veroordeling van Gijsbertus ''Gijp'' van Gelder voor de moord op Wachtmeester der Kon. Marechaussee Geerard Hoekman op 26 maart 1893. De veroordeling wordt in Hoger Beroep bevestigd op 12 juni 1894. Van Gelder wordt bij het 25 jarig huwelijk van Kon. Wilhelmina (1923) gratie verleend. Hij heeft dan 32 jaar gezeten. Hij mag niet terug naar Oss, maar moet in Zwijndrecht wonen. Hij overlijdt op 72 jarige leeftijd. Hij heeft tot zijn dood toe ontkent en wijst een andere crimineel, de eveneens beruchte Antonius van Berkum (alias 'de Baron') aan als de dader.

U loopt naar de toren
Begijnenstraat

Voorbij de toren kijkt u in de Begijnenstraat in dan ziet u enkele pastorie huizen en het Grote St.Nicolaas internaat van de Fraters van Liefde. Tegenover de kerk kijkt u in de Torenstraat waar ook nog enkele huizen staan van rond 1760, met idem dito café.

U gaat terug naar het plein en de Kerkstraat in, einde rechts
Kruisstraat 6480m 1 uur 55 min

Loopt u helemaal door dan komt u aan het inde van het voetgangersgebied. Voor u aan de rechterhand ziet u de Groene Engel, een vroegere kantoor van boterfabrikant van Solo boter, (thans Blueband). Het gebouw heeft nu de functie van een theater-horeca bedrijf. Binnen in de hal een groot Jurgens tegeltablaeu.

Einde voetgangersgebied linksaf
Heschepad

U komt op de eerste en langste fietsstraat van Nederland. Verderop op een parkeerterrein stond de boterfabriek van Simon van de Bergh. Deze vertrok in 1891 naar Rotterdam en daardoor vele Osse werknemers werkloos maakte. Voorbij het parkeerterrein kunt u de fietstraat verder volgen. (rode asphalt) Nagenoeg een heel eind volgen, het spoor over, een dubbelbaans voorrangsweg en dan de Asterstraat in. In de hoofdstraten in deze vooroorlogse wijk stonden de betere woningen, daar tussen in oude arbeiderhuizen welke vervangen zijn door nieuwere huizen.

Zo gauw als het fietspad rechtom draait gaat u linksaf
Hescheweg 7640m 2 uur 20 min

U staat meteen voor de laatste voormalige Marechaussee kazerne. Voor een tiental jaren terug is het gebouw gerenoveerd en is het wapen van de Marechaussee herplaatst. Dit was het hoofdverblijf van wachtmeester de Gier en Mintjes die de bendes bestreden. Hier hebben heel wat leden van de Osse bende gevangen gezeten. Rond 1938 zijn bijna alle gevallen opgelost en vele arrestatie's gepleegd. De Marchaussee kreeg de loftrompet toegezwaaid door Koningin Wilhelmina. De Marechausse ging ook verder met onderzoek naar duistere praktijken van notabelen wat zelfs leidde tot conflicten in de tweede kamer. Blijkbaar waren alleen arbeiders verdacht en nooit de rijken. De Marechaussee kwam daardoor in diskrediet. Men weet niet zeker of deze crisis, bekend onder de naam "De zaak Oss" leidde tot de val van het 4e kabinet Colijn, of dat het door de komst van de oorlog was!

U vervolgd de weg en gaat links af
Molenstraat

Achter een winkel van baby artikelen kunt u nog een gedeelte zien van een oude leerlooiereij. Er tegenover stond een kerk, de St. Jozefs die moest wijken voor een parkeerplaats van Organon. Net als het café van Leentje Verhallen en het tramstation. Tot 1928 had Oss een tramlijn met Helmond.

bij de verkeerslichten steekt u over en gaat u de Gasstraat in langs het spoor naar het station
Gasstraat 8400m 2 uur 30 min
Tante Amalia, als u uw laatste levensdagen kalm en gezapig wilt doorbrengen dan moet u naar Oss gaan. Het is er zoo gezellig en rustig als nergens.

[ Printen ]